KAMANGYAN

Usa ka produkto sa mga kahoyng insenso ug sa pipila ka matang sa mga kahoykahoy nga sakop sa pamilyang Boswellia, nga kaamgid sa kahoyng turpentine, o terebinth, ug usab sa mga kahoy nga nagpatunghag balsamo ug mira. Kini nga mga kahoy maoy lumad sa mga bahin sa Aprika ug Asia. Ang Hebreohanong termino alang sa kamangyan (levoh·nahʹ o levo·nahʹ) naggikan sa lintunganayng pulong nga nagkahulogang “mahimong puti” ug dayag nga gikuha gikan sa gatason nga kolor niini. Ang Gregong liʹba·nos naggikan sa Hebreohanon.

Ang Awit ni Solomon naghisgot “sa bungtod sa kamangyan,” dayag sa mahulagwayong paagi, apan mahimong nagpasabot sa mga kahoyng insenso nga gitanom didto sa harianong mga parke ni Solomon. (Aw 4:​6, 12-16; Ecc 2:5) Ang kamangyan mao ang pangunang baligya nga gidala sa panon sa magpapanaw nga mga negosyante gikan sa Sidlakan nga mipanaw agi sa mga ruta sa lamas gikan sa H sa Arabia ngadto sa Gaza duol sa Mediteranyo ug hangtod sa Damasco. Ang mga paghisgot niini sa Kasulatan nagpakita nga kini giimportar niining paagiha ngadto sa Palestina gikan sa Sheba.​—Isa 60:6; Jer 6:20.

Ang kamangyan makuha pinaagi sa pagsamadsamad sa panit o sa sal-angsal-ang nga pagtibhang sa panit, nga magpatulo ug puting duga (human sa ubay-ubayng pagsamad kini mopagulag duga nga may sambog nga dalag o pula) ug manibuok sa gitas-ong mga 2.5 sm (1 pul.) Sa dihang matigom na, ang kamangyan maoy humot nga salong, gagmayng tibugol o mga lusok, nga pait ang lami ug humot ang alimyon sa dihang sunogon.​—Aw 3:6.

Gawas pa sa mga paghisgot niini diha sa Awit ni Solomon, ang kamangyan kanunayng gihisgotan diha sa Hebreohanong Kasulatan maylabot sa pagsimba. (Itandi ang 2Co 2:14-16.) Usa kini sa mga sambog sa balaang insenso nga gigamit sa sangtuwaryo (Ex 30:34-38) ug gigamit diha sa mga halad-nga-lugas (Lev 2:​1, 2, 15, 16; 6:15; Jer 17:26; 41:​4, 5) ug sa matag lumbay sa pasundayag nga tinapay sa sangtuwaryo (Lev 24:7). Apan wala kini ilakip sa mga halad-sa-sala (Lev 5:11) o sa “halad-nga-lugas sa pangabugho.” (Num 5:15) Sa walay duhaduha tungod kini kay ang ulahing mga halad maoy labot sa sala, o sa kasaypanan, ug wala itanyag ingong halad sa pagdayeg o pagpasalamat kang Jehova.

Ang kamangyan gihisgotang gitipigan didto sa natukod pag-usab nga templo, human makabalik gikan sa pagkadestiyero sa Babilonya. (1Cr 9:29; Neh 13:​5, 9) Ang mga astrologo nga gikan sa Sidlakan nga miduaw sa batang si Jesus nagdalag kamangyan (Mat 2:11), ug kini gihisgotan ingong usa sa mga butang nga gibaligya ngadto sa Dakong Babilonya una pa sa kalaglagan niini. (Pin 18:8-13) Ang Gregong termino alang sa langitnong insensaryo diha sa Pinadayag 8:​3, 5, maoy li·ba·no·tosʹ ug naggikan sa Hebreohanong pulong alang sa “kamangyan.”

Ang manalagna nga si Isaias nagrekord nga si Jehova wala mahimuot ug wala makauyon sa mga gasa ug sa paggamit sa kamangyan sa dihang itanyag kini niadtong nagsalikway sa iyang Pulong.​—Isa 66:3.