LANGIT

Ang Hebreohanon nga sha·maʹyim (kanunay nga plural), nga gihubad nga “langit (mga langit o kalangitan),” mopatim-awng adunay paninugdang diwa sa kataas ug kahalangdon. (Sal 103:11; Pr 25:3; Isa 55:9) Ang gigikanan sa Gregong pulong alang sa langit (ou·ra·nosʹ) dili matino.

Pisikal nga Kalangitan. Ang terminong gigamit sa orihinal nga pinulongan naglangkob sa tanang diwa sa pisikal nga kalangitan. Kasagaran ang konteksto nagtagana ug igong impormasyon aron matino kon haing bahina sa langit ang gipasabot.

Ang kalangitan sa atmospera sa yuta. Ang “langit (o kalangitan)” mahimong magtumong sa tibuok atmospera sa yuta diin ang yamog ug ang nanibuok nga tun-og maporma (Gen 27:28; Job 38:29), ang mga langgam molupad (Deu 4:17; Pr 30:19; Mat 6:26), ang hangin mohuros (Sal 78:26), ang mga kilat mokidlap (Luc 17:24), ug diin ang mga panganod mag-utaw-utaw ug magpatulo sa ilang ulan, niyebe, o mga ulan nga yelo (Jos 10:11; 1Ha 18:45; Isa 55:10; Buh 14:17). Usahay ang gipasabot niini mao ang makitang samag simboryo o arko nga nagkurba ibabaw sa yuta nga gitawag usab nga “langit” diha sa Cebuano.​—Mat 16:1-3; Buh 1:​10, 11.

Kining dapita sa atmospera sa katibuk-an nagtumong sa “hawan o kawanangan [Heb., ra·qiʹaʽ]” nga gibuhat panahon sa ikaduhang yugto sa paglalang, nga gihubit diha sa Genesis 1:6-8. Dayag nga kini nga “langit” ang gitumong sa Genesis 2:4; Exodo 20:11; 31:17 sa dihang naghisgot sa paglalang sa “mga langit ug sa yuta.”​—Tan-awa ang HAWAN, KAWANANGAN.

Sa dihang gibuhat ang hawan sa atmospera, ang katubigan sa yuta maoy bulag sa katubigan ibabaw sa hawan. Kini nagpatin-aw sa ekspresyong gigamit bahin sa tibuok-yutang Lunop sa adlaw ni Noe, nga “ang tanang tuboran sa dakong halawom nga katubigan nangabuswang ug ang mga ganghaan sa tubig sa kalangitan nangabuksan.” (Gen 7:11; itandi ang Pr 8:​27, 28.) Panahon sa Lunop, ang katubigan nga anaa sa ibabaw sa hawan dayag nga mibuhos nga daw pinaagig mga agosanan, maingon man usab mibundak ingong ulan. Sa dihang nahurot na ang tubig niining dako kaayong pondohanan, kini nga “mga ganghaan sa tubig sa kalangitan,” sa ingon, “nangatak-op.”​—Gen 8:2.

Kawanangan. Ang pisikal nga “kalangitan” naglangkob sa atmospera sa yuta ug saylo pa hangtod sa mga dapit sa kawanangan lakip sa kabituonan niini, “ang tibuok panon sa kalangitan”​—ang adlaw, bulan, mga bituon, ug ang mga konstelasyon. (Deu 4:19; Isa 13:10; 1Co 15:​40, 41; Heb 11:12) Ang unang bersikulo sa Bibliya naghubit sa paglalang niining punog-bituon nga kalangitan sa wala pa buhata ang yuta aron puy-an sa tawo. (Gen 1:1) Kini nga kalangitan nagpasundayag sa himaya sa Diyos, maingon man ang kawanangan sa atmospera, ingong buhat sa “mga tudlo” sa Diyos. (Sal 8:3; 19:1-6) Ang gilatid sa Diyos nga “mga lagda sa kalangitan” maoy nagkontrolar niining tanang langitnong mga butang. Ang mga astronomo, bisan pa sa ilang modernong mga kahimanan ug taas nga kahibalo sa matematika, dili gihapon makatugkad sa bug-os niining mga lagdaa. (Job 38:33; Jer 33:25) Hinunoa, ang ilang mga kaplag nagpamatuod nga imposible gayod alang sa tawo ang pagsukod niini nga kalangitan o ang pag-ihap sa mga bituon. (Jer 31:37; 33:22; tan-awa ang BITUON.) Bisan pa niana, kining tanan giihap ug ginganlan sa Diyos.​—Sal 147:4; Isa 40:26.

“Kinatung-an sa langit” ug ‘mga kinatumyan sa kalangitan.’ Ang ekspresyong “kinatung-an sa langit” mapadapat sa dapit sulod sa hawan sa atmospera sa yuta diin molupad ang mga langgam, sama sa agila. (Pin 8:13; 14:6; 19:17; Deu 4:11 [Heb., “kasingkasing sa mga langit”]) Medyo kaamgid niini mao ang ekspresyong “taliwala sa yuta ug sa mga langit.” (1Cr 21:16; 2Sa 18:9) Ang pag-asdang sa mga manunulong batok sa Babilonya gikan sa “kinatumyan sa mga langit” dayag nga nagpasabot sa ilang pagsulong kaniya gikan sa halayong kapunawpunawan (diin ang yuta ug langit morag nag-abot tan-awon ug ang adlaw makitang mosubang ug mosalop). (Isa 13:5; itandi ang Sal 19:4-6.) Sa susama ang ekspresyong “gikan sa upat ka tumoy sa langit” dayag nga nagtumong sa upat ka direksiyon sa kompas, busa nagpasabot nga lukop sa upat ka suok sa yuta. (Jer 49:36; itandi ang Dan 8:8; 11:4; Mat 24:31; Mar 13:27.) Maingon nga gilibotan sa kalangitan ang tanang bahin sa yuta, ang pagtan-aw ni Jehova sa tanang butang “ilalom sa tibuok kalangitan” maoy lukop sa tibuok globo.​—Job 28:24.

