Kapitulo Bayente-singko
Usa ka Pag-ampo sa Paghinulsol
1, 2. (a) Unsa ang katuyoan sa balaang disiplina? (b) Unsang pagpili ang atubangon sa mga Hudiyo human makadawat sa disiplina ni Jehova?
ANG pagkalaglag sa Jerusalem ug sa templo niini sa 607 W.K.P. maoy disiplina gikan ni Jehova, usa ka pagpahayag sa iyang hingaping kawalay-pag-uyon. Ang dili-masinugtanong nasod sa Juda takos sa grabeng silot. Bisan pa niana, dili katuyoan ni Jehova nga puohon ang mga Hudiyo. Si apostol Pablo nagpasabot sa katuyoan sa disiplina ni Jehova sa miingon siya: “Tinuod, sa pagkakaron walay disiplina nga daw makapalipay, hinunoa makapaguol; apan pagkahuman niini alang kanila nga nabansay niini kini magpatunghag madaitong bunga, nga mao, ang pagkamatarong.”—Hebreohanon 12:11.
2 Unsay sanong sa mga Hudiyo sa pait nga kasinatian? Ayran ba nila ang disiplina ni Jehova? (Salmo 50:16, 17) O dawaton ba nila kini ingong pagbansay? Sila ba maghinulsol ug maulian? (Isaias 57:18; Ezequiel 18:23) Ang tagna ni Isaias nagpasabot nga labing menos pipila sa kanhing mga molupyo sa Juda maayog sanong sa disiplina. Sugod sa kataposang mga bersikulo sa kapitulo 63 ug padayon sa Isa kapitulo 64, ang nasod sa Juda gihulagway ingong mahinulsolong katawhan nga miduol kang Jehova diha sa kinasingkasing nga pangaliya. Ang manalagnang Isaias, alang sa iyang mga katagilungsod sa ilang umaabot nga pagkadestiyero, nagpahayag sa usa ka pag-ampo sa paghinulsol. Samtang nag-ampo, siya naghisgot sa umaabot nga mga panghitabo nga samag nahitabo kana atubangan sa iyang mga mata.
Usa ka Mahangawaong Amahan
3. (a) Sa unsang paagi ang matagnaong pag-ampo ni Isaias nagbayaw kang Jehova? (b) Sa unsang paagi gipakita sa pag-ampo ni Daniel nga ang matagnaong pag-ampo ni Isaias nagpadayag sa mga hunahuna sa mahinulsolong mga Hudiyo sa Babilonya? (Tan-awa ang kahon sa panid 362.)
3 Si Isaias miampo kang Jehova: “Dungaw gikan sa langit ug lantaw gikan sa imong halangdong puloy-anan sa pagkabalaan ug katahom.” Ang manalagna naghisgot bahin sa espirituwal nga mga langit, diin si Jehova ug ang iyang dili-makitang espiritung mga linalang nagpuyo. Sa pagpahayag sa mga hunahuna sa mga Hudiyo nga nadestiyero, si Isaias nagpadayon: “Hain man ang imong kasibot ug ang imong bug-os nga gahom, ang kagubot sa imong kahiladmang mga bahin, ug ang imong mga kaluoy? Ngari kanako sila nagpugong sa ilang kaugalingon.” (Isaias 63:15) Si Jehova nagpugong sa iyang gahom ug nagkontrolar sa iyang mga pagbati sa kahiladman—“ang kagubot sa [iyang] kahiladmang mga bahin, ug ang [iyang] mga kaluoy”—labot sa iyang katawhan. Bisan pa niana, si Jehova mao ang “Amahan” sa Hudiyohanong nasod. Si Abraham ug Israel (Jacob) mao ang ilang kinaiyanhong mga katigulangan, apan kon kini sila mapasig-uli sa kinabuhi, basin makiling sila sa pagsalikway sa ilang apostatang mga kaliwat. Si Jehova adunay labaw nga kahangawa. (Salmo 27:10) Si Isaias mapasalamatong nag-ingon: “Ikaw, Oh Jehova, ang among Amahan. Ang among Manlulukat dugay na kanhi mao ang imong ngalan.”—Isaias 63:16.
4, 5. (a) Sa unsang diwa si Jehova nagpasalaag sa iyang katawhan gikan sa iyang mga dalan? (b) Unsang matanga sa pagsimba ang buot ni Jehova?
