BULAWAN

Ang una ug labing sagad nga gihisgotang metal diha sa Bibliya. (Gen 2:11) Sukad pa sa sinugdan usa na kini ka bililhong metal nga gipabilhan pag-ayo tungod kay bug-at, talagsaon, dili-molubad, naggilakgilak sa katahom, maunat-unat, ug daling maumol. Daghang Hebreohanong mga termino ang gigamit sa pagtumong sa bulawan; lakip ang za·havʹ (Ex 25:11), cha·rutsʹ (Zac 9:3), keʹthem (Sal 45:9), paz (“dinalisay nga bulawan”; Sal 19:10), seghohrʹ (“lunsayng bulawan”; Job 28:15), ug ʼoh·phirʹ (“bulawan sa Opir”; Job 22:24). Ang Gregong mga termino nga khry·sosʹ ug khry·siʹon sa Kristohanon Gregong Kasulatan gigamit sa pagtumong sa mga sensilyo, pahiyas, ug sa bulawan sa katibuk-an; kini gigamit usab sa mahulagwayong diwa.​—Mat 10:9; 1Pe 3:3; Mat 2:11; 1Co 3:12.

Tungod sa pagkatalagsaon sa bulawan, kini gigamit ingong salapi ug busa mapuslanon sa komersiyo ingong pangbayad ug ingong timailhan sa pagkaadunahan ug pagkainila. (Gen 13:2; 1Cr 21:25; Est 8:15) Apan, ang paghimog mga sensilyo nga bulawan maoy ulahi na nga imbensiyon. Tungod sa kolor ug sa kasinaw sa bulawan ug sa pagkadili-matay-an o pagkadili-molubad niini, kini maayo kaayong himoon nga alahas ug ingong sangkap sa tanang matang sa pahiyas.​—Gen 24:22; 41:42; Huk 8:24-26; Sal 45:​9, 13.

Ang lunsayng bulawan nga anaa pa sa mga graba ug sa salog sa mga suba dali rang lainon ug tigomon tungod sa kabug-at niini. Ang basahon ni Job naghisgot sa mga pagmina ug mga paglunsay.​—Job 28:​1, 2, 6.

Gigamit sa Tabernakulo ug sa Templo. Tungod kay ang bulawan daling maumol, kini masalsal ngadto sa bisan unsang porma. Sa pagtukod sa tabernakulo, ang bulawan gihimong mga palid aron gamitong panghaklap ug gihimong nigpis nga mga pligo nga gitabastabas ingong mga hilo ug gihablon aron mahimong mga besti sa hataas nga saserdote. (Ex 25:31; 30:1-3; 37:​1, 2; 39:​2, 3) Sa susamang paagi kini gigamit sa templo nga gitukod ni Solomon. (1Ha 6:21-35; 10:18; 2Cr 3:5-9) Sa dihang ang bulawan sagolan ug laing metal aron mosamot pa ug kagahi, mas daghan kini ug kagamitan. Kini nga proseso gihimo usab sa karaang Israel.​—1Ha 10:16; tan-awa ang SINUBONG.

Daghan kaayong bulawan ang gigamit sa pagtukod sa tabernakulo, diin ang kantidad niini nga mga bulawan gibanabanang mokabat ug mga $11,269,000 karong adlawa. (Ex 25:10-40; 38:24) Apan, ang gidaghanon sa bulawan nga gigamit alang sa tabernakulo didto sa kamingawan diyutay ra kaayo kon itandi sa bulawang gigamit diha sa mahimayaong templo ni Solomon. Si David nagtigom ug dili mokubos sa 100,000 ka talanton nga bulawan alang niadtong temploha, nga karong adlawa mokantidad ug kapin sa $38,535,000,000. (1Cr 22:14) Ang mga tangkawan ug mga galamiton sa templo​—mga tenedor, panaksan, pitsil, dulang, kopa, ug uban pa​—ginama gikan sa bulawan ug plata; ang pipila ka galamiton ginama gikan sa tumbaga; ang mga kerubin diha sa Labing Balaan, ang halaran sa insenso, ug bisan ang tibuok sulod sa balay hinaklapan ug bulawan.​—1Ha 6:20-22; 7:48-50; 1Cr 28:14-18; 2Cr 3:1-13.