Ang panganorong kalangitan. Ang laing termino, ang Hebreohanong shaʹchaq, gigamit usab sa pagtumong sa “kalangitan” o sa mga panganod niini. (Deu 33:26; Pr 3:20; Isa 45:8) Kini mahimong magkahulogan sa makitang arko o simboryo sa ibabaw sa yuta nga asul sa maadlaw ug puno sa mga bituon sa magabii. (Sal 89:37) Sa kadaghanang mga kaso ang magsusulat lagmit naghisgot lamang kon unsay anaa sa itaas sa tawo nga wala sa espesipiko magpunting kon unsang bahina sa “langit” ang nalangkit. (Sal 57:10; 108:4) Ang Hebreohanong pulong may lintunganayng kahulogan nga usa ka butang nga pinong gidugmok o gipulbos (2Sa 22:43), sama sa “manipis nga abog” (shaʹchaq) diha sa Isaias 40:15. Kini nga kahulogan haom kaayo, sanglit ang mga panganod maporma sa dihang ang init nga hangin, nga mopaibabaw gikan sa yuta, mobugnaw ug mahimong yamog ug ang alisngaw nga anaa niini manibuok ingong gagming nga mga partikulo sa tubig nga usahay gitawag nga water dust. (Itandi ang Job 36:​27, 28; tan-awa ang PANGANOD.) Lain pang hinungdan nga ang kahulogan niini haom kaayo tungod kay ang asul tan-awon nga simboryo sa kalangitan namugna gumikan sa pagkasabwag sa mga bidlisiw sa adlaw tungod sa pinong mga partikulo sa abog nga anaa sa atmospera, sa mga molekula sa alisngaw sa tubig, ug lakip usab sa mga molekula sa ubang mga gas diha sa atmospera, sama sa oksiheno, nitroheno, ug carbon dioxide. Tungod sa pagbuhat sa Diyos niini nga atmospera, maorag siya ‘nagsalsal sa kalangitan nga magahi sama sa salamin nga inumol,’ nga naglatid ug tinong kinutoban, o pihong utlanan, sa asul nga arko sa atmospera ibabaw sa tawo.​—Job 37:18.

Ang mga partikulo nga naglangkob sa atmospera nadasok pag-ayo tungod sa pagbutad sa grabidad, ug ang ilang mga panggawas nga mga utlanan anaa sa tinakdang mga kinutoban, ug ang grabidad maoy nagpugong kanila nga dili makagawas gikan sa yuta. (Gen 1:6-8) Kini magpabanda sa kahayag sa adlaw nga susama sa usa ka salamin. Tungod niini, hayag tan-awon ang langit, apan kon walay atmospera ang usa ka tawo nga motan-aw gikan sa yuta makakita lamang ug kadagtom sa langit, nga ang langitnong mga butang masanagong nagadan-ag diha sa usa ka dagtom nga palibot, sama sa kahimtang sa usa ka walay-atmospera nga bulan. Gikan sa gawas sa wanang, ang mga astronot makakita sa atmospera sa yuta ingong nabanwagan, masanag nga halo o masilaw nga payongpayong sa kahayag.

“Mga langit sa mga langit.” Ang ekspresyong “mga langit sa mga langit” giisip nga nagtumong sa kinatas-ang kalangitan ug naglakip sa kinatibuk-ang pisikal nga kalangitan, hinuon halapad kaayo, sanglit ang kalangitan maoy gikan sa yuta hangtod sa tanang direksiyon.​—Deu 10:14; Neh 9:6.

Si Solomon, ang magtutukod sa templo sa Jerusalem, nag-ingon nga ang “mga langit, oo, ang langit sa mga langit” dili makaigo sa Diyos. (1Ha 8:27) Ingong Maglalalang sa mga langit, ang posisyon ni Jehova mas labaw pa kaayo niining tanan, ug “ang iyang ngalan lamang maoy hataas uyamot. Ang iyang dignidad maoy labaw pa sa yuta ug sa langit.” (Sal 148:13) Si Jehova nagsukod sa pisikal nga kalangitan nga ingon ka sayon sa pagdangaw sa usa ka tawo sa usa ka butang aron kini mahiluna tali sa tumoy sa iyang kumagko ug kumingking. (Isa 40:12) Ang gipahayag ni Solomon wala magpasabot nga ang Diyos walay tinong pinuy-anang dapit. Ni kini nagpasabot nga siya maoy omnipresente, sa diwa nga siya literal nga anaa sa bisan asa nga dapit ug anaa sa bisan unsa nga butang. Kini nga ebidensiya makita tungod kay si Solomon naghisgot usab nga si Jehova naminaw “gikan sa mga langit, ang imong pihong dapit nga puloy-anan,” sa ato pa, ang mga langit nga dominyo sa mga espiritu.​—1Ha 8:​30, 39.

Busa, sa pisikal nga diwa, ang terminong “mga langit” lapad ug kahulogan. Bisan tuod kini mahimong magtumong sa kinalay-ang dapit sa wanang sa uniberso, kini usab mahimong magtumong sa usa ka butang nga hataas o halangdon nga dili kasarangan. Busa, kadtong sakay sa mga barko nga gikusokuso sa bagyo gikaingon nga “mosaka sa kalangitan, . . . manaog sa mga kahiladman.” (Sal 107:26) Sa susama, ang mga magtutukod sa Torre sa Babel buot magtukod ug usa ka torre nga ang “tumoy niini abot sa mga langit,” sa ato pa, usa ka “habog kaayong bilding.” (Gen 11:4; itandi ang Jer 51:53.) Ug ang tagna sa Amos 9:2 naghisgot bahin sa mga tawo nga ‘misaka ngadto sa kalangitan’ sa kawang nga paningkamot aron makaikyas sa mga paghukom ni Jehova, dayag nga nagpasabot nga sila misulay sa pagpangitag katagoan didto sa mga rehiyon sa hataas nga kabukiran.

Espirituwal nga Kalangitan. Ang samang orihinal nga mga pulong nga gigamit alang sa pisikal nga kalangitan gigamit usab alang sa espirituwal nga kalangitan. Sumala sa atong nahisgotan na, si Jehova nga Diyos wala magpuyo sa pisikal nga kalangitan, sanglit siya usa ka Espiritu. Hinunoa, sanglit siya mao ang “Hataas ug Halangdon nga Usa” nga nagpuyo sa “kahitas-an” (Isa 57:15), ang paninugdang diwa sa ‘pagkatinuboy’ o ‘pagkahalangdon’ nga gipahayag sa Hebreohanong pulong mohaom sa paghubit sa “halangdong puloy-anan sa pagkabalaan ug katahom” sa Diyos. (Isa 63:15; Sal 33:​13, 14; 115:3) Ingong Magbubuhat sa pisikal nga kalangitan (Gen 14:19; Sal 33:6), si Jehova mao usab ang ilang Tag-iya. (Sal 115:​15, 16) Bisan unsay iyang gikahimut-ang pagabuhaton diha kanila, iyang gibuhat, lakip ang milagrosong mga buhat.​—Sal 135:6.