4 Si Isaias nagpadayon uban ang kinasingkasing nga pagpahayag: “Nganong ikaw, Oh Jehova, nagpasalaag kanamo gikan sa imong mga dalan? Nganong imong gipatig-a ang among mga kasingkasing gikan sa pagkahadlok kanimo? Balik tungod sa imong mga alagad, ang mga tribo nga imong panulondon.” (Isaias 63:17) Oo, si Isaias nag-ampo nga iliso na usab ni Jehova ang iyang pagtagad ngadto sa iyang mga alagad. Apan, sa unsang diwa si Jehova nagpasalaag sa mga Hudiyo gikan sa iyang mga dalan? Si Jehova ba ang hinungdan sa katig-a sa ilang mga kasingkasing nga miagak kanila sa dili pagkahadlok kaniya? Dili, apan gitugot niya kana, ug kay nawad-ag paglaom, ang mga Hudiyo nagmulo nga gihatagan sila ni Jehova sa maong kagawasan. (Exodo 4:21; Nehemias 9:16) Nangandoy sila nga si Jehova mosalga aron mapugngan sila sa pagbuhat ug daotan.
5 Dayag na lang, ang Diyos dili makiglabot sa mga tawo nianang paagiha. Kita adunay kagawasan sa pagpili, ug gitugotan kita ni Jehova nga mohukom sa atong kaugalingon sa pagsugot o dili pagsugot kaniya. (Deuteronomio 30:15-19) Buot ni Jehova ang pagsimba nga nagsumikad sa mga kasingkasing ug mga hunahuna nga gipalihok sa tiunayng gugma. Busa, gitugotan niya ang mga Hudiyo sa paggamit sa ilang kagawasan sa pagpili, bisan pag nagpaposible kini sa ilang pagsukol kaniya. Maoy niining paagiha nga iyang gipatig-a ang ilang mga kasingkasing.—2 Cronicas 36:14-21.
6, 7. (a) Unsay resulta sa pagbiya sa mga Hudiyo sa mga dalan ni Jehova? (b) Unsang way-pulos nga tinguha ang gipahayag, apan sa unsa walay katungod ang mga Hudiyo sa pagdahom?
6 Unsa ang resulta? Si Isaias matagnaong nag-ingon: “Sa hamubo nga panahon ang imong balaang katawhan nanag-iya. Ang among kaugalingong mga kaaway nagyatak sa imong sangtuwaryo. Kami sa taas nga panahon nahisama niadtong wala nimo mandoi, sama niadtong wala tawga sa imong ngalan.” (Isaias 63:18, 19) Ang katawhan ni Jehova nanag-iya sa iyang sangtuwaryo sa hamubo nga panahon. Unya gitugotan ni Jehova nga malaglag kana ug madestiyero ang iyang nasod. Sa dihang nahitabo kana, nahisama kadto nga wala ing pakigsaad tali kaniya ug sa mga kaliwat ni Abraham ug samag wala sila tawga sa iyang ngalan. Nga niadtong tungora nabihag sa Babilonya, ang mga Hudiyo mipatugbaw sa ilang pagkanawad-ag paglaom: “Oh kon unta imong gigisi ang kalangitan, nga nanaog ka, nga tungod kanimo ang mismong kabukiran nauyog, sama sa dihang pasilaobon sa kalayo ang kalibonan, ug pabukalon sa kalayo ang mismong tubig, aron ipaila ang imong ngalan ngadto sa imong mga kaaway, nga tungod kanimo ang kanasoran magubot!” (Isaias 64:1, 2) Si Jehova sa pagkatinuod may gahom sa pagluwas. Siya tinong makakanaog ug makig-away dapig sa iyang katawhan, nga magagisi sa samag-langit nga mga sistema sa gobyerno ug magbungkag sa samag-bukid nga mga imperyo. Si Jehova makapaila unta sa iyang ngalan pinaagi sa pagpakita sa iyang kalayonhong kasibot alang sa iyang katawhan.
