NEPTALI

[Akong mga Pakigdumog].

1. Ang ikaduhang anak nga lalaki nga gipanganak kang Jacob pinaagi sa sulugoong babaye ni Raquel nga si Bilha didto sa Padan-aram. (Gen 35:​25, 26; Ex 1:​1, 4; 1Cr 2:​1, 2) Sanglit si Bilha nahimong kapuli sa iyang agalong babaye nga si Raquel, si Neptali, sama sa iyang magulang nga pursosong igsoong lalaki nga si Dan, giisip sa apuling si Raquel ingong kaugalingon niyang anak. Bisag niining tungora ang iyang igsoong babaye nga si Lea may upat na ka anak nga lalaki (Gen 29:32-35), si Raquel nalipay tungod sa iyang kalamposan sa pagkabaton ug ikaduhang anak nga lalaki pinaagi sa iyang sulugoon ug mipatugbaw: “Uban ang makigbisogong mga pakigdumog ako nakigdumog sa akong igsoong babaye. Ako migula usab nga mananaog!” Ang gingalan niini nga anak maoy Neptali (nga nagkahulogang “Akong mga Pakigdumog”), nga tukmang nagpahayag sa mga pagbati ni Raquel sa dihang si Neptali natawo.​—Gen 30:2-8.

Sa ulahi, si Neptali nakabaton ug upat ka anak nga lalaki, si Jazeel (Jaziel), Guni, Jezer, ug Silem (Salum). (Gen 46:24; 1Cr 7:13) Sa hapit nang mamatay ang patriarka nga si Jacob, iyang gisulti sa iyang mga anak kon unsay mahitabo kanila “sa kataposang bahin sa mga adlaw,” ug ang iyang gisulti bahin kang Neptali, bisan tuod usa sa pinakamubo, maoy paborable.​—Gen 49:​1, 2, 21.

2. Ang tribo sa Israel nga ginganlan sa ngalan ni Neptali ug gilangkoban sa upat ka tribonhong banay nga naggikan sa iyang mga anak nga lalaki nga si Jazeel, Guni, Jezer, ug Silem. (Num 26:​48, 49) Duolag usa ka tuig human mobiya ang mga Israelinhon sa Ehipto, ang mga lalaking manggugubat niini nga tribo gikan sa 20 anyos pataas miabot ug 53,400. (Num 1:​42, 43) Samtang didto sa kamingawan, ang tribo ni Neptali, ilalom sa pagpanguna sa pangulo niini nga si Ahira, nagkampo sa A sa tabernakulo uban sa mga tribo ni Aser ug Dan. Ingong bahin sa tulo-ka-tribo nga dibisyon sa kampo ni Dan, ang tribo ni Neptali, uban sa tribo ni Dan ug Aser, maoy kataposan diha sa han-ay sa pagmartsa ug nag-okupar sa labing hinungdanong puwesto ingong bantay sa luyo.​—Num 1:​15, 16; 2:25-31; 7:78; 10:25-28.

Sa dihang gihimo ang ikaduhang pagsenso duolan sa upat ka dekada human sa Pagpanggula gikan sa Ehipto, ang gidaghanon sa mga lalaki nga lig-on ug lawas diha sa tribo mius-os ngadto sa 45,400. (Num 26:50) Lakip sa mga lalaking nangamatay sa tribo mao si Nabi, usa sa napulo ka espiya nga nagdalag daotang taho ug nagpaluya sa mga Israelinhon sa pagsulod sa Yutang Saad.​—Num 13:​14, 16, 31-33; 14:35-37.

Sa kataposan, human makatabok sa Jordan ug makigbahin sa pagpukan sa Jerico ug Ai ilalom sa pagpanguna ni Josue, ang Neptali maoy usa sa mga tribo nga ‘mibarog alang sa maldisyon’ sa atubangan sa Bukid sa Ebal. (Jos 6:​24, 25; 8:​28, 30-35; Deu 27:13) Sa dihang miabot ang panahon sa pagbahinbahin sa yuta ngadto sa tribonhong mga panulondon, si Pedahel, ingong tinudlo sa Diyos nga hawas sa tribo ni Neptali, mitabang kang Josue ug Eleasar nga saserdote sa pagbahinbahin sa yuta.​—Num 34:​16, 17, 28; Jos 19:51.

