LEYON

[Heb., ʼar·yehʹ; ʼariʹ; la·viʼʹ; laʹyish; shaʹchal (nating leyon); kephirʹ (may-lambungay nga nating leyon); levi·yaʼʹ (bayeng leyon); Aramaiko, ʼar·yehʹ; Gr., leʹon].

Usa ka dako, kapehon ug bulok nga sus-ang hayop sa pamilya sa mga iring nga may taas, nagpungpong nga balhibo sa ikog. Ang baga nga lambungay nga maoy ilhanan sa laking leyon mosugod sa pagtubo sa dihang kini mga tulo ka tuig na ang kagulangon. Bisan tuod wala nay leyon karon sa Palestina, kaniadto kini daghan kaayo. Makaplagan kini sa dapit sa Kabukiran sa Anti-Lebanon (Aw 4:8), sa kalibonan ubay sa Jordan (Jer 49:19; 50:44; Zac 11:3), ug diha sa “yuta sa kasakit ug malisod nga mga kahimtang,” nga mao, ang kamingawan dapit sa H sa Juda.​—Isa 30:6; itandi ang Deu 8:15.

May mga higayon nga kinahanglang panalipdan sa mga magbalantay ang panon sa mga karnero batok sa mga leyon. Sa usa ka higayon maisogong gipatay ni David ang usa ka leyon ug giluwas ang karnero nga gidagit niini. (1Sa 17:​34, 35) Apan, kadto maoy talagsaon nga hitabo, kay bisan “ang katibuk-an sa mga magbalantay sa karnero” sagad dili makaabog sa usa ka may-lambungay nga nating leyon. (Isa 31:4) Usahay ang mabawi sa magbalantay maoy usa ka bahin na lamang sa binuhing hayop gikan sa baba sa leyon (Am 3:12), sa ingon aduna siyay ikapresentar nga ebidensiya aron dili siya magbayad alang niini.​—Ex 22:13.

Bisan tuod si David, Samson, ug Benaias nag-inusara nga mipatay ug mga leyon (Huk 14:​5, 6; 1Sa 17:36; 2Sa 23:20), ang uban wala makalingkawas sa mga kuyamoy sa leyon. (2Ha 17:​25, 26) Si Jehova migamit ug mga leyon aron ipahamtang ang iyang paghukom sa usa ka manalagna nga wala magmasinugtanon kaniya (1Ha 13:24-28) ug sa usa ka tawo nga midumili sa pagtabang sa usa sa Iyang mga manalagna.​—1Ha 20:36.

Ang Kasulatan sublisubli nga naghisgot sa mga kinaiyahan ug batasan sa leyon, lakip na ang kusog nga pagngulob niini. (Pr 19:12; 20:2; Am 3:​4, 8) Ang leyon sagad nga dili mongulob sa dihang mangitag tukbonong ihalas nga mga hayop. Apan, kon kini manukob ug binuhing mga hayop sulod sa usa ka toril, ang leyon sagad nga mongulob. Ang makalilisang nga pagngulob giingong makapatibuagsa sa mga hayop ug magguba sa toril ug magpahilayo sa pipila ka hayop gikan sa panon. Ang leyon maambong nga molakaw. (Pr 30:​29, 30) Ang kusog niini nahimong panultihon. (Huk 14:18; Pr 30:30) Ang usa ka paghapak sa kusgang mga kuyamoy sa leyon igo nang makabali sa liog sa usa ka gamay nga antelope. Ang leyon makapatay ug makadagit ug mga hayop nga mas dako pa niini, ug ang iyang mubo, lig-ong mga apapangig may mga ngipon nga makabali ug dagkong mga bukog. (Sal 58:6; Joe 1:6; Isa 38:13) Dili ikatingala nga ang tawong tapolan gihubit nga tungod sa iyang pagkataspokan magpasumangil sa pag-ingon: “Adunay leyon sa gawas!” (Pr 22:13; 26:13) Apan, tungod kay kumakaon ug karne, ang mga leyon mahimong mamatay kon walay tukbonon. (Job 4:11; tan-awa usab ang Sal 34:10.) Ug “ang buhing iro [bisan tuod tinamay] mas maayo pa kay sa [kanhi harianon apan karon] patay nga leyon.”​—Ecc 9:4.

Sagad nga ang leyon matulog diha sa puy-anan niini sa usa ka bahin sa adlaw ug sagad nga mangitag tukbonon sa magabii. Aron kini makakuhag pagkaon, kini nga hayop mangatang o mangukoy ug hinayhinayng mopaduol aron sa pag-atake sa tukbonon niini. (Job 38:​39, 40; Sal 10:9; Lam 3:10) Unya kalit kining mohasmag sa gikusgong mga 65 km/oras (40 mko). Aron makakuhag igong kasinatian sa pagpatay sa tukbonon, ang mga nating leyon mokuyog sa inahan niini sa pagpangitag tukbonon inig-edad niinig tulo ka bulan. Lutason kini human sa unom o pito ka bulan, maabot ang seksuwal nga pagkahamtong sa ikaupat nga tuig, ug mabug-os ang pisikal nga gidak-on niini sulod sa unom ka tuig.​—Eze 19:​2, 3.

Ang mga leyon dugay nang gipangayam sa mga tawo. Ang mga gahong ug mga pukot sa pangayam gigamit sa pagsikop niini. (Eze 19:​3, 4, 9) Sa karaang Asirya, ang pagpangayam ug mga leyon maoy paboritong kalingawan sa mga monarko. Ang hari nga magsakay sa kabayo o sa iyang karo, nga nagbitbit ug busogan ug mga pana, mogukod sa mga leyon.​—HULAGWAY, Tomo 1, p. 955.