7 Nahimo ni Jehova kanang mga butanga sa nangagi. Si Isaias nag-asoy: “Sa dihang ikaw naghimog makalilisang nga mga butang nga wala namo damha, ikaw nanaog. Tungod kanimo ang kabukiran mismo nauyog.” (Isaias 64:3) Ang maong dagkong mga kalihokan nagpasundayag sa gahom ug pagka-Diyos ni Jehova. Bisan pa niana, ang dili-matinumanong mga Hudiyo sa panahon ni Isaias walay katungod sa pagdahom nga molihok sa ingon si Jehova alang sa ilang kaayohan.
Si Jehova Lamang ang Makaluwas
8. (a) Unsay usa ka paagi nga si Jehova maoy lahi gikan sa bakak nga mga diyos sa kanasoran? (b) Nganong si Jehova wala molihok aron luwason ang iyang katawhan bisan pag makahimo niana? (c) Sa unsang paagi gikutlo ug gipadapat ni Pablo ang Isaias 64:4? (Tan-awa ang kahon sa panid 366.)
8 Ang bakak nga mga diyos dili mohimog gamhanang mga pagluwas alang sa ilang mga magsisimba. Si Isaias nagsulat: “Sukad sa panahong dugay na kanhi walay nakadungog, ni may si bisan kinsang namati, ni may mata nga nakakita sa usa ka Diyos, gawas kanimo, nga naglihok alang sa usa nga nagpadayon pagpaabot kaniya. Imong nahibalag ang usa nga nagsadya ug nagbuhat ug pagkamatarong, kadtong nagpadayon paghinumdom kanimo sa imong mga dalan.” (Isaias 64:4, 5a) Si Jehova lamang mao ang “tigganti sa mga matinuorong nagapangita kaniya.” (Hebreohanon 11:6) Siya molihok aron panalipdan kadtong nagbuhat sa pagkamatarong ug kadtong naghinumdom kaniya. (Isaias 30:18) Ang mga Hudiyo naglihok ba niining paagiha? Wala. Si Isaias nag-ingon kang Jehova: “Tan-awa! Ikaw nasuko, samtang kami nagpadayon sa pagpakasala—niana sa taas nga panahon, ug kami ba maluwas?” (Isaias 64:5b) Tungod kay ang katawhan sa Diyos adunay hataas nga talaan sa padayong pagpakasala, walay katarongan nga si Jehova magpugong sa iyang kasuko ug molihok aron luwason sila.
9. Unsay mahimong laoman sa mahinulsolong mga Hudiyo, ug unsay atong makat-onan gikan niini?
9 Ang mga Hudiyo dili makausob sa kagahapon, apan kon maghinulsol ug mobalik sila sa maputling pagsimba, makalaom sila sa kapasayloan ug sa umaabot nga mga panalangin. Gantihan ni Jehova ang mga mahinulsolon sa iyang gitagal nga panahon pinaagi sa pagpagawas kanila gikan sa pagkabihag sa Babilonya. Sa gihapon, kinahanglang sila magpailob. Bisan pa sa ilang paghinulsol, dili usbon ni Jehova ang iyang eskedyul. Hinuon, kon sila magpabiling igmat ug masanongon ngadto sa kabubut-on ni Jehova, makasalig sila sa kagawasan sa kataposan. Sa susama, ang mga Kristohanon karong adlawa mapailobong magpaabot kang Jehova. (2 Pedro 3:11, 12) Atong ibutang sa kasingkasing ang mga pulong ni apostol Pablo, kinsa miingon: “Busa dili kita mohunong sa pagbuhat ug maayo, kay sa takdang panahon kita moani kon kita dili molunga.”—Galacia 6:9.
10. Unsang kawalay-katakos ang prangkang gisugid diha sa pag-ampo ni Isaias?
10 Ang matagnaong pag-ampo ni Isaias maoy dili lamang pormal nga pagsugid sa sala. Kini nagpahayag ug sinserong pag-ila sa kawalay-katakos sa nasod sa pagluwas sa kaugalingon. Ang manalagna nag-ingon: “Kami nahisama sa usa nga mahugaw, kaming tanan, ug ang tanan namong mga buhat sa pagkamatarong maoy sama sa usa ka besti sa mga yugto sa pagregla; ug kami mangalawos sama sa kadahonan, kaming tanan, ug ipadpad kami sa among kasaypanan sama sa hangin.” (Isaias 64:6) Sa kataposan sa pagkadestiyero, ang mahinulsolong mga Hudiyo tingali nakahunong na sa pagbuhat sa apostasya. Tingali sila nakaliso na kang Jehova uban sa mga buhat sa pagkamatarong. Apan sila sa gihapon dili hingpit. Kon bahin sa pagtabon sa mga sala, ang ilang maayong mga binuhatan, bisan pag dalayegon, nahisama sa bulingon nga mga besti. Ang kapasayloan ni Jehova maoy dili-takos nga gasa nga gitukmod sa iyang kaluoy. Kini dili butang nga mahimong hagoan aron maangkon.—Roma 3:23, 24.
