AHAZ

[pinamubo sa Jehoahaz, nga nagkahulogang “Hinaot Makahupot si Jehova; Nakahupot si Jehova”].

1. Ang anak nga lalaki ni Haring Jotam sa Juda. Si Ahaz nagsugod sa paghari sa dihang nagpanuigon ug 20 ug nagpadayon sulod sa 16 ka tuig.​—2Ha 16:2; 2Cr 28:1.

Sanglit si Ezequias nga anak nga lalaki ni Ahaz maoy 25 anyos sa dihang nagsugod siya sa paghari, kini nagpasabot nga si Ahaz wala pay 12 anyos sa dihang siya nanganak kang Ezequias. (2Ha 18:​1, 2) Bisan tuod nga ang pagkabayongbayong kasagaran moabot tali sa edad nga 12 ug 15 diha sa kasarangang klima, lagmit moabot kini nga mas sayo diha sa mas mainit nga mga klima. Magkalahi usab ang kostumbre sa kaminyoon. Ang Zeitschrift für Semitistik und verwandte Gebiete (giedit ni E. Littmann, Leipzig, 1927, Tomo 5, p. 132) nagtaho nga ang pagminyo taliwala sa mga bata sagad ginahimo diha sa Yutang Saad sama sa modernong mga panahon, ug ang usa ka pananglitan nga giingon mao ang bahin sa duha ka magsoong lalaki nga nag-edad ug 8 ug 12 nga naminyo diin ang asawa sa magulang nagtungha sa eskuylahan uban sa iyang bana. Apan, ang usa ka Hebreohanong manuskrito, ang Syriac nga Peshitta, ug ang pipila ka manuskrito sa Gregong Septuagint sa 2 Cronicas 28:1 nag-ingon nga “kawhaag-lima ka tuig” ang edad ni Ahaz sa dihang siya nagsugod sa paghari.

Bisan unsa pa ang iyang eksaktong edad, si Ahaz namatay nga medyo batan-on pa ug nagbilin ug rekord sa kanunayng pagkamalapason. Bisan tuod si Isaias, Oseas, ug Miqueas tanan aktibong nanagna sa panahon ni Ahaz, ang grabeng idolatriya makita panahon sa iyang paghari. Dili lang kay gitugotan niya kini taliwala sa iyang mga sakop kondili siya sa personal ug sa makanunayon usab nakigbahin sa paganong paghalad, bisan gani sa paghalad sa iyang kaugalingong (mga) anak nga lalaki diha sa kalayo didto sa Walog sa Hinnom. (2Ha 16:​3, 4; 2Cr 28:​3, 4) Tungod niini nga pagtalikod ngadto sa bakak nga pagsimba, ang pagmando ni Ahaz gihasol sa daghan kaayong mga problema. Ang Sirya ug ang amihanang gingharian sa Israel naghiusa aron sa pag-atake sa Juda gikan sa A, ang mga Edomhanon mipahimulos sa kahigayonan sa pag-atake gikan sa HS, ug ang mga Filistehanon misulong gikan sa K. Ang mapuslanong pantalan sa Elat sa Gulpo sa ʽAqaba nagun-ob. Si Zikri, usa ka gamhanang Epraimnon, nagpatay sa usa ka anak nga lalaki sa hari ug sa duha sa pangunang mga tawo ni Ahaz sa dihang misulong ang amihanang gingharian nga miresulta sa pagpamatay sa 120,000 sa Juda ug sa pagbihag sa mga 200,000 ka Judeanhon. Pinaagi lamang sa pagpangilabot sa manalagnang si Oded, uban ang pagpaluyo sa pipila ka pangunang mga lalaki sa Epraim, nga gibuhian ang mga bihag aron makabalik sa Juda.​—2Cr 28:5-15, 17-19; 2Ha 16:​5, 6; Isa 7:1.

Ang ‘nangurog nga kasingkasing’ ni Ahaz mapalig-on unta pinaagi sa mensahe sa manalagnang si Isaias nga gikan sa Diyos nga nagpasalig kaniya nga dili tugotan ni Jehova nga ang Siryanhon-Israelinhong panaghiusa molaglag sa Juda ug ipahiluna sa trono ang usa ka tawo nga wala maggikan sa linya ni David. Apan, sa dihang giawhag sa pagpangayog usa ka ilhanan gikan sa Diyos, ang idolatrosong si Ahaz mitubag: “Dili ako mangayo, ni ibutang ko si Jehova sa pagsulay.” (Isa 7:2-12) Bisan pa niana, gitagna nga, ingong usa ka ilhanan, usa ka dalaga ang manganak ug usa ka anak nga lalaki, si Emmanuel (Ang Diyos Nagauban Kanato), ug nga sa dili pa modako ang batang lalaki ang Siryanhon-Israelinhong panaghiusa dili na mahimong usa ka hulga alang sa Juda.​—Isa 7:13-17; 8:5-8.