Mga Kita ni Solomon. Daghan kaayong bulawan ang gisulod sa panudlanan sa bahandi ni Solomon gikan sa hari sa Tiro (120 ka talanton) ug gikan sa rayna sa Sheba (120 ka talanton), gikan sa tinuig nga mga tributo ug mga buhis, ug gikan sa iyang kaugalingong panon sa mga barko sa negosyo. Ang asoy nag-ingon: “Ang gibug-aton sa bulawan nga miabot kang Solomon sa usa ka tuig mikabat ug unom ka gatos ug kan-umag-unom ka talanton nga bulawan [mga $256,643,000].” Wala pay labot niini ang mga kita gikan sa mga magpapatigayon, gobernador, ug sa uban pa.​—1Ha 9:​14, 27, 28; 10:​10, 14, 15.

Ang Opir maoy usa sa mga dapit diin nabatonan ni Solomon ang maayong bulawan. Ang usa ka nakaplagang bika nga gituohang sukad pa sa ikawalong siglo W.K.P. adunay inskripsiyon nga gikulit diha niini: “Bulawan sa Opir ngadto sa bet horon, katloan ka siklo.”​—1Ha 9:28; 10:11; Job 28:16; tan-awa ang OPIR.

Paggamit sa Bulawan Gikan sa Nailog nga mga Siyudad. Ang Diyos nagsugo sa Israel nga ang kinulit nga mga larawan sa mga diyosdiyos sa mga nasod pagasunogon sa kalayo: “Dili mo tinguhaon ang plata ug ang bulawan nga anaa kanila, ni kuhaon mo kini alang sa imong kaugalingon, aron dili ka malit-agan niini; kay butang kini nga dulumtanan kang Jehova nga imong Diyos. Ug dili ka magpasulod sa imong balay ug usa ka dulumtanang butang ug mahimo nga usa ka butang nga gikatugyan sa kalaglagan nga sama niini. Kalud-an mo gayod kini sa bug-os ug kasilagan mo kini sa hingpit, tungod kay kini gikatugyan ngadto sa kalaglagan.” (Deu 7:​25, 26) Busa ang mga idolo ug mga kagamitan niini gisunog, ug ang bulawan ug plata nga anaa niini usahay pinong gidugmok.​—Ex 32:20; 2Ha 23:4.

Ang ubang mga butang nga bulawan ug plata gikan sa nailog nga mga siyudad mahimong dalhon human kini ipaagi sa kalayo agig paghinlo niini. (Num 31:​22, 23) Ang Jerico wala iapil niini, sanglit mao kini ang unang bunga sa pagsakop sa Canaan. Ang bulawan ug plata niini (walay labot nianang sa mga idolo) kinahanglang itugyan ngadto sa mga saserdote, gideboto aron gamiton diha sa sangtuwaryo.​—Jos 6:17-19, 24.

Kaalam, Pagtuo, Labaw kay sa Bulawan. Bisan pa sa dakong bili sa bulawan, kini, sama sa ubang materyal nga mga bahandi, dili makahatag ug kinabuhi sa mga tag-iya niini (Sal 49:6-8; Mat 16:26), ug walay bisan unsang gidaghanon sa bulawan ang arang makapalit ug tinuod nga kaalam nga naggikan kang Jehova. (Job 28:​12, 15-17, 28) Ang iyang mga balaod, kasugoan, ug disiplina labi pang tilinguhaon kay sa daghang dinalisay nga bulawan. (Sal 19:7-10; 119:​72, 127; Pr 8:10) Ang bulawan dili makaluwas panahon sa adlaw sa kasuko ni Jehova.​—Sof 1:18.