11. (a) Unsang dili maayong espirituwal nga kahimtang ang naglungtad taliwala sa kadaghanang Hudiyo nga nadestiyero, ug ngano kaha nga kadto naingon man? (b) Kinsa ang ekselenteng mga panig-ingnan sa pagtuo panahon sa pagkadestiyero?
11 Sa pagtan-aw ni Isaias sa unahan, unsay iyang nakita? Ang manalagna nag-ampo: “Walay usa nga nagtawag sa imong ngalan, walay usa nga nagpalihok sa iyang kaugalingon aron mokupot kanimo; kay imong gitagoan ang imong nawong gikan kanamo, ug imong gipahinabo nga kami matunaw tungod sa gahom sa among kasaypanan.” (Isaias 64:7) Timawa kaayo ang espirituwal nga kahimtang sa nasod. Ang katawhan wala magtawag sa ngalan sa Diyos diha sa pag-ampo. Bisan pag dili na sad-an sa dakong sala sa pagsimbag diyosdiyos, sila sa tinuod nagpasagad sa ilang pagsimba, ug “walay usa nga nagpalihok sa iyang kaugalingon aron mokupot” kang Jehova. Sila tin-awng wala magpahimulos ug mahimsog nga relasyon uban sa Maglalalang. Tingali gibati sa pipila nga dili takos nga motawag kang Jehova diha sa pag-ampo. Ang uban tingali nagahimo sa ilang matag-adlaw nga mga buluhaton nga wala maghunahuna kaniya. Dayag na lang, anaa si Daniel, Ananias, Misael, Asarias, ug Ezequiel taliwala sa mga nadestiyero, ug kini sila maoy maayong mga panig-ingnan sa pagtuo. (Hebreohanon 11:33, 34) Samtang nag-angat ang kataposan sa 70-ka-tuig nga yugto sa pagkabihag, ang mga tawo nga sama kang Haggeo, Zacarias, Zerubabel, ug ang Hataas nga Saserdoteng si Josue andam mohatag ug ekselenteng pagpanguna sa pagtawag sa ngalan ni Jehova. Bisan pa niana, ang matagnaong pag-ampo ni Isaias daw nagbatbat sa kahimtang sa kinabag-an sa mga nadestiyero.
“Ang Pagsunod Mas Maayo pa kay sa Halad”
12. Giunsa pagpahayag ni Isaias ang kaandam sa mahinulsolong mga Hudiyo sa pagbag-o sa ilang panggawi?
12 Ang mahinulsolong mga Hudiyo andam nga magbag-o. Nga naghawas kanila, si Isaias nag-ampo kang Jehova: “Karon, Oh Jehova, ikaw ang among Amahan. Kami ang yutang-kulonon, ug ikaw ang among Magkukulon; ug kaming tanan maoy buhat sa imong kamot.” (Isaias 64:8) Kining mga pulonga sa makausa pa nag-ila sa awtoridad ni Jehova ingong Amahan, o Maghahatag-Kinabuhi. (Job 10:9) Ang mga Hudiyo nga naghinulsol gitandi sa maumol nga yutang-kulonon. Kadtong mosanong sa disiplina ni Jehova sa masambingayong paagi maumol o maporma, nga nahiuyon sa mga sukdanan sa Diyos. Apan kini mahimo lamang kon si Jehova, ang Magkukulon, mohatag ug kapasayloan. Busa, si Isaias kaduha mihangyo kaniya sa paghinumdom nga ang mga Hudiyo maoy iyang katawhan: “Ayaw kasuko sa hilabihan, Oh Jehova, ug ayaw hinumdomi ang among kasaypanan hangtod sa kahangtoran. Tan-awa, karon, palihog: kaming tanan maoy imong katawhan.”—Isaias 64:9.