Ang gutom nga mga leyon gigamit kanhi aron ipahamtang ang silot nga kamatayon. Kay gipanalipdan sa manulonda ni Jehova, ang manalagnang si Daniel nakalingkawas niini. (Dan 6:​16, 17, 22, 24; itandi ang Heb 11:33.) Sa unang siglo K.P., si apostol Pablo naluwas gikan sa “baba sa leyon,” sa literal o sa mahulagwayong paagi.​—2Ti 4:17.

Gigamit sa Pagdayandayan ug sa Mahulagwayong Paagi. Gidayandayanan ug kinulit nga mga leyon ang bungbong sa kilid sa mga kareton nga tumbaga nga gigamit sa templo. (1Ha 7:27-36) Ug ang 12 ka linilok nga mga leyon naglaray diha sa mga ang-ang paingon sa trono ni Solomon, dugang pa sa duha ka leyon nga nagbarog tupad sa mga patonganan sa bukton sa trono. (1Ha 10:​19, 20) Labot pa, ang templo nga nakita ni Ezequiel diha sa panan-awon gidayandayanan ug mga kerubin nga may duha ka nawong, ang usa maoy sa usa ka tawo ug ang lain maoy sa usa ka may-lambungay nga nating leyon.​—Eze 41:​18, 19.

Kadaghanan sa mga paghisgot sa leyon diha sa Kasulatan maoy mahulagwayon, o masambingayon. Ang tibuok nasod sa Israel (Num 23:24; 24:9), ug sa tagsatagsa ang tribo ni Juda (Gen 49:9) ug ni Gad (Deu 33:20), matagnaong gitandi ngadto sa mga leyon, nga naghawas sa pagkadili-mapildi ug sa kaisog diha sa matarong nga pagpakiggubat. (Itandi ang 2Sa 17:10; 1Cr 12:8; Pr 28:1.) Gipakasama ni Jehova ang iyang kaugalingon sa usa ka leyon sa pagpahamtang ug paghukom sa iyang dili-matinumanong katawhan. (Os 5:14; 11:10; 13:7-9) Ug ang pangunang maghuhukom sa Diyos, si Jesu-Kristo, mao “ang Leyon nga gikan sa tribo ni Juda.” (Pin 5:5) Busa, ingong tukmang simbolo sa maisogong hustisya, ang leyon gilangkit sa presensiya ug trono ni Jehova.​—Eze 1:10; 10:14; Pin 4:7.

Tungod sa kabangis, kahangol, pagkamanunukob sa leyon, kini nga hayop gigamit usab sa paghawas sa mga daotan (Sal 10:9), sa mga tawong nagasupak kang Jehova ug sa iyang katawhan (Sal 22:13; 35:17; 57:4; Jer 12:8), sa mini nga mga manalagna (Eze 22:25), sa daotang mga magmamando ug mga prinsipe (Pr 28:15; Sof 3:3), sa Babilonyanhong Gahom sa Kalibotan (Dan 7:4), ug kang Satanas nga Yawa (1Pe 5:8). Ug ang mapintas nga mananap nga migimaw sa dagat nga may pito ka ulo ug napulo ka sungay, nga nakabaton sa awtoridad niini gikan kang Satanas, gihubit nga may baba nga sama sa leyon. (Pin 13:2) Sa Salmo 91:13 ang leyon ug ang kobra daw nagtumong sa gahom sa kaaway, diin ang leyon naglarawan sa dayag nga pag-atake ug ang kobra sa malipoton nga pamaagi, o mga pag-atake gikan sa tago.​—Itandi ang Luc 10:19; 2Co 11:3.

Sa panahon nga ang mga Israelinhon mipauli sa ilang yutang natawhan niadtong 537 W.K.P., si Jehova dayag nga nagpanalipod kanila gikan sa mga leyon ug sa uban pang mabangis nga mga mananap diha sa dalan. (Isa 35:8-10) Walay duhaduha nga ang mga leyon ug ang ubang manunukob nga mga mananap midaghan sa maong yuta sulod sa 70 ka tuig nga pagkabiniyaan niini. (Itandi ang Ex 23:29.) Apan, dayag nga tungod sa panalipod ni Jehova sa iyang katawhan, ang mga Israelinhon ug ang ilang binuhing mga hayop wala tukba sa mga leyon dili sama sa langyawng mga katawhan nga gipapuyo sa hari sa Asirya didto sa mga siyudad sa Samaria. (2Ha 17:​25, 26) Busa, sa panglantaw sa mga Israelinhon, ang mga leyon mikaon ug uhot ingon sa torong baka, nga mao, wala mohimog kadaot kanila o sa ilang binuhing mga hayop. (Isa 65:​18, 19, 25) Apan, ubos sa pagmando sa Mesiyas, aduna unyay mas dakong katumanan sa mga tagna sa pagpasig-uli. Ang kanhi mananapon, samag hayop, daotan ug taras nga mga tawo makigdait na sa mga tawong buotan ug dili na magtinguha sa pagbuhat kanilag daotan o kadaot. Sa literal ug sa mahulagwayong diwa, ang pakigdait molungtad tali sa mga leyon ug sa binuhing mga hayop.​—Isa 11:1-6; tan-awa ang MANANAP, SIMBOLIKO NGA MGA.