KAHAYAG

Ang Hebreohanong termino nga ʼohr ug ang Gregong termino nga phos nagtumong sa dan-ag nga naggikan sa usa ka butang nga naghatag ug kahayag sama sa lampara (Jer 25:10) o sa adlaw, ug usab ingong kasukwahi sa kangitngit, sa literal ug sa mahulagwayong paagi. (Isa 5:20; Ju 11:​10, 11) Kasagarang gituohan nga ang kahayag maoy mga partikulo sa enerhiya nga adunay wave properties (ang kinaiyahan sa kahayag sa pagpanaw nga samag mga balod). Apan, hangtod karong adlawa ang tawo dili gihapon makahatag ug bug-os nga tubag sa pangutana nga gibangon sa Maglalalang sa kahayag kapin sa tulo ka libo ka tuig kanhi: “Hain, karon, ang dalan diin atua nabahin ang kahayag?”​—Job 38:24.

Ang kahayag nga gikan sa adlaw maoy kombinasyon sa mga kolor, nga ang matag kolor lainlain ug wavelength (ang distansiya gikan sa tumoy sa usa ka balod sa kahayag ngadto sa laing tumoy niini). Ang kolor sa usa ka butang matino depende sa partikular nga bahin sa kahayag nga ibanaag niini. Tungod niana ang kahayag magpatunghag daghang kolor nga makapahimuot sa mata sa tawo. Kini usab hinungdanon kaayo sa pagpatunhay sa yutan-ong kinabuhi​—sa tanom, hayop, ug sa tawo.

Ang Tinubdan sa Kahayag. Si Jehova nga Diyos mao ang Naghimo sa kahayag ug ang Maglalalang sa kangitngit. (Isa 45:7) Maoy sa unang adlaw sa paglalang nga siya miingon: “Motungha ang kahayag.” (Gen 1:3) Una pa niana iyang gilalang ang mga langit (lakip ang “dagkong mga kahayag”​—ang adlaw, bulan, ug mga bituon; itandi ang Sal 136:7-9) ug ang yuta. (Gen 1:1) Busa ang pagpadangat sa kahayag nganhi sa yuta lagmit naglakip sa inanay nga pagkuha sa bisan unsang butang nga nagsalipod kanhi sa mga bidlisiw sa adlaw aron kini makaabot niini nga planeta. Ug dayag nga ang “pagkabahin” tali sa kahayag ug kangitngit nahitabo pinaagi sa pagtuyok sa yuta samtang kini nagalibot sa adlaw. (Gen 1:​4, 5) Sa ulahi gihampak ni Jehova ang nagsimba-sa-adlaw nga mga Ehiptohanon pinaagig kangitngit, usa ka kangitngit nga wala makaapekto sa mga Israelinhon. (Ex 10:21-23) Sa pagtultol sa iyang katawhan pagawas sa Ehipto, siya nagtagana ug kahayag kanila pinaagi sa usa ka haligi nga kalayo.​—Ex 13:21; 14:​19, 20; Sal 78:14.

Kanunayng gilangkit sa Kasulatan ang kahayag ngadto sa Maglalalang niini. Ang salmista nag-ingon: “Oh Jehova nga akong Diyos, ikaw dako kaayo. Gibestihan mo ang imong kaugalingon sa dignidad ug pagkahalangdon, nga ginabukotan mo ang imong kaugalingon sa kahayag ingon nga besti.” (Sal 104:​1, 2) Kini nga kapahayagan nahiuyon gayod sa gihubit ni Ezequiel bahin sa iyang nakita diha sa panan-awon: “Ako may nakitang ingon sa kinlaw sa sinubong, ingon sa dagway sa kalayo sulod niana nga naglibot, gikan sa dagway sa iyang balat-ang pataas; ug gikan sa dagway sa iyang balat-ang paubos may nakita ako nga sama sa dagway sa kalayo, ug siya may kahayag nga naglibot niya. Dihay dagway nga samag balangaw nga mopakita sa panganod sa adlaw nga may ulan. Ingon niana ang dagway sa kahayag nga naglibot. Kadto maoy sama sa dagway sa himaya ni Jehova.” (Eze 1:​27, 28) Kasiglohan una pa niana, ang usa lamang ka tipik sa pagpadayag sa maong himaya nakapasilaw na sa nawong ni Moises.​—Ex 33:​22, 23; 34:​29, 30.