Busa sa daghang teksto, ang “kalangitan” naghawas sa Diyos mismo ug sa iyang soberanong posisyon. Ang iyang trono anaa sa kalangitan, sa ato pa, ang dominyo sa mga espiritu nga iyang gimandoan usab. (Sal 103:19-21; 2Cr 20:6; Mat 23:22; Buh 7:49) Gikan sa iyang kinalabwan o kinatas-ang posisyon, si Jehova ikaingon nga “nagsud-ong” sa pisikal nga kalangitan ug sa yuta (Sal 14:2; 102:19; 113:6), ug gikan niining halangdon nga posisyon siya usab mosulti, motubag sa mga pangaliya, ug mopahamtang ug paghukom. (1Ha 8:49; Sal 2:4-6; 76:8; Mat 3:17) Busa atong mabasa nga si Ezequias ug Isaias, sa dihang nag-atubang ug grabeng hulga, “nagpadayon pag-ampo . . . ug nagtuaw ngadto sa mga langit alang sa tabang.” (2Cr 32:20; itandi ang 2Cr 30:27.) Si Jesus usab migamit sa kalangitan ingong naghawas sa Diyos sa dihang nangutana sa relihiyosong mga pangulo kon ang gigikanan ba sa bawtismo ni Juan maoy “gikan sa langit o gikan sa mga tawo.” (Mat 21:25; itandi ang Ju 3:27.) Ang mausikon nga anak misugid nga siya nakasala “batok sa langit” ug batok sa iyang kaugalingong amahan. (Luc 15:​18, 21) Nan, “ang gingharian sa mga langit” nagpasabot nga dili lamang kini nagsukad ug nagmando gikan sa espirituwal nga kalangitan kondili mao usab kini “ang gingharian sa Diyos.”​—Dan 2:44; Mat 4:17; 21:43; 2Ti 4:18.

Dugang pa, tungod sa langitnong posisyon sa Diyos, ang mga tawo ug mga manulonda nagbayaw sa ilang mga kamot o miyahat ngadto sa kalangitan sa dihang mosangpit kaniya aron sa paglihok (Ex 9:​22, 23; 10:​21, 22), sa dihang manumpa (Dan 12:7), ug sa dihang moampo (1Ha 8:​22, 23; Lam 3:41; Mat 14:19; Ju 17:1). Sa Deuteronomio 32:40 si Jehova naghisgot bahin sa iyang kaugalingon nga ‘nag-isa sa iyang kamot sa langit sa pagpanumpa.’ Kaharmonya sa Hebreohanon 6:​13, kini dayag nga nagkahulogan nga si Jehova nanumpa sa iyang kaugalingon.​—Itandi ang Isa 45:23.

Puloy-anang dapit sa mga anghel. Ang espirituwal nga kalangitan mao usab ang “nahiangay nga puloy-anang dapit” sa espirituhanong mga anak sa Diyos. (Jud 6; Gen 28:​12, 13; Mat 18:10; 24:36) Ang ekspresyong “panon sa mga langit,” sagad nagtumong sa mga linalang nga bituon, usahay naghubit sa manulondang mga anak sa Diyos. (1Ha 22:19; itandi ang Sal 103:​20, 21; Dan 7:10; Luc 2:13; Pin 19:14.) Busa, ang “mga langit” usab gipersonipikar ingong nagrepresentar sa mga anghel, ang “kongregasyon sa mga balaan.”​—Sal 89:5-7; itandi ang Luc 15:​7, 10; Pin 12:12.

Naghawas sa Pagmando. Atong nasabtan nga ang kalangitan mahimong magtumong kang Jehova nga Diyos diha sa iyang soberanong posisyon. Busa, sa dihang gisultihan ni Daniel si Nabucodonosor nga ang masinatian sa Babilonyanhong emperador sa dili madugay maoy magtukmod kaniya sa ‘pagkahibalo nga ang kalangitan nagamando,’ kini susama ra sa pagkaila “nga ang Labing Hataas maoy Magmamando sa gingharian sa mga tawo.”​—Dan 4:​25, 26.

Hinunoa, gawas nga nagtumong kini sa Supremong Soberano, ang terminong “kalangitan” mahimong magtumong usab sa ubang nagamando nga mga gahom nga binayaw o tinuboy ibabaw sa ilang mga ginsakpan. Diha sa Isaias 14:​12, ang dinastiya sa mga hari sa Babilonya nga gihawasan ni Nabucodonosor gihubit ingong samag bituon, usa ka “nagasidlak, anak sa kaadlawon.” Sa dihang gisakop ang Jerusalem niadtong 607 W.K.P., kining Babilonyanhong dinastiya nagtuboy sa iyang trono “ibabaw sa mga bituon sa Diyos,” kini nga “mga bituon” dayag nga nagtumong sa Davidnong linya sa mga hari sa Juda (maingon nga ang Manununod sa Davidnong trono, si Kristo Jesus, gitawag “ang mahayag nga bituon sa kabuntagon” diha sa Pin 22:16; itandi ang Num 24:17). Tungod kay gipukan niini ang giawtorisahan sa Diyos nga Davidnong trono, ang Babilonyanhong dinastiya, sa ingon, nagbayaw sa iyang kaugalingon ngadto sa langit. (Isa 14:​13, 14) Kining halangdon kaayo ug layog-abot nga dominyo gihawasan usab diha sa damgo ni Nabucodonosor pinaagig usa ka simbolikong kahoy nga ang gihabogon niini “miabot sa kalangitan.”​—Dan 4:20-22.

Bag-ong mga langit ug bag-ong yuta. Ang paggamit sa “mga langit” sa paghawas sa nagamandong gahom motabang sa pagsabot sa kahulogan sa ekspresyong “bag-ong mga langit ug usa ka bag-ong yuta” nga makaplagan sa Isaias 65:17; 66:22 ug gikutlo ni apostol Pedro diha sa 2 Pedro 3:13. Maylabot niini, ang Cyclopædia ni M’Clintock ug Strong (1891, Tomo IV, p. 122) nagkomento: “Sa Isa. lxv, 17, ang usa ka bag-ong langit ug usa ka bag-ong yuta nagkahulogan ug usa ka bag-ong kagamhanan, bag-ong gingharian, bag-ong katawhan.”

