NATING BAKA

Ang Hebreohanong termino nga ʽeʹghel nagtumong sa usa ka toreyo. Kini gitanyag ingong halad (Lev 9:​2, 3), ug sa espesyal nga mga okasyon o ubos sa espesyal nga mga kahimtang ang usa ka pinatambok nga nating baka giihaw ug gidalit sa pagpangaon. (Gen 18:​7, 8; 1Sa 28:24; Luc 15:23) Ang Hebreohanong termino nga ʽegh·lahʹ ug ang Grego nga daʹma·lis nagtumong sa usa ka batang baka o dumalagang baka nga wala pa manganak.

Ang nating baka maoy lakip sa mga hayop nga gipikas ni Abraham, ug dayon iyang nakita ang ‘usa ka nagaaso nga hudno ug nagakalayo nga sulo nga miagi taliwala niini nga mga pinikas.’ Kini maoy maylabot sa paghimo sa Diyos ug pakigsaad uban kaniya. (Gen 15:9-18) ‘Ang pagpikas sa nating baka ug ang pag-agi sa taliwala sa mga bahin niini’ nagtumong sa usa ka karaang paagi sa paghimog usa ka solemneng obligasyon o pakigsaad. Sa walay duhaduha gigamit ni Jeremias kini nga ekspresyon aron ipasiugda ang pagkasagrado sa pakigsaad nga gihimo sa mga Hudiyo atubangan sa Diyos, ug sa mga kasabotan nga niini sila obligado sa pagpahigawas sa mga isigka-Israelinhon nga nahimong ilang ulipon.​—Jer 34:17-19.

Sa Israel, ang usa ka tawo nga makahikap sa usa ka patayng lawas sa tawo, sa bukog o sa lubnganan sa tawo, o nga misulod sa usa ka tolda nga niana may usa ka patayng lawas, maoy mahugaw. Kinahanglan nga siya mohimog espesipikong pamaagi sa paghinlo aron dili “pagaputlon gikan sa taliwala sa kongregasyon.” Niini nga pamaagi gigamit ang mga abo sa himsog nga mapulang baka nga wala pa masangoni ug yugo. Ang tubig nga gisagol sa pipila niini nga mga abo iwisik diha sa tawong mahugaw. Gihisgotan ni Pablo kini nga pamaagi, nga nagpakitang kini makapabalaan hangtod lamang sa pagkahinlo sa unod apan kini naglandong sa tinuod nga paghinlo sa tanlag pinaagi sa halad ni Jesu-Kristo.​—Num 19:1-22; Heb 9:​13, 14.

Ang usa ka batang baka gigamit usab sa dihang ang usa ka siyudad nahimong sad-an sa dugo tungod sa usa ka pagbuno nga wala hisayri ang mamumuno. Ang mga ansiyano sa siyudad nga kinadul-an sa tawong nakaplagan nga gipatay, inubanan sa pipila ka saserdote nga mga anak ni Levi, kinahanglan nga magkuhag usa ka batang baka nga wala pa magamit sa pagtrabaho ug balion ang liog niini didto sa usa ka wala pa matikad nga bul-oganang walog nga may nagaagay nga tubig. Dayon ang mga ansiyano sa siyudad manghunaw sa ilang mga kamot sa ibabaw sa batang baka ug mangamuyo sa Diyos nga dili papanubagon ang siyudad sa pagkasad-an sa dugo. Tubagon sa Diyos ang pangamuyo ug ipahigawas ang siyudad gikan sa pagkasad-an sa pag-ulag inosenteng dugo. Dayag nga ang pagbali sa liog sa baka, inay nga ihawon ang baka ingong halad-sa-sala, nagpakita nga, ingong simbolo, ang baka maoy nakaagom sa silot nga angayng maagoman unta sa wala hisayri nga mamumuno, ug kini nga pamaagi dili gayod makahatag ug bisan unsang benepisyo alang sa mamumuno agig bayad sa iyang krimen. Ngadto kang Jehova nga Diyos, nga nakakita sa tanan, gitugyan ang paghukom sa aktuwal nga mamumuno. Siyempre, kon ang mamumuno mahibaloan sa ulahi, siya patyon tungod sa iyang gibuhat nga pagbuno, subay sa gipangayo sa Balaod. Ang seremonyas nga naglangkit sa batang baka maghimo sa pagpatay nga mahibaloan sa publiko ug makatabang sa pagdiskobre sa mamumuno.​—Deu 21:1-9; Num 35:30-33.