“Ang Diyos maoy kahayag ug diha kaniya wala gayoy kangitngit.” (1Ju 1:5) Siya maoy matarong, matul-id, ug balaan (Deu 32:4; Pin 4:8), nga wala gayod malambigit sa makauulaw ug mahugaw nga mga buhat nga sagad gilangkit sa kangitngit. (Itandi ang Job 24:14-16; 2Co 6:14; 1Te 5:​7, 8.) Busa ang mga tawo nga nagalakaw sa kangitngit tungod sa pagdumot sa ilang igsoon ug wala magabuhat uyon sa kamatuoran dili gayod mahiusa uban kaniya.​—1Ju 1:6; 2:9-11.

Si Jehova mao ang “Amahan sa langitnong mga kahayag.” (San 1:17) Siya dili lamang “Maghahatag sa adlaw sa paghatag ug kahayag sa maadlaw, sa mga lagda sa bulan ug sa mga bituon sa paghatag ug kahayag sa magabii” (Jer 31:35) kondili siya usab ang Tinubdan sa tanang espirituwal nga kahayag o kalamdagan. (2Co 4:6) Ang iyang balaod, hudisyal nga mga hukom, ug ang iyang pulong maoy kahayag alang niadtong magpagiya niini. (Sal 43:3; 119:105; Pr 6:23; Isa 51:4) Ang salmista nagpahayag: “Pinaagi sa kahayag nga gikan kanimo kami makakita ug kahayag.” (Sal 36:9; itandi ang Sal 27:1; 43:3.) Sama sa kahayag sa adlaw nga nag-anam-anam ug kasanag gikan sa pagbanagbanag hangtod sa “pagkahingpit sa adlaw,” mao man usab ang dalan sa mga matarong, nga gilamdagan pinaagi sa diyosnong kaalam, nag-anam-anam ug kadan-ag. (Pr 4:18) Ang paglakaw sa dalan nga gilatid ni Jehova maoy paglakaw diha sa iyang kahayag. (Isa 2:3-5) Sa laing bahin, sa dihang ang usa ka tawo magtan-aw sa mga butang sa dili-putling paagi o uban sa daotang tinguha, siya anaa sa hilabihang espirituwal nga kangitngit. Sumala sa giingon ni Jesus: “Kon daotan ang imong mata, ang imong tibuok lawas mahimong ngitngit. Kon sa pagkatinuod ang kahayag nga anaa kanimo maoy kangitngit, pagkadako gayod niana nga kangitngit!”​—Mat 6:23; itandi ang Deu 15:9; 28:54-57; Pr 28:22; 2Pe 2:14.

Kahayag ug ang Anak sa Diyos. Sukad sa iyang pagkabanhaw ug pagkayab ngadto sa langit, si Kristo Jesus, ang “Hari sa mga nagmando ingong mga hari ug Ginoo sa mga nagmando ingong mga ginoo,” “nagpuyo sa kahayag nga dili-maduol.” Ang maong kahayag mahimayaon kaayo mao nga imposible gayod alang sa huyang nga mga mata sa tawo ang pagsud-ong kaniya. (1Ti 6:​15, 16) Ngani, ang usa ka tawo, si Saulo (Pablo) sa Tarso nabuta tungod sa kahayag nga naggikan sa langit nga iyang nakita sa panahong ang hinimayang Anak sa Diyos nagpadayag sa iyang kaugalingon ngadto niining maglulutos sa mga sumusunod ni Jesus.​—Buh 9:3-8; 22:6-11.