Maingon nga ang “yuta” mahimong magtumong sa usa ka katilingban sa katawhan (Sal 96:1; tan-awa ang YUTA, I), mao man usab, ang “mga langit” mahimong magsimbolo sa superyor nga gahom o kagamhanan nga nagmando niana nga “yuta.” Ang tagna nga naghisgot sa saad nga “bag-ong mga langit ug usa ka bag-ong yuta,” nga gihatag pinaagi kang Isaias, unang nagtumong sa pagpasig-uli sa Israel gikan sa pagkadestiyero sa Babilonya. Sa paghibalik sa mga Israelinhon sa ilang yutang natawhan, sila misulod sa usa ka bag-ong sistema sa mga butang. Si Ciro nga Bantogan maoy pangunang gigamit sa Diyos sa pagpalampos sa maong pagpasig-uli. Balik sa Jerusalem, si Zorobabel (usa ka kaliwat ni David) nag-alagad ingong gobernador, ug si Josue ingong hataas nga saserdote. Kaharmonya sa katuyoan ni Jehova, kining bag-ong kahikayan sa kagamhanan, o “bag-ong mga langit,” naggiya ug nagdumala sa mga ginsakpan. (2Cr 36:23; Hag 1:​1, 14) Busa, sumala sa gitagna sa bersikulo 18 sa Isaias kapitulo 65, ang Jerusalem nahimong “usa ka hinungdan sa kalipay ug ang iyang katawhan nga usa ka hinungdan sa kasadya.”

Hinunoa, ang gikutlo ni Pedro nagpakita nga angayng dahomon ang usa ka katumanan sa umaabot, pinasukad sa saad sa Diyos. (2Pe 3:13) Sanglit ang saad sa Diyos niining bahina nalangkit sa presensiya ni Kristo Jesus, sumala sa gipakita sa bersikulo 4, ang “bag-ong mga langit ug usa ka bag-ong yuta” nalangkit gayod sa Mesiyanikong Gingharian sa Diyos ug sa pagmando niini ibabaw sa masinugtanong mga ginsakpan. Pinaagi sa iyang pagkabanhaw ug pagkayab ngadto sa tuong kamot sa Diyos, si Kristo Jesus nahimong “hataas pa kay sa mga langit” (Heb 7:26) sa pagkaaging siya gipahimutang nga “labaw kaayo sa tanang kagamhanan ug awtoridad ug gahom ug pagkaginoo . . . dili lamang niini nga sistema sa mga butang, kondili usab nianang sa umaabot.”​—Efe 1:19-21; Mat 28:18.

Ang Kristohanong mga sumusunod ni Jesus, ingong “mga mag-aambit sa langitnong pagtawag” (Heb 3:1), gitudlo sa Diyos ingong “mga manununod” nga nahiusa kang Kristo, nga pinaagi kaniya maoy katuyoan sa Diyos nga “tigomon pag-usab ang tanang butang.” “Ang mga butang sa mga langit,” nga mao, kadtong gitawag alang sa langitnong kinabuhi, mao ang unang tigomon aron mahiusa sa Diyos pinaagi kang Kristo. (Efe 1:8-11) Ang ilang panulondon ‘gitagana didto sa mga langit.’ (1Pe 1:​3, 4; Col 1:5; itandi ang Ju 14:​2, 3.) Sila “natala” ug ang ilang “pagkalungsoranon” maoy didto sa mga langit. (Heb 12:20-23; Flp 3:20) Sila naglangkob sa “Bag-ong Jerusalem” nga nakita diha sa panan-awon ni Juan ingong “nanaog gikan sa langit gikan sa Diyos.” (Pin 21:​2, 9, 10; itandi ang Efe 5:24-27.) Sanglit kini nga panan-awon sa sinugdan naghisgot bahin sa “usa ka bag-ong langit ug usa ka bag-ong yuta” (Pin 21:1), kini nagpasabot nga kining duha maoy naghawas sa mga gihubit sa sunod nga mga teksto. Busa ang “bag-ong langit” mao gayod si Kristo lakip ang iyang “pangasaw-onon,” ang “Bag-ong Jerusalem,” ug ang “bag-ong yuta” nga nakita taliwala sa ‘mga katawhan’ mao ang ilang mga ginsakpan ug makadawat sa mga panalangin sa ilang pagmando, sumala sa gihulagway sa bersikulo 3 ug 4.

Ikatulong Langit. Sa 2 Corinto 12:2-4 gihubit ni apostol Pablo ang usa ka tawo nga “gisakgaw . . . ngadto sa ikatulong langit” ug “ngadto sa paraiso.” Sanglit walay gihisgotan diha sa Kasulatan bahin sa laing tawo nga adunay kasinatian nga sama niini, lagmit gayod nga kini maoy kaugalingong kasinatian sa apostol. Bisan tuod nga gipaningkamotan sa pipila nga ilangkit ang gihisgotan ni Pablo nga ikatulong langit sa unang rabbinikong panghunahuna nga ang langit maoy hut-onghut-ong, gani sa gidaghanon nga “pito ka langit,” kini nga panghunahuna wala paluyohi sa Kasulatan. Sumala sa atong nahisgotan na, ang kalangitan wala hisgoti sa espesipiko nga daw nabahin ingong mga plataporma o mga hut-ong, hinunoa, kinahanglang konsiderahon ang konteksto aron matino kon ang gihisgotan nagtumong ba sa kalangitan sulod sa atmospera sa yuta, sa kalangitan sa kawanangan, sa espirituwal nga kalangitan, o sa lain pa. Busa mopatim-aw nga ang gihisgotang “ikatulong langit” tingali nagpasabot sa kinalabwang klase sa pagmando sa Mesiyanikong Gingharian. Matikdi kon sa unsang paagi ang mga pulong ug mga ekspresyon gisubli sa tulo ka beses diha sa Isaias 6:3; Ezequiel 21:27; Juan 21:15-17; Pinadayag 4:​8, nga dayag nga gituyo aron sa pagpasiugda.

