Ang Makapaguol nga Epekto sa Kamatayon
“SAYIS-ANYOS NAGHIKOG.” Kining makapakurat nga ulohang balita nagtumong sa makapasubong kamatayon sa usa ka gamayng batang babaye nga ginganlag Jackie. Ang iyang inahan bag-o lang namatay gumikan sa usa ka grabeng sakit. Sa wala pa magpaligis si Jackie sa tren, giingnan niya ang iyang mga igsoon nga gusto niyang ‘mahimong anghel aron makauban sa iyang inahan.’
Si Ian maoy 18 anyos sa dihang gihangyo niya ang iyang pari sa pagpatin-aw kon nganong ang amahan ni Ian namatay sa sakit nga kanser. Ang pari miingon nga tungod kay ang amahan ni Ian maayong tawo, gikinahanglan siya sa Diyos didto sa langit. Human makabati sa maong katin-awan, mihinapos si Ian nga dili niya gustong mahibalo bahin sa maong bangis nga Diyos. Tungod kay ang kinabuhi morag wala may kapuslanan, mihukom si Ian sa pagpangagpas ug usa ka pagtagbaw-sa-kaugalingon nga pagkinabuhi. Tungod niana, migamit siyag alkoholikong ilimnon, droga, ug imoralidad. Mapatuyangon na kaayo ang iyang pagkinabuhi.
“Ang mga Buhi Nasayod nga Sila Mamatay”
Kining maong duha ka makapasubong mga hitabo nag-ilustrar kon sa unsang paagi ang kamatayon makapaguol sa mga tawo, ilabina kon kini modangat nga wala damha. Tinuod, ang tanan nahibalo niining kamatuorana nga gisulti diha sa Bibliya: “Ang mga buhi nasayod nga sila mamatay.” (Ecclesiastes 9:5) Apan daghan ang dili gustong maghunahuna nianang masakit nga kamatuoran. Komosta ka man bahin niini? Dakong panahon ang gikinahanglan aron mabuhi ug daghan kaayo ang pagatagdon nga tungod niana hayan dili nato gustong hunahunaon ang layo pa tingali natong kamatayon.
“Kadaghanang tawo mahadlok nga mamatay ug dili gustong maghunahuna niana,” matod pa sa The World Book Encyclopedia. Apan, tungod sa usa ka grabeng aksidente o usa ka grabeng sakit, mahimong kalit nga mapugos kita sa paghunahuna bahin sa kamatayon. O tingali ang paglubong sa usa ka higala o paryente magpahinumdom kanato sa mapait nga dulnganan nga nagpaabot sa tanang katawhan.
Bisan pa niana, panahon sa paglubong, ang mga nagbangotan kanunayng moingon ug sama sa, “Kinahanglang magpadayon ang kinabuhi.” Ug tinuod kana. Gani, ang panahon sa kinabuhi morag kusog kaayong molabay nga sa dili madugay kinahanglan natong atubangon ang mga suliran sa pagkatigulang. Nianang tungora, ang kamatayon morag dili na halayo. Dunay daghan kaayong serbisyo sa paglubong nga kinahanglang tambongan, pagkamatay sa daghan kaayong dugay nang mga higala nga kinahanglang antoson. Alang sa daghang tigulang na, ang makapatugaw nga pangutana, “Kanus-a kaha ko mosunod?” mao ang mopatigbabaw kanunay sa hunahuna.
Ang Dakong Gumonhap
Bisan tuod walay tawong makasupak sa pagkasegurado sa kamatayon, kon unsay mahitabo human mamatay mahimong usa ka gumonhap. Tungod sa daghang nagkasumpaking mga pagpatin-aw, mahimong isipon sa mga maduhaduhaon nga ang maong mga pagpatin-aw mao lamay way-pulos nga panaglantugi bahin sa usa ka butang nga walay nasayod. Ang usa ka realistikong tawo tingali mohinapos nga tungod kay “usa ra man ang atong kinabuhi,” angay nimong pahimuslan ang maayong mga butang sa kinabuhi kutob sa imong mahimo.
Sa kasukwahi, ang uban dili motuo nga ang kamatayon mao ang kataposan sa tanang butang. Bisan pa niana, wala silay tin-awng ideya kon unsay mahitabo human sa kamatayon. Ang pipila nagtuo nga ang kinabuhi magpadayon diha sa usa ka dapit sa himayang dayon, samtang ang uban nagtuo nga sila mabuhi pag-usab sa umaabot nga panahon, tingali ingong laing persona.
Ang nagbangotang mga paryente kanunayng mangutana sa usag usa, “Hain ang mga patay?” Daghang katuigan kanhi, ang usa ka tem sa potbol nagpaingon sa usa ka bangga sa dula sa dihang kalit lang gidasmagan ug trak ang ilang minibus nga gisakyan, nga nagbubalintong ang bus palayo sa karsada. Lima ka membro sa tem ang namatay. Sukad sa adlaw nga ang iyang anak nga lalaki namatay sa maong aksidente, dili na normal ang kinabuhi sa iyang inahan. Nagsige siyag hinuktok kon hain na ang iyang anak. Kanunay siyang moduaw sa lubong sa iyang anak ug kusog nga makigsulti kaniya sulod sa daghang oras. “Dili gayod ako makatuo nga wala nay laing kinabuhi human sa kamatayon,” siya mimulo, “apan dili lang ko makaseguro.”
Dayag nga ang atong tinamdan bahin sa kamatayon makaapekto sa atong mga kinabuhi karon. Tungod sa reaksiyon sa mga tawo bahin sa trahedya sa kamatayon, daghang pangutana ang motungha. Susiha kon unsaon nimo pagtubag kana. Angay lang ba natong kalimtan ang kamatayon ug magpadayon sa pagkinabuhi? Angay ba natong tugotan ang makahahadlok nga presensiya sa kamatayon sa pagdaot sa atong kinabuhi? Wala na bay laing mahimo ang nagbangotang mga paryente gawas sa paghunahuna kon hain na ang ilang namatay nga minahal? Kinahanglan bang magpabiling dakong gumonhap ang kamatayon?