Gibiaybiay sa mga tawo sa materyalistikong katilingban ang paghupot ug pagtuo sa Diyos ug giisip kining dili praktikal. Bisan pa niana, gipunting ni apostol Pedro ang dili hitupngang pagkamalahutayon ug dumalayong bili sa pagtuo. Siya nag-ingon nga ang sinulayang kalidad sa pagtuo sa usa labi pang bililhon kay sa bulawan, nga makalahutay sa kalayo apan mahimong madaot ug mahanaw sa ubang paagi. Ang mga Kristohanon kinahanglang molahutay sa nagkadaiyang mga pagsulay nga usahay makahatag ug dakong kaguol, apan kini makatabang sa pagpadayag sa kalidad sa ilang pagtuo. (1Pe 1:​6, 7) Ang tinuod nga pagtuo makalahutay sa bisan unsang pagsulay.

Simbolikong Paggamit. Ang bulawan gihisgotan ni Job ingong simbolo sa materyalismo, usa sa mga butang nga siya nasayod nga angay niyang likayan aron mapahimut-an si Jehova. (Job 31:​24, 25) Sa laing bahin, ang kanindot, kabililhon, ug ang kalunsay sa maayong bulawan naghimo niini nga haom nga simbolo sa paghubit sa balaang siyudad, ang Bag-ong Jerusalem, ug sa halapad nga dalan niini.​—Pin 21:​18, 21.

Ang larawan sa damgo ni Nabucodonosor may ulo nga bulawan, diin ang ubang bahin sa larawan ginama gikan sa dili kaayo bililhong mga materyales. Gihubad ni Daniel ang mga bahin sa larawan ingong naghawas sa mga gahom sa kalibotan, nga ang ulo nga bulawan naghawas kang Nabucodonosor, buot ingnon, ang imperyal nga dinastiya sa mga hari sa Babilonya nga gipangulohan ni Nabucodonosor. (Dan 2:31-33, 37-40) Sa susamang paagi, ang Babilonya gisimbolohan sa “usa ka kopang bulawan diha sa kamot ni Jehova” nga iyang gigamit ingong tigpahamtang sa iyang mga paghukom ngadto sa kanasoran.​—Jer 51:7.

Sa tabernakulo nga gitukod ni Moises, gigamit ang bulawan diha sa siradong mga lawak​—ang Balaang Dapit, diin ang mga saserdote misulod ug mihimo sa ilang mga buluhaton, ug ang Labing Balaan, diin ang hataas nga saserdote lamang ang makasulod. Sanglit ang Labing Balaan lakip sa bulawang arka sa pakigsaad niini naghawas man sa langit, ang puloy-anang dapit sa Diyos, ug sanglit ang mga saserdote, dili ang ordinaryong mga Israelinhon, ang makasulod sa Balaang Dapit, kining mga butanga haom lamang nga maghawas sa mga butang maylabot sa kalangitan sa Diyos ug sa iyang ‘harianong mga saserdote,’ sa ato pa, kanilang may langitnong pagtawag, ug sa ilang buluhaton ug mga katungdanan ngadto sa Diyos. (1Pe 2:9; Heb 9:1-5, 9, 11, 12, 23-25; 3:1) Sa simbolikong paagi, kini nga mga saserdote gipalahi gikan sa mga tawo sa yuta nga gialagaran sa mga saserdote.

Sa pagdasig sa usa ka batan-on sa pag-alagad sa iyang Maglalalang samtang siya aduna pay kusog ug kalagsik, ang maalamong magsusulat sa Ecclesiastes nag-ingon nga angayng buhaton niya kini sa dili pa “mabuak ang panaksang bulawan.” Malagmit siya nagtumong sa samag-panaksan nga bagolbagol uban sa utok sa sulod niini, diin ang pagkabuak niini maghikaw sa tag-iya niini sa kinabuhi.​—Ecc 12:​6, 7.