ULO

Ang kinaibabwan nga bahin sa lawas sa tawo; ang nahimutangan sa utok ug sa mga sentido sa panan-aw, pandungog, pagpanimaho, ug pagtilaw. Ang ulo (Heb., roʼsh; Gr., ke·pha·leʹ ) sagad gihisgotan sa Bibliya sa literal ug sa mahulagwayong diwa.

Pagdugmok o Pagsamad. Ang basahon sa Ecclesiastes naundan ug masambingayong paghubit bahin sa mga epekto sa pagkatigulang, nga mosangpot sa kamatayon. (Ecc 12:1-7) Ang ‘pagkabuak sa panaksang bulawan’ naghubit sa pagkadaot sa utok ug sa mga pag-obra niini diha sa samag-panaksan nga bagolbagol inigkamatay. Ang kamatayon o kalaglagan gihawasan sa ekspresyong ‘pagdugmok sa ulo.’ (Sal 68:21; 74:​13, 14) Ang unang tagna sa Bibliya (Gen 3:15) nag-ingon nga ang ‘binhi sa babaye,’ human kini masamari sa tikod, magasamad sa ulo sa halas. Ingong katumanan, ang ubang mga teksto nagpakita nga ang Halas, si Satanas nga Yawa, igatambog ngadto sa kahiladman diin siya dili makalihok sulod sa usa ka libo ka tuig ug sa dili madugay human niana pagalaglagon sa walay kataposan diha sa “linaw nga kalayo,” “ang ikaduhang kamatayon.”​—Pin 20:1-3, 7, 10, 14; 12:9.

‘Pag-isa sa Ulo.’ Si Haring David, nga miyuko tungod sa kaulawan ug kalisdanan, naglaom kang Jehova ingong iyang Taming ug ang Usa nga ‘nagaisa sa iyang ulo,’ nga nagpaarang kaniya sa paghangad pag-usab sa iyang ulo. (Sal 3:3; itandi ang Luc 21:28.) Ingong katumanan sa paghubad ni Jose sa usa ka damgo, si Paraon “nag-isa sa ulo” sa iyang pangulong magtitiing pinaagi sa pagpasig-uli kaniya sa iyang kanhing katungdanan. Apan si Paraon ‘nag-isa [sa] ulo’ sa iyang pangulong panadero, pinaagi sa pagpatay kaniya.​—Gen 40:​13, 19-22.

Pagpanalangin, Pagdihog, Pagpanumpa. Ang ulo mao ang bahin sa lawas nga ibabaw niana ibutang ang mga panalangin. (Gen 48:13-20; 49:26) Ang pabor, paggiya, ug kaalam sa Diyos gipanig-ingon sa usa ka lampara nga nagadan-ag sa ibabaw sa ulo ug sa usa ka madanihong purongpurong sa ibabaw sa ulo. (Job 29:3; Pr 4:7-9) Ang igdidihog nga lana ginabubo sa ibabaw sa ulo. (Lev 8:12; Sal 133:2) Sa iyang Wali sa Bukid, si Jesus nagtambag sa ‘paghiso sa ulo’ sa dihang magpuasa, aron hapsay tan-awon ug dili kay magpakabalaan kunohay pinaagi sa paghikaw sa kaugalingon aron lang dayegon sa publiko. (Mat 6:​17, 18) Ang paghiso ug lana sa ulo sa usa ka dinapit nahimong usa sa hinungdanong mga ilhanan sa pagkamaabiabihon. (Luc 7:46) Naugmad sa mga Hudiyo ang batasan sa pagpanumpa sa ilang ulo (o kinabuhi), usa ka batasan nga gihukman ni Jesus.​—Mat 5:​36, 37; tan-awa ang PANUMPA.