13. Unsa ang kahimtang sa yuta sa Israel samtang ang katawhan sa Diyos nadestiyero?
13 Panahon sa pagkadestiyero, labaw pa kaayo ang giantos sa mga Hudiyo kay sa yanong pagkabihag diha sa usa ka paganong nasod. Ang biniyaang kahimtang sa Jerusalem ug sa templo niini naghatag ug kaulawan diha kanila ug sa ilang Diyos. Ang pag-ampo sa paghinulsol ni Isaias nag-asoy sa pipila ka butang nga nagpahinabo sa maong kaulawan: “Ang imong balaan nga mga siyudad nahimong kamingawan. Ang Zion nahimong bug-os nga kamingawan, ang Jerusalem usa ka awaaw. Ang among balay sa pagkabalaan ug katahom, diin ang among mga katigulangan nagdayeg kanimo, nahimong sunogonon sa kalayo; ug ang matag usa sa among tilinguhaong mga butang nahimong kagun-oban.”—Isaias 64:10, 11.
14. (a) Sa unsang paagi si Jehova nagpasidaan bahin sa kahimtang nga naglungtad karon? (b) Bisan pag si Jehova may kahimuot diha sa iyang templo ug sa mga halad nga gihimo didto, unsa ang mas hinungdanon?
14 Dayag na lang, si Jehova nahibalo gayod sa kahimtang sa yuta sa katigulangan sa mga Hudiyo. Mga 420 ka tuig sa wala pa ang kalaglagan sa Jerusalem, iyang gipasidan-an ang iyang katawhan nga kon sila mopahilayo sa iyang mga sugo ug moalagad sa ubang mga diyos, iyang ‘putlon sila gikan sa nawong sa yuta,’ ug ang matahom nga templo “mahimong mga tipun-og sa kagun-oban.” (1 Hari 9:6-9) Tinuod, si Jehova may kahimuot sa yuta nga iyang gihatag sa iyang katawhan, sa matahom nga templo nga gitukod alang sa iyang kadungganan, ug sa mga halad nga gihimo alang kaniya. Apan ang pagkamaunongon ug pagkamasinundanon mas hinungdanon kay sa materyal nga mga butang, bisan sa mga halad. Ang manalagnang Samuel haom nga miingon kang Haring Saul: “May dako bang kalipay si Jehova sa mga halad-nga-sinunog ug sa mga halad sama sa pagsunod sa tingog ni Jehova? Tan-awa! Ang pagsunod mas maayo pa kay sa halad, ang pagpamati kay sa tambok sa mga laking karnero.”—1 Samuel 15:22.
15. (a) Unsang pangamuyo ang gihimo ni Isaias sa matagnaong paagi ngadto kang Jehova, ug giunsa kadto pagtubag? (b) Unsang mga panghitabo ang misangko sa pagsalikway sa kataposan ni Jehova sa Israel ingong usa ka nasod?
15 Bisan pa niana, ang Diyos sa Israel makatan-aw ba sa katalagman sa iyang mahinulsolong katawhan ug dili mobatig kaluoy? Kana ang pangutana nga pinaagi niana gitapos ni Isaias ang iyang matagnaong pag-ampo. Alang sa nadestiyerong mga Hudiyo, siya mihangyo: “Atubangan niining mga butanga ikaw ba magpadayon sa pagpugong, Oh Jehova? Ikaw ba magpakahilom ug motugot nga kami sakiton sa hilabihan?” (Isaias 64:12) Sumala sa kahimtang nga misangpot, si Jehova nagpasaylo gayod sa iyang katawhan, ug sa 537 W.K.P., iyang gipasig-uli sila sa ilang yuta aron ilang ikapadayon didto ang maputling pagsimba. (Joel 2:13) Ugaling, mga siglo sa ulahi ang Jerusalem ug ang templo niini nalaglag na usab, ug ang nasod nga may pakigsaad sa Diyos sa kataposan iyang gisalikway. Ngano? Tungod kay ang katawhan ni Jehova nagpahilayo gikan sa iyang mga sugo ug nagsalikway sa Mesiyas. (Juan 1:11; 3:19, 20) Sa dihang nahitabo kana, gipulihan ni Jehova ang Israel sa usa ka bag-ong nasod, usa ka espirituwal nga nasod, nga mao, ang “Israel sa Diyos.”—Galacia 6:16; 1 Pedro 2:9.
