PAGKAUPAW
Ang pagkawalay buhok sa ulo, bisan tuod wala magtumong sa bug-os nga pagkahanaw sa buhok. Sagad nga ang pagkaupaw maoy pat-akpat-ak, samtang sa ubang bahin sa ulo normal ang pagtubo sa buhok. Kining matanga sa pagkahanaw sa buhok gitawag ug pattern baldness o naandan nga pagkaupaw ug maoy hinungdan sa halos 90 porsiyento sa tanang pagkaupaw. Gihisgotan sa Bibliya ang “pagkaupaw” (Heb., qor·chahʹ), “upaw nga alimpulo” (Heb., qa·raʹchath), ug “pagkadangas” (Heb., gib·beʹach ug gab·baʹchath). (Lev 13:41-44; 21:5) Ang eksaktong hinungdan sa pagkaupaw wala mahibaloi. Gituohan nga ang pangunang hinungdan niini maoy tungod sa kaliwat sa usa ka tawo, apan ang ubang mga hinungdan lagmit maoy tungod sa impeksiyon, pagkadili-balanse sa hormone, pagkatigulang, mga sakit sa nerbiyos, ingon man sa pipila ka medikal nga paagi sa pagtambal, ug sipilis.
Ang pagkaupaw maoy usa ka depekto nga makapakunhod sa personal nga katahom ug busa taliwala sa mga tawo sa karaang kapanahonan kini gilangkit sa kaulawan, pagbangotan, ug kagul-anan. (Isa 3:24; 15:2; Jer 47:5; Eze 27:31; Am 8:10; Miq 1:16) Apan, ilalom sa Balaod ni Moises, ang pagkaupaw wala isipa nga kahugawan. (Lev 13:40) Ang Balaod nga gihatag pinaagi kang Moises wala magtala sa pagkaupaw ingong usa ka depekto nga dili magtugot sa usa ka tawo sa pag-alagad ingong saserdote. Sa panan-awon sa manalagnang si Ezequiel gisugo ang mga saserdote nga ang ilang buhok dili angayng padunghayon o kiskisan, kondili putlan kini.—Eze 44:20.
Ang manalagna ni Jehova nga si Eliseo maoy upaw. Human siya mipuli kang Elias sa pagkamanalagna, sa dihang siya mitungas gikan sa Jerico paingon sa Bethel, siya giyagayagaan sa usa ka panon sa mga kabataan nga misinggit: “Tungas, upaw! Tungas, upaw!” Lagmit nga ang pangunang katarongan sa ilang pagyagayaga dili tungod kay si Eliseo upaw kondili tungod kay nakita nila ang tawong upaw nga nagsul-ob sa naandang opisyal nga besti ni Elias. Dili nila buot nga atua didto ang kapuli ni Elias. Gusto nila nga siya magpadayon sa iyang pagtungas sa Bethel o kaha mokayab pinaagi sa usa ka alimpulos ngadto sa kalangitan sama sa gihimo sa unang nagsul-ob sa maong opisyal nga besti. (2Ha 2:11) Aron matubag kining hagit sa iyang pagkahimong kapuli ni Elias ug matudloan kini nga mga kabataan ug ang ilang mga ginikanan sa hustong pagtahod alang sa manalagna ni Jehova, gipanghimaraot ni Eliseo ang nagyagayaga nga panon sa mga kabataan pinaagi sa ngalan sa Diyos ni Elias. Usa kadto ka pagsulay sa iyang pagkamanalagna. Gipakita ni Jehova ang iyang pag-uyon kang Eliseo pinaagi sa pagpagulag duha ka bayeng oso gikan sa kakahoyan sa duol ug gikuniskunis niini ang 42 kanila.—2Ha 2:23, 24.
Ang pipila ka katawhan nagbatasan sa tinuyo nga pagpaupaw pinaagi sa pagkiskis sa ilang ulo panahon sa kasub-anan sa dihang mamatay ang usa ka paryente o tungod sa relihiyosong mga katarongan, apan ang mga Israelinhon gidid-an sa pagbuhat niini. (Deu 14:1) Ang mga saserdote espesipikong gisugo nga dili sila magpaupaw o magbalbas sa tumoy sa ilang mga bungot alang sa namatay. (Lev 21:5) Ang Israel gisugo nga dili nila tubtoban ang buhok o patilya sa ilang ulo o ang tumoy sa ilang mga bungot.—Lev 19:27; Jer 9:26; tan-awa ang BUNGOT.
Sa Ehipto, ang mga lalaki sagad nagpaupaw, ug ilang gilantaw ang mga bungot ingong timailhan sa pagbangotan o pagkadili-hindikan. Tungod niini si Jose, sa dihang gipagawas sa bilanggoan, namalbas una pa moatubang kang Paraon. (Gen 41:14) Apan, ang mga Ehiptohanon nagtabon sa ilang pagkaupaw pinaagig artipisyal nga mga buhok, ug daghan sa nagpaupaw ug namalbas migamit ug piluka ug artipisyal nga mga bungot. Diha sa Ebers Papyrus, usa ka Ehiptohanong medikal nga sinulat sukad pa sa ikaduhang milenyo W.K.P., may 11 ka reseta aron malikayan ang pagkaupaw.
Diha sa Balaod, ang tawo nga adunay sanla sa ulo kinahanglang magkiskis sa iyang ulo sukad sa adlaw sa pagkuwarentinas kaniya, sa adlaw sa pagputli, ug usab sa ikapitong adlaw. (Lev 13:33; 14:8, 9) Kon ang usa ka Nazareo mahugawan, nan sa panahon sa pagputli kaniya siya magkiskis sa iyang ulo. (Num 6:9) Ang nabihag nga babaye nga gipangasawa sa usa ka Israelinhong sundalo kinahanglang magkiskis sa iyang ulo.—Deu 21:12.
Ang kasundalohan ni Nabucodonosor nakasinatig temporaryong pagkaupaw panahon sa hago kaayo ug malisod nga paglikos sa yutang siyudad sa Tiro. Si Jehova miingon kang Ezequiel nga “ang tanang ulo naupaw, ug ang tanang abaga napanit” sa dihang ang kasundalohan ni Nabucodonosor mihimog “usa ka dakong pag-alagad” sa pagpahamtang ug paghukom sa Tiro. Ang ilang mga ulo nangaupaw tungod kay nabag-id sa mga helmet ug ang ilang mga abaga napanit gumikan sa pagpas-an sa mga materyales (sa pagtukod ug mga torre ug mga kuta).—Eze 26:7-12; 29:17, 18.
Sa mga adlaw sa mga apostoles, sa pipila ka dapit, sama sa imoral nga siyudad sa Corinto, ang mga babaye nga masakpan nga manapaw o makighilawas silotan pinaagi sa pagkiskis sa ilang ulo. Ang ulipong mga babaye magpaputol nga mubo kaayo sa ilang buhok. Dayag nga gigamit ni Pablo kini nga kahimtang ingong ilustrasyon, nga nagpakitang ang usa ka babaye diha sa Kristohanong kongregasyon nga mag-ampo o managna nga walay pandong ang iyang ulo, bisan tuod anaa siyay buhok ingong pandong, mas maayo pa nga siya bug-os magpaupaw ug ipakita ang iyang kaulawan sa iyang dili pagtahod sa prinsipyo sa Diyos bahin sa pagkaulo.—1Co 11:3-10.