Naghawas sa Tawo Mismo. Ang ulo ingong nagadumalang bahin sa lawas gigamit usab sa paghawas sa tawo mismo. Ang ‘pagkawalay dapit nga kapahilunaan ni Jesu-Kristo sa iyang ulo’ nagpasabot nga siya walay pinuy-anan nga iyang matawag nga iyaha. (Mat 8:20) Ang ulo sa usa ka Nazareo nailalom sa usa ka panaad, ug ang iyang taas nga buhok nagpamatuod niana. (Num 6:​5, 18-20) Ang kasal-anan o kasaypanan sa usa ka tawo gihisgotan nga milapaw sa iyang ulo. (Esd 9:6; Sal 38:4; itandi ang Dan 1:10.) Si David nagpabili sa pagbadlong gikan sa mga matarong, nga nagtawag niini nga lana nga dili dumilian sa iyang ulo. (Sal 141:5) Sa moabot na ang paghukom batok sa tawong daotan, siya gikaingong gibalosan pinaagi sa pagpadangat sa iyang kadaotan o sa iyang paghukom sa ibabaw sa iyang ulo. (Huk 9:57; 1Sa 25:39; Jer 23:19; 30:23; Joe 3:​4, 7; Abd 15; itandi ang Neh 4:4.) Ang giingong ang dugo sa usa ka tawo mahianha sa ibabaw sa iyang kaugalingong ulo nagpasabot nga ang usa ka tawo nga nagbuhat ug daotan nga takos pahamtangan sa silot nga kamatayon mao ang responsable mismo sa pagkahanaw sa iyang kinabuhi. (2Sa 1:16; 1Ha 2:37; Eze 33:2-4; Buh 18:6) Ang pagbalik nganha sa iyang kaugalingong ulo sa dugo niadtong tawo nga gipatay nagkahulogan nga siya pagahukman tungod sa pagkasad-an sa dugo.​—1Ha 2:​32, 33.

Matag tuig, ang hataas nga saserdote sa Israel magsugid sa mga sala sa katawhan, nga ang iyang mga kamot itapion sa ulo sa kanding alang kang Azazel (nagbalhin sa mga sala ngadto sa kanding), ug human niana ang hayop palakton ngadto sa kamingawan aron dad-on kini nga mga kasaypanan ngadto sa kalimot. (Lev 16:7-10, 21, 22) Sumala sa gipakita sa ubang mga teksto, si Jesu-Kristo personal nga ‘nagdala sa atong mga sakit ug nagpas-an sa atong mga kasakit’ ug ‘nagpas-an sa mga sala sa daghan.’​—Isa 53:​4, 5; Heb 9:28; 1Pe 2:24.

Ang mga saserdote ug ang uban nga alang kanila gihimo ang mga halad nagtapion sa ilang mga kamot sa ibabaw sa ulo sa hayop agig pag-ila nga ang halad maoy alang kanila.​—Lev 1:2-4; 8:14; Num 8:12.

Pagkabinayaw, Pagkanapaubos, ug Pagkatinamay. Taliwala sa pipila ka nasod, ang mga sundalo ilubong nga ang ilang mga espada ipailalom sa ilang mga ulo, buot ingnon, nga may militaryong pasidungog. (Eze 32:27) Ang ‘mga mata sa tawong maalamon anaa sa iyang ulo,’ sa ato pa, iyang nakita kon asa siya paingon. (Ecc 2:14) Ang abog, yuta, o abo nga ibutang sa ibabaw sa ulo nagpasabot ug kasakitan, pagbangotan, o kaulawan. (Jos 7:6; 1Sa 4:12; 2Sa 13:19) Ang salmista, sa pagsugilon sa mga pagsulay ug mga kalisdanan sa katawhan sa Diyos, nag-ingon nga ang mga tawo misakay sa ulo sa Israel. Siya lagmit nagtumong sa pagkailalom sa katawhan sa Diyos sa mga tawo nga kalibotanon lamang (ang Hebreohanong pulong nga gigamit maoy ʼenohshʹ, “may-kamatayong tawo”) kinsa gamhanan, mabangis, ug mapahitas-on. (Sal 66:12; itandi ang Isa 51:23.) Ang pagduko sa ulo maoy usa ka timailhan sa pagkamapainubsanon o sa pagbangotan (Isa 58:5), ug ang paglingolingo sa ulo maoy simbolo sa pagyubit, pagtamay, o kahingangha.​—Sal 22:7; Jer 18:​15, 16; Mat 27:​39, 40; Mar 15:​29, 30.