Pagkahanaw sa unang langit ug yuta. Ang panan-awon ni Juan naghisgot sa pagkahanaw sa ‘unang langit ug sa unang yuta.’ (Pin 21:1; itandi ang 20:11.) Sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang yutan-ong mga kagamhanan ug ang ilang mga katawhan gipakitang nailalom sa pagmando ni Satanas. (Mat 4:​8, 9; Ju 12:31; 2Co 4:​3, 4; Pin 12:9; 16:​13, 14) Si apostol Pablo naghisgot mahitungod sa “daotang mga puwersa nga espirituhanon sa langitnong mga dapit,” uban sa ilang mga kagamhanan, awtoridad, ug mga magmamando sa kalibotan. (Efe 6:12) Busa ang pagkahanaw sa “unang langit” nagpasabot sa kataposan sa politikal nga mga kagamhanan nga naimpluwensiyahan ni Satanas ug sa iyang mga demonyo. Kini moharmonya sa natala sa 2 Pedro 3:7-12 maylabot sa kalaglagan nga daw pinaagig kalayo sa “mga langit . . . nga naglungtad karon.” Sa susama, ang Pinadayag 19:17-21 naghubit sa kalaglagan sa usa ka tibuok-yutang politikal nga sistema uban sa mga tigpaluyo niini; kini nag-ingon nga ang simbolikong mapintas nga mananap “gitambog ngadto sa linaw nga kalayo nga nagdilaab sa asupre.” (Itandi ang Pin 13:​1, 2.) Bahin sa Yawa, ang Pinadayag 20:1-3 nagpakita nga siya gitambog ngadto “sa kahiladman” sulod sa usa ka libo ka tuig ug unya “buhian siya sa makadiyot.”

Pagpaubos sa Tinuboy. Tungod kay ang kalangitan naghawas sa butang nga binayaw, ang pagpaubos sa mga butang nga tinuboy usahay naghawas sa pagkapukan o ‘pagkauyog’ o ‘pagkatay-og’ sa kalangitan. Gihisgotan nga “gihulog [ni Jehova] gikan sa langit ngadto sa yuta ang katahom sa Israel” panahon sa pagkabiniyaan niini. Kanang maong katahom naglakip sa gingharian ug sa magmamando nga mga prinsipe niini ug sa ilang gahom, ug ang maong katahom gilamoy nga daw pinaagig kalayo. (Lam 2:1-3) Apan ang nagpukan sa Israel, ang Babilonya, sa ulahi nakaagom ug pagkauyog sa iyang kaugalingong “langit” ug pagkatay-og sa iyang “yuta” sa dihang ang mga Medianhon ug mga Persianhon nagpukan sa Babilonya, ug ang iyang langitnong mga diyos napamatud-ang bakak ug wala makaluwas kaniya gikan sa pagkaparot sa iyang dominyo ibabaw sa yuta.​—Isa 13:​1, 10-13.

Sa susama, gitagna nga ang samag-langit kataas nga posisyon sa Edom dili makaluwas kaniya gikan sa kalaglagan ug nga ang espada ni Jehova sa paghukom mahumod diha sa iyang hataas nga mga dapit, o “mga langit,” nga walay tabang alang kaniya gikan sa bisan unsang langitnon o binayaw nga tinubdan. (Isa 34:4-7; itandi ang Abd 1-4, 8.) Kadtong nagahimog dagkong mga panghambog, nga nagasultig daotan sa mapahitas-ong paagi nga daw ‘nagbutang sa ilang baba diha sa kalangitan,’ tinong mapukan ngadto sa kalaglagan. (Sal 73:​8, 9, 18; itandi ang Pin 13:​5, 6.) Ang siyudad sa Capernaum adunay katarongan nga mobating pinaboran kaayo tungod kay gihatagan kinig pagtagad ni Jesus ug sa iyang ministeryo. Hinunoa, sanglit wala kini mosanong sa iyang gamhanang mga buhat, si Jesus nangutana, “Pagabayawon ka kaha ngadto sa langit?” ug nagtagna hinuon, “Ngadto sa Hades ikaw mahiadto.”​—Mat 11:23.

Pagngitngit sa Kalangitan. Ang pagngitngit sa kalangitan o sa kabituonan sagad gigamit sa paghawas sa pagkahanaw sa mauswagon, maayong mga kahimtang, ug sa pagpuli niini ug daotan, dulom nga mga palaaboton ug mga kahimtang, sama sa panahon sa dihang salipdan sa mabagang dag-om ang tanang kahayag sa maadlaw ug sa magabii. (Itandi ang Isa 50:​2, 3, 10.) Kining paggamit sa pisikal nga kalangitan maylabot sa panglantaw sa mga tawo daw susama sa karaan nga ekspresyong Arabiko, “Ang iyang langit nahugno sa yuta,” nga nagpasabot nga ang taas nga posisyon ug kauswagan sa usa miubos pag-ayo. Siyempre, sa pagpahayag sa iyang kapungot, ang Diyos migamit usahay ug katingalahang mga hitabo sa langit, nga ang pipila niini sa literal nagpangitngit sa kalangitan.​—Ex 10:21-23; Jos 10:12-14; Luc 23:​44, 45.

Ang maong adlaw sa kangitngitan midangat sa Juda ingong katumanan sa paghukom ni Jehova pinaagi sa iyang manalagnang si Joel, ug kini midangat sa kinatayuktokan niini sa dihang gilumpag sa Babilonya ang Juda. (Joe 2:​1, 2, 10, 30, 31; itandi ang Jer 4:​23, 28.) Ang bisan unsang paglaom alang sa tabang gikan sa langitnong tinubdan daw nahanaw na, ug sumala sa gitagna sa Deuteronomio 28:65-67, sila “malisang sa gabii ug sa adlaw,” nga walay kahupayan o paglaom sa kabuntagon nga gidan-agan sa adlaw ug sa kagabhion nga gidan-agan sa bulan. Apan, pinaagi gihapon kang manalagnang Joel, si Jehova nagpasidaan sa mga kaaway sa Juda nga sila usab makaagom sa susamang kahimtang sa dihang siya magpahamtang ug paghukom batok kanila. (Joe 3:12-16) Si Ezequiel migamit sa samang mahulagwayong kahubitan sa pagtagna sa paghukom sa Diyos batok sa Ehipto ug usab si Isaias batok sa Babilonya.​—Eze 32:​7, 8, 12; Isa 13:​1, 10, 11.