Masambingayong Paggamit. Ang dili-matinumanong Israel gitul-id sama sa usa ka walay kasinatian nga “nating baka nga wala mamanso” sa paggamit ug yugo. (Jer 31:18) Ang manalagna nga si Jeremias mahulagwayong naghisgot sa nasod sa Ehipto, sa dihang kini nagmauswagon ug nagmadagayaon diha sa iyang yuta, ingong “usa ka maanyag kaayo nga nating baka.” Apan siya nagtagna nga ang iyang mersenaryong kasundalohan nga gipakasama sa pinatambok nga mga nating baka dili makasukol sa mga Babilonyanhon ug mangalagiw. (Jer 46:​20, 21) Kini nga manalagna nagpakasama usab sa Babilonyanhong mga mananakop sa katawhan sa Diyos ngadto sa usa ka nating baka nga nagpanikad diha sa lapyo nga balili, tungod sa ilang pagmaya gumikan sa ilang pagsakop sa Israel. (Jer 50:11) Si Oseas naghisgot sa Epraim, ang napulo-ka-tribong gingharian, nga sa usa ka panahon nahisama sa namanso nga nating baka nga nailalom sa instruksiyon ug panalangin sa Diyos, nakabaton ug kadagaya, sama sa usa ka nagagiok nga hayop nga gitugotan sa pagkaon sa mga bunga sa paghago niini, nga magaan lamang. (Os 10:11; Deu 25:4) Sa dihang ang daotan ug mapangahason malaglag na, ang mahinadlokon sa ngalan sa Diyos gipakita nga mogula ug magpanikad sa yuta sama sa mga nating baka nga gibuhian gikan sa kuwadra.​—Mal 4:​1, 2.

Pagsimba sa Nating Baka. Ang pagsimba sa nating baka mao ang unang porma sa idolatriya nga gihisgotan diha sa Bibliya nga pinaagi niini nadaldal ang mga Israelinhon human sa ilang Pagpanggula gikan sa Ehipto. Samtang gidawat ni Moises ang balaod sa Diyos didto sa bukid, ang katawhan wala na makahulat ug miduol kang Aaron ug gihangyo siya nga mohimog usa ka diyos alang kanila. Pinaagi sa mga ariyos nga bulawan nga giamot sa mga Israelinhon, giporma ni Aaron ang usa ka inumol nga estatwa sa nating baka, walay duhaduha nga usa ka toreyong baka. (Sal 106:​19, 20) Giisip kini nga naghawas kang Jehova, ug ang pista nga gihimo pagkaugma gitawag nga “usa ka pista alang kang Jehova.” Ang mga Israelinhon naghalad ngadto sa bulawan nga nating baka, nagyukbo niini, nangaon, nanginom, ug naglipaylipay nga may pag-awit ug pagsayaw.​—Ex 32:1-8, 18, 19; Neh 9:18.

Ang inumol nga nating baka dili gayod lunlon nga bulawan. Kini gipakita sa kamatuoran nga si Isaias, sa dihang naghisgot bahin sa paghimog inumol nga larawan, nag-ingon nga ang platero naghaklap niini ug bulawan. (Isa 40:19) Sa ingon, ang bulawan nga nating baka tingali maoy hinimo sa kahoy ug dayon gihaklapan ug bulawan. Busa, sa dihang gisunog ni Moises ang larawan, ang kahoy nga bahin niini nahimong uling ug ang gihaklap nga bulawan niini sa bug-os o kaha sa bahin natunaw. Ang nahibilin gidugmok ug giligis hangtod nga kini napino sama sa abog, ug kini nga abog nga naggikan sa kahoy ug sa bulawan gisabwag ni Moises sa ibabaw sa katubigan.​—Ex 32:20; Deu 9:21.

Ang idolatrosong pagsimba didto sa Ehipto, nga naghimo sa mga baka, mga torong baka, ug ubang mga hayop ingong mga diyos, lagmit nakaimpluwensiya pag-ayo sa mga Israelinhon, nga tungod niana dali ra kaayo silang misagop sa pagsimba sa nating baka human sila pagawasa gikan sa Ehipto. Gipamatud-an kini sa mga pulong ni Esteban: “Sa ilang mga kasingkasing sila namalik sa Ehipto, nga nanag-ingon kang Aaron, ‘Paghimog mga diyos alang kanamo nga mag-una kanamo. . . . ’ Busa sila naghimog nating baka niadtong mga adlawa ug nagdalag halad ngadto sa idolo ug nagkalipay sa mga buhat sa ilang mga kamot.”​—Buh 7:39-41.