Si Jehova, ang “Tigpatalinghog sa Pag-ampo”
16. Unsay gitudlo sa Bibliya mahitungod sa pagpasaylo ni Jehova?
16 Makat-onan ang hinungdanong mga pagtulon-an gikan sa nahitabo sa Israel. Atong masabtan nga si Jehova maoy “maayo ug andam sa pagpasaylo.” (Salmo 86:5) Ingong dili-hingpit nga mga linalang, kita nagsalig sa iyang kaluoy ug kapasayloan aron makadawat ug kaluwasan. Ang atong mga binuhatan dili makatabang kanato aron mahimong takos modawat sa maong mga panalangin. Bisan pa niana, si Jehova dili mohatag ug kapasayloan kang bisan kinsa lamang. Kadto lamang maghinulsol sa ilang mga sala ug magbag-o ang makadawat sa pagpasaylo sa Diyos.—Buhat 3:19.
17, 18. (a) Giunsa nato pagkahibalo nga si Jehova tiunayng interesado sa atong mga hunahuna ug mga pagbati? (b) Nganong si Jehova magpasundayag ug pailob sa makasasalang mga tawo?
17 Kita makakat-on usab nga si Jehova dulot nga interesado sa atong mga hunahuna ug mga pagbati sa dihang atong ipahayag kana diha sa pag-ampo kaniya. Siya mao ang “Tigpatalinghog sa pag-ampo.” (Salmo 65:2, 3) Gipasaligan kita ni apostol Pedro: “Ang mga mata ni Jehova anaa sa mga matarong, ug ang iyang mga igdulungog gikiling sa ilang pangamuyo.” (1 Pedro 3:12) Dugang pa, kita makakat-on nga ang usa ka pag-ampo sa paghinulsol kinahanglang maglakip sa mapaubsanong pagsugid sa mga sala. (Proverbio 28:13) Hinuon, wala kini magpasabot nga kita makaabuso sa kaluoy sa Diyos. Ang Bibliya nagpasidaan sa mga Kristohanon nga “dili dawaton ang dili-takos nga kalulot sa Diyos ug sipyaton ang katuyoan niini.”—2 Corinto 6:1.
18 Sa kataposan, mahibaloan nato ang katuyoan sa pailob sa Diyos may kalabotan sa iyang makasasalang katawhan. Si apostol Pedro mipatin-aw nga si Jehova mapailobon “tungod kay siya wala magtinguha nga adunay malaglag apan nagtinguha nga ang tanan makakab-ot sa paghinulsol.” (2 Pedro 3:9) Bisan pa niana, kadtong mopadayon sa pag-abuso sa pailob sa Diyos sa kataposan pagasilotan. May kalabotan niini atong mabasa: “[Si Jehova] magabalos sa matag usa sumala sa iyang mga binuhatan: kinabuhing walay kataposan kanila nga nagapangitag himaya ug dungog ug pagkadili-madunoton pinaagi sa paglahutay diha sa buhat nga maayo; apan, alang sa mga palaaway ug wala magasunod sa kamatuoran kondili nagasunod sa pagkadili-matarong aduna unyay kapungot ug kasuko.”—Roma 2:6-8.
19. Unsang dili-mabalhinong mga hiyas ang kanunayng ipasundayag ni Jehova?
19 Kini ang paagi sa pagpakiglabot sa Diyos sa karaang Israel. Ang atong relasyon uban kang Jehova karong adlawa gimandoan sa samang mga prinsipyo tungod kay siya dili man mausab. Bisan pag magapahamtang ug takos nga silot, siya sa kanunay mao “si Jehova, usa ka Diyos nga maluluy-on ug mapuangoron, mahinay sa kasuko ug dagaya sa mahigugmaong-kalulot ug kamatuoran, nagatipig ug mahigugmaong-kalulot alang sa linibo, nagapasaylo ug kasaypanan ug kalapasan ug sala.”—Exodo 34:6, 7.