Sa adlaw sa Pentekostes, gikutlo ni apostol Pedro ang tagna ni Joel sa dihang nag-awhag sa panon sa mga mamiminaw ‘sa pagluwas sa ilang kaugalingon gikan niining baliko nga kaliwatan.’ (Buh 2:​1, 16-21, 40) Wala dangtig 40 ka tuig sa ulahi, kadtong sakop nianang kaliwatana nga wala magpatalinghog nakasinati ug grabeng kangitngitan sa dihang ang mga Romano naglikos ug sa kataposan naglaglag sa Jerusalem. Hinunoa, sa wala pa ang Pentekostes gisulti ni Jesus ang susamang tagna ug gipakita nga kini adunay katumanan panahon sa iyang presensiya.​—Mat 24:29-31; Luc 21:25-27; itandi ang Pin 6:12-17.

Pagkapermanente sa Pisikal nga Kalangitan. Si Elipaz nga Temanhon miingon mahitungod sa Diyos: “Tan-awa! Sa iyang mga balaan siya walay pagsalig, ug ang kalangitan dili mahinlo sa iyang mga mata.” Apan, si Jehova miingon ngadto kang Elipaz nga siya ug ang iyang duha ka higala “wala mosulti sa tinuod mahitungod kanako ingon sa akong alagad nga si Job.” (Job 15:​1, 15; 42:7) Sa kasukwahi, ang Exodo 24:10 naghisgot sa kalangitan ingong naghawas sa kalunsay. Busa diha sa Bibliya walay gihisgotang hinungdan aron laglagon sa Diyos ang pisikal nga kalangitan.

Ang pagkapermanente sa pisikal nga kalangitan gipakita sa kamatuoran nga kini gigamit diha sa mga pagtandi maylabot sa mga butang nga walay kataposan, sama sa malinawon, matarong nga mga sangpotanan ubos sa Davidnong gingharian nga napanunod sa Anak sa Diyos. (Sal 72:5-7; Luc 1:​32, 33) Busa, ang mga teksto sama sa Salmo 102:​25, 26 nga naghisgot sa mga langit nga ‘nagakahanaw’ ug ‘giilisdan samag usa ka dunot nga besti’ dili angayng sabton nga literal.

Sa Lucas 21:​33, si Jesus nag-ingon nga “ang langit ug ang yuta mahanaw, apan ang akong mga pulong dili gayod mahanaw.” Ang ubang mga kasulatan nagpakita nga “ang langit ug ang yuta” magpabilin hangtod sa kahangtoran. (Gen 9:16; Sal 104:5; Ecc 1:4) Busa “ang langit ug ang yuta” dinhi simboliko gayod, sama sa ‘unang langit ug unang yuta’ sa Pinadayag 21:1; itandi ang Mateo 24:35.

Gipasiugda sa Salmo 102:25-27 ang pagkawalay-kataposan ug pagkadili-mahanaw sa Diyos, samtang ang iyang gilalang nga pisikal nga mga langit ug yuta mahanaw, sa ato pa, kini mahimong laglagon​—kon kana maoy katuyoan sa Diyos. Dili sama sa walay-kataposang paglungtad sa Diyos, ang pagkapermanente sa bisan unsang bahin sa iyang pisikal nga kalalangan maoy kondisyonal. Sama sa atong makita dinhi sa yuta, ang pisikal nga kalalangan kinahanglang moagi sa padayong proseso sa pagbag-o aron kini motunhay o magpabilin sa paglungtad. Ang kamatuoran nga ang pisikal nga kalangitan nag-agad lamang sa kabubut-on ug sa nagapatunhay nga gahom sa Diyos gipakita diha sa Salmo 148, diin human hisgoti ang adlaw, bulan, ug mga bituon, lakip ang uban pang bahin sa kalalangan sa Diyos, ang bersikulo 6 nag-ingon nga ang Diyos “nagapabarog kanila hangtod sa kahangtoran, hangtod sa panahong walay tino. Siya naghatag ug usa ka regulasyon, ug dili kini mahanaw.”

Ang mga pulong sa Salmo 102:​25, 26 mapadapat ngadto kang Jehova nga Diyos, apan si apostol Pablo nagkutlo niini nga nagtumong kang Jesu-Kristo. Kini tungod kay ang bugtong Anak sa Diyos mao ang personal nga Ahente sa Diyos nga gigamit sa paglalang sa pisikal nga uniberso. Gitandi ni Pablo ang pagkapermanente sa Anak nianang sa pisikal nga kalalangan, nga kon katuyoan pa sa Diyos, siya makahimo sa ‘paghipos niini sama sa kupo’ ug sa pagtago niini.​—Heb 1:​1, 2, 8, 10-12; itandi ang 1Pe 2:​3, ftn sa Rbi8.

Nagkalainlaing Balaknon ug Mahulagwayong mga Ekspresyon. Tungod kay ang pisikal nga kalangitan adunay hinungdanong bahin sa pagpatunhay ug pagpalambo sa kinabuhi dinhi sa yuta​—pinaagi sa kahayag sa adlaw, ulan, yamog, makarepreskong hangin, ug uban pang mga kaayohan gikan sa atmospera​—kini gihisgotan sa balaknong paagi ingong “maayong balay-tipiganan” ni Jehova. (Deu 28:​11, 12; 33:​13, 14) Gibuksan ni Jehova ang “mga ganghaan” niini aron sa pagpanalangin sa iyang mga alagad, sama sa pagpaulan ug mana, “ang mga lugas gikan sa langit,” sa ibabaw sa yuta. (Sal 78:​23, 24; Ju 6:31) Ang mga panganod maoy sama sa “mga banga” sa itaas nga mga lawak niining balay-tipiganan, ug ang ulan mobunok nga daw pinaagig “mga agasan,” nga tungod sa pipila ka hinungdan, sama sa kabukiran o kaha sa milagrosong pagpangilabot sa Diyos ang tubig manibuok ug mobundak ingong ulan diha sa espesipikong mga rehiyon. (Job 38:37; Jer 10:​12, 13; 1Ha 18:41-45) Sa laing bahin, tungod kay may mga panahon nga gihikaw ang panalangin sa Diyos, ‘natak-opan’ ang kalangitan ibabaw sa yuta sa Canaan, nga kon tan-awon, morag gahi ug dili-matuphag tubig nga puthaw ug ang kahayag niini may bulok nga samag tumbaga, nga may atmosperang puno sa abog ug walay ulan. Sa walay duhaduha, ilalom sa maong mga kahimtang nga walay ulan, ang ‘natak-opan,’ walay panganod nga kalangitan mopula, nga mahimong samag tumbaga ug kolor, tungod kay ang daghang partikulo sa abog diha sa atmospera maoy magpatibulaag sa asul nga kahayag hangtod nga ang pula nga mga balod sa kahayag maoy magpatigbabaw, sama sa pagsalop sa adlaw nga kon tan-awon pula tungod sa baga kaayong atmospera nga kinahanglang tadlason sa mga bidlisiw sa adlaw.​—Lev 26:19; Deu 11:​16, 17; 28:​23, 24; 1Ha 8:​35, 36.