Kon bahin sa “kan-umag-lima ka tuig” sa Isaias 7:​8, nga gitagna ni Isaias nga maoy yugto nga ang Epraim “gupokon,” ang Commentary on the Whole Bible (ni Jamieson, Fausset, ug Brown) nag-ingon: “Ang usa ka pagkadestiyero sa Israel nahitabo sulod sa usa o duha ka tuig gikan niining panahona [ang panahon sa pagtagna ni Isaias], ilalom ni Tiglat-pileser (2 Hari 15. 29). Ang lain maoy sa panahon sa paghari ni Oseas, ilalom ni Salmaneser (2 Hari 17. 1-6), mga kawhaan ka tuig human niana. Apan ang kataposan nga maoy bug-os ‘nagbungkag’ sa Israel sa pagkaagi nga kini mahimong ‘dili na usa ka katawhan,’ duyog sa pag-ilog sa Samaria sa mga langyaw, maoy ilalom ni Esar-hadon, kinsa nagbihag kang Manases nga hari sa Juda, usab sa ikakawhaag-duha ka tuig sa iyang paghari, nga kan-umag-lima ka tuig gikan sa pagpahayag niini nga tagna (itandi ang Esdras 4.2, 3, 10, sa 2 Hari 17.24; 2 Cronicas 33.11).”

Pagkahimong Basalyo sa Asirya, ug Kamatayon. Hinunoa, inay sa pagbutang ug pagtuo kang Jehova, tungod sa kahadlok sa Siryanhon-Israelinhong panagkunsabo, si Ahaz mipili sa mubog-panglantaw nga paagi sa paghiphip kang Tiglat-pileser III sa Asirya aron motabang kaniya. (Isa 7:2-6; 8:12) Ang bisan unsa nga kaluwasan nga ikahatag niadtong tungora sa ambisyoso nga Asiryanhong hari ngadto kang Ahaz pinaagi sa pagparot sa Sirya ug Israel maoy temporaryo lamang. Sa kataposan, kini “nagpahinabog kasakitan kaniya, ug wala magpalig-on kaniya” (2Cr 28:20), sanglit ang mabug-at nga yugo sa Asirya gidala karon ni Ahaz nganha sa Juda.

Ingong basalyo o sakop nga hari, dayag nga si Ahaz gipaadto sa Damasco aron sa paghatag ug pasidungog kang Tiglat-pileser III ug samtang didto sa maong siyudad, siya nakadayeg sa paganong halaran didto, nagsundog sa mga disenyo niini, ug nagsugo sa saserdoteng si Uriyas sa pagtukod ug hulad niini aron ibutang sa atubangan sa templo sa Jerusalem. Unya si Ahaz nangahas sa paghalad ug mga halad sa ibabaw niini nga “dakong halaran.” Ang orihinal nga halaran nga tumbaga gibutang sa laing kiliran hangtod makahukom ang hari kon unsay gamitan niini. (2Ha 16:10-16) Sa kasamtangan daghan ang iyang gipamutol sa tumbagang mga kasangkapan sa templo ug giorganisar pag-usab ang ubang mga butang sa dapit sa templo “tungod sa hari sa Asirya,” tingali aron bayran ang dakong tributo nga gipahamtang sa Juda o lagmit aron tagoan ang ubang bahandi sa templo aron dili makit-an sa hakog nga mga mata sa mga Asiryanhon. Ang mga pultahan sa templo gisirad-an ug si Ahaz “naghimo ug mga halaran alang sa iyang kaugalingon sa matag suok sa Jerusalem.”​—2Ha 16:​17, 18; 2Cr 28:23-25.

Human sa 16 ka tuig sa sayop nga pagmando ug grabeng apostasya, si Ahaz namatay, ug bisan tuod gilubong sa “Siyudad ni David” sama sa iyang mga katigulangan (2Ha 16:20), ang iyang lawas wala ibutang sa halangdong mga lubnganan sa mga hari. (2Cr 28:27) Ang iyang ngalan gitala diha sa talaan sa mga kagikan sa mga hari.​—1Cr 3:13; Mat 1:9.

Ang ngalang Ahaz makita sa usa ka inskripsiyon ni Tiglat-pileser III ingong Yauhazi.

2. Usa ka apo-sa-tuhod ni Jonatan, anak nga lalaki ni Haring Saul.​—1Cr 8:​35, 36.