Panahon sa iyang yutan-ong ministeryo si Jesu-Kristo mao ang kahayag, nga nagtaganag espirituwal nga kalamdagan mahitungod sa mga katuyoan ug kabubut-on sa Diyos alang niadtong makabaton sa balaang pag-uyon. (Ju 9:5; itandi ang Isa 42:​6, 7; 61:​1, 2; Luc 4:18-21.) Sa sinugdan, ang “nawalang mga karnero sa balay sa Israel” lamang ang nakadawat sa kaayohan gikan nianang “dakong kahayag.” (Isa 9:​1, 2; Mat 4:13-16; 15:24) Apan ang espirituwal nga kalamdagan dili limitado sa kinaiyanhong mga Hudiyo ug mga kinabig. (Ju 1:4-9; itandi ang Buh 13:​46, 47.) Sa dihang gipresentar sa templo ang masuso nga si Jesus, ang tigulang nga si Simeon naghubit kaniya ingong “usa ka kahayag sa pagkuha sa tabil gikan sa kanasoran.” (Luc 2:32) Sumala sa gipatin-aw ni Pablo ngadto sa mga taga-Efeso, ang dili-tinuling mga dili-Hudiyo anaa sa kangitngit kon bahin sa Diyos ug sa iyang mga katuyoan: “Kamo kaniadto katawhan sa kanasoran labot sa unod; kamo gitawag nga ‘dili-tinuli’ nianang gitawag ‘tinuli’ nga gihimo diha sa unod pinaagi sa mga kamot​—nga kamo sa maong panahon walay Kristo, bulag sa estado sa Israel ug estranyo sa mga pakigsaad labot sa saad, ug kamo walay paglaom ug mga walay Diyos dinhi sa kalibotan.” (Efe 2:​11, 12) Apan, sa dihang ang maayong balita bahin kang Kristo gipaabot ngadto sa mga dili-Hudiyo, kadtong paborableng misanong ‘gitawag gikan sa kangitngit ngadto sa iyang katingalahang kahayag.’ (1Pe 2:9) Apan padayong gitugotan sa uban ang usa nga naghimo sa iyang kaugalingon nga “usa ka manulonda sa kahayag” o kalamdagan (2Co 11:14), “ang diyos niini nga sistema sa mga butang,” sa pagbuta kanila ‘aron nga ang kahayag sa maayong balita bahin kang Kristo dili makadan-ag.’ (2Co 4:4) Ilang gipalabi ang kangitngit, tungod kay buot nilang ipadayon ang ilang hakog nga dalan.​—Itandi ang Ju 3:​19, 20.

Mga Sumusunod ni Kristo Nahimong mga Kahayag. Kadtong nagpasundayag ug pagtuo kang Kristo Jesus ingong “ang kahayag sa kalibotan” ug nahimong iyang mga sumusunod nahimong “mga anak sa kahayag.” (Ju 3:21; 8:12; 12:​35, 36, 46) Ilang gipahibalo sa uban ang mga kinahanglanon aron mabatonan ang pag-uyon sa Diyos ug ang kinabuhi, nga nagabuhat niana “sa kahayag,” sa ato pa, sa dayag. (Mat 10:27) Sa susama, si Juan nga Tigbawtismo nag-alagad ingong kahayag sa dihang “nagwali sa bawtismo nga simbolo sa paghinulsol” ug nagpunting sa pag-abot sa Mesiyas. (Luc 3:​3, 15-17; Ju 5:35) Dugang pa, pinaagi sa ilang maayong binuhatan, sa pulong ug sa panig-ingnan, ang mga sumusunod ni Kristo nagpasidlak sa ilang kahayag. (Mat 5:​14, 16; itandi ang Rom 2:17-24.) “Ang mga bunga sa kahayag naglangkob sa tanang matang sa pagkamaayo ug pagkamatarong ug kamatuoran.” Busa giyagyag niini ang pagkasalawayon sa makauulaw nga mga buhat nga iya sa kangitngit (pakighilawas, tanang matang sa kahugawan, kadalo, ug uban pa nga susama niini) nga gibuhat sa “mga anak sa pagkadili-masinugtanon.” Ingong sangpotanan, kining makauulaw nga mga buhat nakita diha sa tinuod nga kahayag niini ug, sa diwa nga kini napadayag ingong mga butang nga hinukman sa Diyos, kini mismo nahimo usab nga kahayag. (Efe 5:3-18; itandi ang 1Te 5:4-9.) Kay nasangkapan sa “mga hinagiban sa kahayag,” nga mao ang espirituwal nga armadura nga gikan sa Diyos, ang mga Kristohanon nakiggubat “batok sa mga kagamhanan, batok sa mga awtoridad, batok sa mga magmamando sa kalibotan niini nga kangitngit, batok sa daotang mga puwersa nga espirituhanon sa langitnong mga dapit” ug pinaagi niini sila nakabarog nga malig-on ingong inuyonan nga mga alagad sa Diyos.​—Rom 13:12-14; Efe 6:11-18.