Kini motabang sa pagsabot sa larawan nga gihubit sa Oseas 2:21-23. Human tagnaa ang malaglagong mga sangpotanan sa pagkadili-matinumanon sa Israel, si Jehova karon naghisgot mahitungod sa panahon sa pagpasig-uli niini ug sa mosangpot nga mga panalangin. Nianang adlawa, siya miingon, “Tubagon ko ang kalangitan, ug sila motubag sa yuta; ug ang yuta motubag sa mga lugas ug sa tam-is nga bino ug sa lana; ug sila motubag kang Jezreel.” Dayag nga naghawas kini sa pangaliya sa Israel alang sa panalangin ni Jehova pinaagi sa sunodsunod nga gihisgotang mga butang nga gilalang ni Jehova. Tungod niana, kining mga butanga gipersonipikar, nga daw makahimo sa paghangyo, o pagpangaliya. Ang Israel nangayo ug mga lugas, bino, ug lana; kini nga mga produkto, sa baylo, nangayo sa yuta ug pagkaon ug tubig; unya ang yuta, aron makatagana niini nga mga panginahanglan, nagsugo (o sa mahulagwayong paagi nagsangpit) sa kalangitan sa paghatag ug kahayag sa adlaw, ulan, ug yamog; ug ang kalangitan (nga nianang panahona ‘natak-opan’ pa tungod sa pagkuha sa panalangin sa Diyos) makatubag lamang kon dawaton sa Diyos ang pangaliya ug ipasig-uli ang iyang pabor ngadto sa nasod, sa ingon magpalihok sa mabungahong siklo. Ang tagna nagpasalig nga iyang pagabuhaton kini.

Sa 2 Samuel 22:8-15, dayag nga gigamit ni David ang simbolikong makahahadlok nga bagyo sa paghulagway sa epekto sa pagpangilabot sa Diyos alang kang David, nga nagpahigawas kaniya gikan sa iyang mga kaaway. Ang kabangis niining simboliko nga bagyo nagpakurog sa patukoranan sa kalangitan, ug kini ‘nabawog’ uban sa dulom ug ubos nga mga panganod. Itandi ang mga kahimtang sa literal nga bagyo nga gihubit sa Exodo 19:16-18; usab ang balaknong mga pahayag sa Isaias 64:​1, 2.

Si Jehova, ang “Amahan sa langitnong mga kahayag” (San 1:17), kanunayng gihisgotan nga ‘nagbuklad sa kalangitan,’ sama sa pagbuklad sa tawo sa tabil sa tolda. (Sal 104:​1, 2; Isa 45:12) Ang kalangitan, ang wanang sa atmospera sa maadlaw ug ang punog-bituon nga kalangitan sa magabii, daw usa ka dako kaayong atop nga pormag-simboryo kon tan-awon sa mga tawo dinhi sa yuta. Sa Isaias 40:22 gitandi kini sama sa pagbuklad sa “pinong gasa,” inay kay sa gaspangon nga tabil sa tolda. Kini naghubit sa nindot kaayong mga dayandayan niining langitnong atop. Kon tin-aw ang langit, ang linibong mga bituon, sa pagkatinuod, nahisamag usa ka manipis nga panapton nga lace nga gibuklad diha sa naglugitom nga palibot sa kawanangan. Angay usab nga matikdan nga bisan ang dako kaayong galaksiya nga nailhang Via Lactea, o Milky Way, diin nahimutang ang atong sistema solar, maoy morag nipis nga gasa kon tan-awon dinhi sa yuta.

Sumala sa nahisgotan na, ang konteksto angayng konsiderahon kanunay aron matino ang diwa niining mahulagwayong mga ekspresyon. Busa, sa dihang gitawag ni Moises “ang mga langit ug ang yuta” aron mahimong mga saksi sa mga butang nga iyang gipahayag ngadto sa Israel, dayag nga wala siya magtumong sa dili-buhing mga linalang, apan sa intelihenteng mga pumoluyo sa mga langit ug sa yuta. (Deu 4:​25, 26; 30:19; itandi ang Efe 1:​9, 10; Flp 2:​9, 10; Pin 13:6.) Tinuod usab kini maylabot sa pagmaya sa mga langit ug yuta tungod sa pagkapukan sa Babilonya, diha sa Jeremias 51:48. (Itandi ang Pin 18:5; 19:1-3.) Sa susama, ang espirituwal nga kalangitan mao gayod ang gihubit sa Isaias 45:8 nga ‘nagpadaligdig ug pagkamatarong.’ Sa ubang mga teksto ang literal nga mga langit ang gipasabot apan sa mahulagwayon gihubit nga nagmaya o misinggit. Sa pag-abot ni Jehova aron hukman ang yuta, sumala sa gihubit sa Salmo 96:11-13, ang mga langit, lakip ang yuta, dagat, ug kapatagan, magmaya. (Itandi ang Isa 44:23.) Ang pisikal nga kalangitan nagadayeg usab sa ilang Maglalalang, maingon nga ang usa ka nindot kaayong pagkadisenyo nga butang makahatag ug pagdayeg sa magbubuhat niini. Sa ingon, ilang gipahayag ang gahom, kaalam, ug kahalangdon ni Jehova.​—Sal 19:1-4; 69:34.