Panulondon nga Yuta. Ang teritoryo nga gihatag sa tribo ni Neptali nahimutang sa amihanang bahin sa Yutang Saad. (Deu 34:​1, 2) Ang utlanan sa S mao ang Dagat sa Galilea ug ang Suba sa Jordan. Sa igoigong gilay-on ang teritoryo sa Aser nag-ubay sa K nga utlanan. Ang rehiyon nga gihatag sa Zabulon maoy utlanan sa Neptali sa K ug sa H, ug sa H mao ang sa Isacar. (Itandi ang Jos 19:32-34.) Ang paghisgot sa utlanan sa Neptali nga miabot ngadto sa “Juda sa Jordan” (Jos 19:34) dayag nga wala magpasabot nga kini miabot sa teritoryo sa tribo ni Juda, nga nahimutang sa igoigong gilay-on sa H sa Neptali. Niining bahina ang “Juda” lagmit nagtumong sa rehiyon sa S sa Jordan nga giokupar sa banay ni Jair. Bisag giisip nga usa ka Manasesnon tungod sa iyang apohang babaye sa banay sa amahan (Num 32:41; Jos 13:​29, 30), si Jair, pinaagi sa iyang apohang lalaki sa banay sa amahan, maoy usa ka kaliwat ni Juda. (1Cr 2:​5, 21, 22) Busa ang rehiyon nga gihatag ngadto sa banay ni Jair tingali haom nga tawgong Juda tungod sa kagikan ni Jair.

Lakip sa teritoryo sa Neptali mao ang 19 ka kinutaang mga siyudad ug ang kabalangayan niini. (Jos 19:35-39) Ang usa niining mga siyudara, ang Kedes, gihatag ngadto sa mga Levihanon ug gihimong sagrado ingong usa ka siyudad nga dalangpanan. (Jos 20:​7, 9) Ang duha ka laing siyudad, ang Hammat (Hamot-dor o Hamon) ug ang Kartan (Kiriataim), gihatag usab sa mga Levihanon. (Jos 19:35; 21:​6, 32; 1Cr 6:​62, 76) Sa Bet-semes ug Bet-anat, duha ka laing siyudad sa Neptali, ang mga Canaanhon wala papahawaa apan gipailalom sa pinugos nga trabaho.​—Huk 1:33.

Ang yuta nga kas-a giokupar sa tribo ni Neptali, bisan tuod ug bukiron (Jos 20:7), maoy mabungahon. Ilabinang tabunok mao ang triyanggulo nga patag (sa Genesaret) sa AK nga bahin sa Dagat sa Galilea ug ang rehiyon sa Hula. Ang panalangin ni Moises alang kang Neptali tingali nagtumong sa yuta nga panulondon sa tribo. “Si Neptali busog sa pag-uyon ug puno sa panalangin ni Jehova. Panag-iyaha ang kasadpan ug ang habagatan.” (Deu 33:23) Ang “kasadpan” mahimong hubaron usab nga “dagat” (ftn sa AS) o “lanaw” (RS) ug busa mahimong magpasabot sa Dagat sa Galilea; ug ang “habagatan” tingali nagtumong sa kinahabagatang bahin sa teritoryo sa Neptali nga sikbit sa maong dagat. Adunay posibilidad usab nga ang teksto, bisag nagtumong sa Dagat sa Galilea, angayng basahon: “Ang dagat ug ang isda niini iyang gipanag-iya.”​—Ftn sa Rbi8.

Gikan sa Panahon sa mga Maghuhukom Hangtod sa Pagkadestiyero. Sa iyang tagna sa hapit na siyang mamatay, si Jacob naghisgot kang Neptali ingong “usa ka yagpis nga bayeng osa.” (Gen 49:21) Kini tingali nagtumong sa katulin ug pagkahanas sa tribo diha sa gubat, ug ang kasaysayan sa tribo dayag nga nagpamatuod niini. Napulo ka libong lalaki gikan sa Neptali ug Zabulon ang maisogong misanong sa panawagan ni Barak nga makiggubat batok sa nasangkapan pag-ayong kasundalohan ubos sa pagmando ni Sisera ug, human niana, gipanalanginan ug kadaogan. Si Barak lagmit gikan sa tribo ni Neptali, sanglit ang Kedes sa Neptali dayag nga maoy iyang pinuy-anan. (Huk 4:6-15; 5:18) Ang tribo ni Neptali mipaluyo usab kang Maghuhukom Gideon sa pagpakiggubat batok sa mga Midianhon.​—Huk 6:​34, 35; 7:​23, 24.