[Kahon/Mga hulagway sa panid 362]
Ang Pag-ampo sa Paghinulsol ni Daniel
Ang manalagnang Daniel nagpuyo sa Babilonya sa tibuok 70-ka-tuig nga yugto sa pagkabihag sa mga Hudiyo. Usa ka panahon sa ika-68 nga tuig sa pagkadestiyero, nasabtan ni Daniel gikan sa tagna ni Jeremias nga ang pagpuyo sa Israel didto hapit nang matapos. (Jeremias 25:11; 29:10; Daniel 9:1, 2) Si Daniel midangop kang Jehova diha sa pag-ampo—usa ka pag-ampo sa paghinulsol alang sa tibuok Hudiyohanong nasod. Si Daniel nag-asoy: “Akong gitumong ang akong nawong kang Jehova, ang matuod nga Diyos, aron sa pagpangita kaniya pinaagi sa pag-ampo ug sa mga pangaliyupo, uban sa pagpuasa ug sa sakong panapton ug sa mga abo. Ug ako miampo kang Jehova nga akong Diyos ug misugid.”—Daniel 9:3, 4.
Gilitok ni Daniel ang iyang pag-ampo mga duha ka gatos ka tuig human sa pagsulat ni Isaias sa matagnaong pag-ampo nga makaplagan diha sa mga kapitulo 63 ug 64 sa iyang basahon. Sa walay duhaduha, daghang sinserong mga Hudiyo miampo kang Jehova panahon sa lisod nga katuigan sa pagkadestiyero. Hinuon, ang Bibliya nagpasiugda sa pag-ampo ni Daniel, nga lagmit naghawas sa mga pagbati sa daghang matinumanong mga Hudiyo. Busa, ang iyang pag-ampo nagpakitang ang mga pagbati sa matagnaong pag-ampo ni Isaias sa pagkatinuod mao ang mga pagbati sa matinumanong mga Hudiyo sa Babilonya.
Matikdi ang pipila ka kaamgiran tali sa mga pag-ampo ni Daniel ug ang iya ni Isaias.
Isaias 64:10, 11 Daniel 9:16-18
[Kahon sa panid 366]
“Ang Mata Wala Makakita”
Sa iyang sulat ngadto sa mga taga-Corinto, si apostol Pablo mikutlo sa basahon ni Isaias sa dihang siya misulat: “Ingon sa nahisulat: ‘Ang mata wala makakita ug ang dalunggan wala makadungog, ni misantop sa kasingkasing sa tawo ang mga butang nga giandam sa Diyos alang kanilang nahigugma kaniya.’” (1 Corinto 2:9)a Ang pahayag ni Pablo o ang mga pulong ni Isaias wala magtumong sa mga butang nga giandam ni Jehova alang sa iyang katawhan diha sa langitnong panulondon o sa umaabot nga yutan-ong paraiso. Si Pablo nagpadapat sa mga pulong ni Isaias nganha sa mga panalangin nga gipahimuslan na sa mga Kristohanon sa unang siglo, sama sa pagkasabot sa halalom nga mga butang sa Diyos ug pagkadawat sa espirituwal nga kahayag gikan ni Jehova.
Kita makasabot sa halalom nga espirituwal nga mga butang sa panahon lamang nga gitakda ni Jehova nga ipadayag kana—ug bisan sa maong panahon, kon kita maoy espirituwal nga katawhan nga may suod nga relasyon uban kang Jehova. Ang mga pulong ni Pablo mapadapat ngadto niadtong may diyutay o walay espirituwalidad. Ang ilang mata dili makakita o makasabot sa espirituwal nga mga kamatuoran, ug ang ilang dalunggan dili makadungog o makasabot sa maong mga butang. Ang kahibalo bahin sa mga butang nga giandam sa Diyos alang niadtong nahigugma kaniya dili gani mosulod sa mga kasingkasing nianang mga tawhana. Apan alang niadtong mahinalaron ngadto sa Diyos, sama kang Pablo, ang Diyos nagpadayag niining mga butanga pinaagi sa iyang espiritu.—1 Corinto 2:1-16.
[Footnote]
a Ang mga pulong ni Pablo dili makita diha sa Hebreohanong Kasulatan nga eksakto sumala sa iyang pagkutlo niana. Daw gitapo niya ang mga ideya sa Isaias 52:15; 64:4; ug Isa 65:17.
[Hulagway sa panid 367]
Ang katawhan sa Diyos nanag-iya sa Jerusalem ug sa templo niini “sa hamubo nga panahon”