Ubang Mahulagwayong mga Paggamit. Ang Kasulatan naundan sa daghang mahulagwayong mga paghisgot bahin sa kahayag. Ang katakos sa pagkakita maoy gipasabot sa mga pulong nga “ang kahayag sa akong mga mata.” (Sal 38:10) Ang ekspresyon nga ‘ang Diyos nagahatag ug kahayag’ sa mga tawo nagkahulogan nga siya naghatag kanila ug kinabuhi o nagtugot kanila nga padayong mabuhi. (Job 3:​20, 23; itandi ang Sal 56:13.) Ang mga pulong nga “mga bata nga wala makakita ug kahayag” nagtumong niadtong natawong patay. (Job 3:16; itandi ang Sal 49:19.) Ang mga pulong nga “maayo alang sa mga mata ang pagtan-aw sa adlaw” lagmit nagkahulogan nga ‘nindot nga mabuhi.’​—Ecc 11:7.

Ang kahayag sa kabuntagon tin-awng gilarawan ingong ‘nagkupot sa mga kinatumyan sa yuta ug nagyugyog sa mga daotan gikan niini,’ kay ang kaadlawon nagpakalagiw sa mga mamumuhat ug daotan. Ang kangitngit mao ang ilang “kahayag,” tungod kay sila sagad nga nagabuhat sa ilang daotang mga buhat panahon sa kangitngit nga nagsilbing tabon niini, ug kining mahulagwayong “kahayag” gikuha gikan kanila pinaagi sa literal nga kahayag sa kaadlawon.​—Job 38:12-15; itandi ang Job 24:15-17.

Maingon nga ang kahayag sa adlaw tin-awng makita, mao man usab ang mapait nga mga paghukom ni Jehova maoy dayag. Kini ang gipunting sa Oseas 6:5: “Ang mga paghukom kanimo mahisama sa kahayag nga nagasidlak.”

Ang ‘kahayag sa nawong sa Diyos’ nagkahulogan ug balaang pag-uyon. (Sal 44:3; 89:15) Ang ekspresyon nga “ibanwag ang kahayag sa imong nawong ibabaw kanamo” nagpasabot nga ‘ipakita kanamo ang imong pag-uyon.’ (Sal 4:6) Sa susama, ang pag-uyon sa usa ka magmamando gihisgotan ingong ang “kahayag sa nawong sa hari.”​—Pr 16:15.

Ang kahayag mahimong magpasabot ug kasanag o kasadya, nga kasukwahi sa kangiob. (Job 30:26) Mao nga si Job (29:24) miingon: “Ang kahayag sa akong nawong wala nila isalikway.” Bisan tuod ang uban nagmasulub-on ug nagminghoy, wala kini magpahinabo kang Job nga magbaton ug samang tinamdan.

Usahay ang kahayag gigamit sa paghulagway sa masanag nga palaaboton, sama sa kaluwasan o kagawasan. (Est 8:16; Sal 97:11; Isa 30:26; Miq 7:​8, 9) Gipahinabo ni Jehova nga ang iyang himaya mosidlak diha sa Zion nga nagpunting sa kagawasan niini gikan sa pagkabinihag. Ingong sangpotanan ang Zion nahimong tinubdan sa kalamdagan alang sa kanasoran. (Isa 60:1-3, 19, 20; itandi ang Pin 21:24; 22:5.) Sa laing bahin, ang dili paghatag sa adlaw, bulan, ug mga bituon sa ilang kahayag nagpasabot ug katalagman.​—Isa 13:​10, 11; Jer 4:23; Eze 32:​7, 8; Mat 24:29.