Katuigan sa ulahi 1,000 ka pangulo ug 37,000 ka ubang manggugubat sa tribo ni Neptali ang miadto sa Hebron aron sa paghimo kang David nga hari ibabaw sa tibuok Israel. Bisan gikan sa Isacar, Zabulon, ug Neptali, may pagkaon nga gidala alang sa gihimong kombira sa maong okasyon. (1Cr 12:​23, 34, 38-40) Ubos sa pagpanguna ni Haring David, ang tribo ni Neptali dayag nga may dungganong bahin sa pagsumpo sa mga kaaway sa Israel.​—Sal 68:Sup, 1, 27.

Pipila ka dekada human sa pagkabahin sa gingharian sa Israel, ang Neptali nakasinatig pagpanghasi gikan kang Haring Ben-hadad I sa Sirya. (1Ha 15:20; 2Cr 16:4) Duolan sa duha ka siglo sa ulahi, sa panahon sa pagmando ni Peka, ang mga molupyo sa Neptali gidestiyero ni Tiglat-pileser III ngadto sa Asirya. (2Ha 15:29) Duolan sa usa ka siglo human mapukan ang amihanang gingharian, si Haring Josias sa Juda maisogong nagpakaylap sa iyang paglaglag sa mga butang nga nalangkit sa idolatriya hangtod sa A sa nagun-ob nga mga dapit sa Neptali nga gimandoan sa Asirya.​—2Cr 34:1-7.

Tagna ni Isaias. Ang kaulawan nga giantos gikan sa mga kamot sa mga Asiryanhon lagmit mao ang gihisgotan sa Isaias 9:1: “Ang kadulom dili mahisama sa dihang ang yuta may kapit-os, sama sa kanhing panahon sa dihang ang usa nagtamay sa yuta sa Zabulon ug sa yuta sa Neptali.” Dayon gipakita ni Isaias nga sa umaabot nga panahon ang pasidungog igahatag sa tinamay​—“ang dalan duol sa dagat, sa rehiyon sa Jordan, Galilea sa mga nasod.” Siya nagpadayon: “Ang katawhan nga naglakaw sa kangitngit nakakita ug dakong kahayag. Kon bahin niadtong mga nagapuyo sa yuta sa mabagang kangiob, ang kahayag mismo misidlak diha kanila.” (Isa 9:​1, 2) Kining mga pulonga mismo gikutlo ni Mateo (4:13-17) ug gipadapat kang Kristo Jesus, “ang kahayag sa kalibotan,” ug sa iyang buluhaton. (Ju 8:12) Sanglit gihimo ni Jesus ang Capernaum sa teritoryo sa Neptali nga “iyang kaugalingong siyudad” (Mat 4:13; 9:1), siya sa usa ka diwa pagaisipon nga iya sa Neptali. Busa ang matagnaong mga pulong usab ni Jacob labot sa Neptali, “Siya nagahatag ug mga pulong nga hamili,” makataronganong ikapadapat kang Jesus. (Gen 49:21) Ang Anak sa Diyos sa pagkatinuod naghatag ug “mga pulong nga hamili,” nga nagtukmod gani sa mga opisyal nga gipadala aron sa pagdakop kaniya sa pag-ingon: “Wala pa gayoy laing tawo nga nakasulti ug sama niini.”​—Ju 7:46.

Gihisgotan Diha sa mga Panan-awon. Sa panan-awon ni Ezequiel, ang gihatag nga yuta sa tribo ni Neptali nahimutang tali sa Aser ug Manases (Eze 48:​3, 4), ug ang usa sa mga ganghaan sa siyudad nga “Si Jehova Anaa Diha” ginganlan sa ngalan ni Neptali. (Eze 48:​34, 35) Dugang pa, diha sa panan-awon si apostol Juan nakadungog nga 12,000 ang gitimbrehan gikan sa (espirituwal) nga tribo ni Neptali.​—Pin 7:​4, 6.