Ang unang hari sa napulo-ka-tribong gingharian, si Jeroboam, kay nahadlok nga ang iyang mga sakop morebelde ug mobalik ngadto sa balay ni David kon sila magpadayon sa pag-adto sa Jerusalem alang sa pagsimba, mihimog duha ka bulawan nga mga nating baka. (1Ha 12:26-28) Wala ibutyag sa rekord sa Bibliya kon unsa gayod ang nakaimpluwensiya kang Jeroboam sa iyang pagpili sa nating baka aron maghawas kang Jehova, ang nauna ba nga pagsimba sa Israel sa nating baka, ang iya bang nakita samtang didto siya sa Ehipto (1Ha 12:2), o ang relihiyon ba sa mga Canaanhon ug sa uban pa, nga sagad naghulagway sa ilang mga diyos nga nagbarog ibabaw sa usa ka hayop sama sa usa ka torong baka.

Gipatindog ni Jeroboam ang usa sa mga bulawan nga nating baka didto sa halayo nga amihanang siyudad sa Dan, ug ang lain didto sa Bethel nga mga 17 km (11 mi) sa A sa Jerusalem. Iyang gisultihan ang iyang mga sakop nga hago na kaayo nga motungas pa sila sa Jerusalem aron sa pagsimba ug nga ang nating baka naghawas sa Diyos nga nagpagawas kanila gikan sa yuta sa Ehipto. (Itandi ang Ex 32:8.) Sanglit ang mga saserdote sa tribo ni Levi nagpabilin nga maunongon sa pagsimba kang Jehova didto sa Jerusalem, si Jeroboam nagtudlo ug iyang kaugalingong mga saserdote aron manguna sa bakak nga pagsimba atubangan sa idolong mga nating baka didto sa Dan ug sa Bethel. (2Cr 11:13-15) Iyang gihimo usab ang usa ka pista nga susama sa Pista sa mga Balongbalong, apan gisaulog kini usa ka bulan nga ulahi kay sa pista nga didto sa Jerusalem.​—1Ha 12:28-33; 2Cr 13:​8, 9; Lev 23:39.

Gihukman ni Jehova kini nga pagsimba sa nating baka ug, pinaagi sa iyang manalagna nga si Ahias, gitagna ang katalagman nga modangat sa balay ni Jeroboam. (1Ha 14:7-12) Bisan pa niana, ang pagsimba sa nating baka lig-ong nakagamot diha sa napulo-ka-tribong gingharian. Bisan si Haring Jehu, nga nagpapha sa pagsimba kang Baal diha sa Israel, nagtugot nga magpabilin ang pagsimba sa nating baka, lagmit aron magpabiling bulag ang napulo-ka-tribong gingharian gikan sa gingharian sa Juda. (2Ha 10:29-31) Sa ikasiyam nga siglo W.K.P., gipadala ni Jehova ang iyang mga manalagnang si Amos ug Oseas aron sa pagmantala sa Iyang paghukom batok sa pagsimba sa nating baka, nga naglakip sa paghalok sa idolong mga nating baka, ug usab sa pagtagna ug kalaglagan batok sa napulo-ka-tribong gingharian. Ang bulawang nating baka didto sa Bethel pagadad-on ngadto sa hari sa Asirya, nga tungod niana ang mga tawo ug ang mga saserdote sa langyawng diyos magbangotan. Ang hatag-as nga mga dapit pagalaglagon, ug ang mga sampinit ug mga kudyapa manubo diha sa mga halaran nga gigamit sa bakak nga pagsimba. (Os 10:5-8; 13:2; Am 3:14; 4:4; 5:​5, 6) Ang katalagman miabot gayod sa dihang gipukan sa Asirya ang napulo-ka-tribong gingharian niadtong 740 W.K.P. Mga usa ka siglo sa ulahi, gitagna ni Jeremias nga ikaulaw sa mga Moabihanon ang ilang diyos nga si Kemos ingon nga gikaulaw sa mga Israelinhon ang ilang sentro sa idolatrosong pagsimba sa nating baka didto sa Bethel.​—Jer 48:13; tan-awa ang BETHEL Num. 1; TORONG BAKA; BAKA; IDOLO, IDOLATRIYA (Ubos sa pagmando sa mga hari).