Pagkayab Ngadto sa Langit. Sa 2 Hari 2:​11, 12 si Elias nga manalagna gihubit nga “mikayab diha sa alimpulos ngadto sa kalangitan.” Ang kalangitan nga gihisgotan dinhi mao ang kalangitan sa atmospera diin namugna ang mga alimpulos, dili ang espirituwal nga kalangitan sa presensiya sa Diyos. Si Elias wala mamatay panahon sa maong pagkayab, apan siya padayong nagkinabuhi sulod sa daghang katuigan human sa langitnong paglalin kaniya gikan sa iyang manununod nga si Eliseo. Ni si Elias sa dihang namatay mikayab ngadto sa espirituwal nga kalangitan, sanglit si Jesus, samtang dinhi pa sa yuta, tin-awng nag-ingon nga “walay tawo nga nakasaka sa langit.” (Ju 3:13; tan-awa ang ELIAS Num. 1 (Si Eliseo Mipuli Kaniya).) Sa Pentekostes, si Pedro sa susama nag-ingon bahin kang David nga siya “wala mosaka ngadto sa mga langit.” (Buh 2:34) Sa pagkatinuod, walay gihisgotan diha sa Kasulatan nga magpamatuod nga adunay langitnong paglaom ang mga alagad sa Diyos sa wala pa moabot si Kristo Jesus. Ang maong paglaom unang gihisgotan diha sa mga pahayag ni Jesus ngadto sa iyang mga tinun-an (Mat 19:​21, 23-28; Luc 12:32; Ju 14:​2, 3) ug nasabtan lamang nila sa bug-os human sa Pentekostes sa 33 K.P.​—Buh 1:6-8; 2:1-4, 29-36; Rom 8:​16, 17.

Ang Kasulatan nagpakita nga si Kristo Jesus mao ang unang mikayab gikan sa yuta ngadto sa kalangitan sa presensiya sa Diyos. (1Co 15:20; Heb 9:24) Pinaagi niini nga pagkayab ug sa iyang pagtanyag sa iyang halad lukat didto, iyang ‘gibuksan ang agianan’ alang niadtong mosunod​—ang inanak-sa-espiritung mga membro sa iyang kongregasyon. (Ju 14:​2, 3; Heb 6:​19, 20; 10:​19, 20) Sa ilang pagkabanhaw kinahanglang ilang dad-on “ang larawan sa usa nga langitnon,” si Kristo Jesus, aron makakayab ngadto sa kalangitan sa dapit sa mga espiritu, kay ang “unod ug dugo” dili makapanunod sa langitnong Gingharian.​—1Co 15:42-50.

Sa unsang paagi ang mga persona sa “langitnong mga dapit” ania pa gihapon sa yuta?

Si apostol Pablo sa iyang sulat ngadto sa mga taga-Efeso naghisgot bahin sa mga Kristohanon nga kanhi nagkinabuhi dinhi sa yuta nga daw sila nagpahimulos na sa langitnong katungdanan, nga gibanhaw ug ‘tingob nga gipalingkod diha sa langitnong mga dapit nga nahiusa kang Kristo Jesus.’ (Efe 1:3; 2:6) Ang konteksto nagpakita nga ang dinihogang mga Kristohanon giisip sa Diyos niining paagiha tungod kay iyang ‘gitudlo sila ingong mga manununod’ uban sa iyang Anak sa langitnong panulondon. Samtang dinhi pa sa yuta, sila maoy tinuboy, o ‘binayaw,’ tungod sa maong katungdanan. (Efe 1:​11, 18-20; 2:4-7, 22) Kining mga puntoha naghatag usab ug katin-awan sa simbolikong panan-awon sa Pinadayag 11:12. Sa susama kini motabang kanato sa pagsabot sa matagnaong larawan sa Daniel 8:9-12, diin ang unang gipakita nga naghawas sa usa ka politikanhong gahom gihisgotan nga “nagkadako bisan hangtod sa panon sa kalangitan,” ug gani tungod niini ang pipila sa maong panon ug sa mga bituon nahulog sa yuta. Sa Daniel 12:​3, ang mga alagad sa Diyos dinhi sa yuta, sa gitagnang panahon sa kataposan, gihisgotan nga nagasidlak “sama sa mga bituon hangtod sa panahong walay tino.” Matikdi usab ang simbolikong paggamit sa mga bituon diha sa basahon sa Pinadayag, mga kapitulo 1 hangtod sa 3, diin ang konteksto nagpakita nga ang maong “mga bituon” nagtumong sa mga tawo nga dayag nga nagkinabuhi sa yuta ug nag-atubang ug yutan-ong mga kasinatian ug mga tentasyon, ug kini nga “mga bituon” maoy responsable sa mga kongregasyon nga ubos sa ilang pag-atiman.​—Pin 1:20; 2:​1, 8, 12, 18; 3:​1, 7, 14.

Ang dalan ngadto sa langitnong kinabuhi. Ang dalan ngadto sa langitnong kinabuhi nagkahulogan ug labaw pa sa pagbaton ug pagtuo sa halad lukat ni Kristo ug sa mga buhat sa pagtuo agig pagsunod sa mga instruksiyon sa Diyos. Ang inspiradong mga sinulat sa mga apostoles ug mga tinun-an nagpakita nga ang usa kinahanglang tawgon ug pilion usab sa Diyos pinaagi sa iyang Anak. (2Ti 1:​9, 10; Mat 22:14; 1Pe 2:9) Kini nga pagdapit naglakip sa daghang mga lakang, o mga buhat, nga pagabuhaton aron mahimong kuwalipikado ang usa alang sa langitnong panulondon; daghan sa maong mga lakang gibuhat sa Diyos, ang ubang lakang gibuhat sa usa nga tinawag. Lakip sa maong mga lakang, o mga buhat, mao ang pagpahayag nga matarong sa tinawag nga Kristohanon (Rom 3:​23, 24, 28; 8:​33, 34); paghimo kaniya (‘pagpanganak kaniya’) pinaagi sa balaang espiritu (Ju 1:​12, 13; 3:3-6; San 1:18); ang iyang pagkanabawtismohan ngadto sa kamatayon ni Kristo (Rom 6:​3, 4; Flp 3:8-11); pagdihog kaniya (2Co 1:21; 1Ju 2:​20, 27); pagbalaan kaniya (Ju 17:17). Ang usa nga tinawag kinahanglang maghupot sa iyang integridad hangtod sa kamatayon (2Ti 2:11-13; Pin 2:10), ug human magpamatuod nga matinumanon sa iyang pagkatinawag ug pagpili (Pin 17:14), siya sa kataposan banhawon ngadto sa espirituhanong kinabuhi.​—Ju 6:​39, 40; Rom 6:5; 1Co 15:42-49; tan-awa ang DINIHOGAN, PAGDIHOG; IPAHAYAG NGA MATARONG; PAGKABANHAW; PAGKABALAAN, PAGBALAAN.