Kalulot Ngadto sa mga Kaaway. Ang Bibliya nag-awhag nga ang usa ka tawo magtagad sa iyang kaaway sa malulotong paagi, “kay sa pagbuhat niini ikaw magapundok ug mga baga ibabaw sa iyang ulo.” (Rom 12:20; Pr 25:​21, 22) Kini nga metapora gikuha gikan sa karaang pamaagi sa paglunsay pinaagi sa pagtunaw, diin tapokon ang mga uling sa ibabaw ug sa ilalom sa mineral. Busa ang pagpasundayag ug kalulot mahimong makapalukmay sa tawo ug makapatunaw sa iyang kagahi, nga maglain sa daotang kahugawan ug magpagula sa maayo diha kaniya.

Katungdanan sa Pagmando. Ang ‘ulo’ mahimong magtumong sa pangulo nga membro sa banay, tribo, nasod, o gobyerno. (Huk 11:8; 1Sa 15:17; 1Ha 8:1; 1Cr 5:24) Ang “ulo sa banay” sa literal maoy “patriarka” (Gr., pa·tri·arʹkhes). (Buh 2:29; 7:​8, 9; Heb 7:4) Ang Israel mismo, kon masinugtanon sa Diyos, maoy mangulo o mag-una sa kanasoran, nga tungod niana ang nasod mahimong gawasnon ug mauswagon, gani maghimo sa katawhan sa ubang kanasoran ingong utangan kanila. (Deu 28:​12, 13) Kon ang mga Israelinhon dili magmasinugtanon, ang langyawng mga pumoluyo magpahulam kanila, nga mahimong ulo sa ibabaw kanila.​—Deu 28:​43, 44.

Pito ka ulo sa dragon. Ang “dragon” nga nakita sa langit sa panan-awon ni apostol Juan adunay pito ka ulo. Kini nailhan nga mao ang Yawa. (Pin 12:​3, 9) Dugang pa, ang “mapintas nga mananap” sa ibabaw sa yuta, nga nakadawat sa gahom niini gikan sa dragon, ug usab ang “sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap” parehong gihulagway nga adunay pito ka ulo, ug kini nga mga ulo tin-awng gigamit sa paghawas sa mga gahom sa kalibotan. (Pin 13:1; 17:​3, 9, 10; itandi ang Dan 2:​32, 37, 38, diin ang dinastiya ni Haring Nabucodonosor gitawag nga usa ka “ulo.”) Busa, ang pito ka ulo sa Dragon nga may mga diadema dayag nga nagtumong sa pagkaulo ni Satanas ibabaw sa pito ka gahom sa kalibotan sa tagna sa Bibliya.​—Efe 6:12; tan-awa ang MANANAP, SIMBOLIKO NGA MGA.

Ulo sa Kristohanong Kongregasyon. Si Jesu-Kristo mao ang Ulo sa Kristohanong kongregasyon, nga mao ang iyang “lawas,” nga gilangkoban sa 144,000 ka membro. (Efe 1:​22, 23; Col 1:18; Pin 14:1) Kay walay-kamatayon, siya mao ang buhi kanunay nga tigpataliwala nga membro sa lawas sa inanak-sa-espiritung mga Kristohanon sa yuta sa tanang yugto sa panahon, nga nagtaganag gikinahanglang mga butang aron sila motubo sa espirituwal ug molihok alang sa kahimayaan sa Diyos. (1Co 12:27; Efe 4:​15, 16; Col 2:​18, 19) Maingon nga ang literal nga templo adunay “pangulong bato” (Zac 4:7), si Jesus mao usab ang pangulong bato sa espirituwal nga templo (Buh 4:8-11; 1Pe 2:7) ug ang ulo sa tanang kagamhanan ug awtoridad ilalom sa Diyos, nga mao ang Ulo sa tanan. (Col 2:10; 1Co 11:3) Gipakasama sa Bibliya ang posisyon ni Kristo ingong ulo sa kongregasyon sa posisyon sa usa ka bana ngadto sa iyang asawa, aron ipasiugda sa tawhanong mga magtiayon ang pagtultol, gugma, ug pag-atiman nga kinahanglang ipakita sa bana ug ang pagpasakop nga kinahanglang ipasundayag sa asawa sulod sa panagtiayon.​—Efe 5:22-33.

Pinaagi sa pagpasiugda sa prinsipyo sa pagkalabaw sa pagkaulo sa Diyos, ang Ulo ni Kristo, ug sa relatibong pagkaulo sa lalaki ibabaw sa babaye, si apostol Pablo naglatid sa prinsipyo nga maggiya sa Kristohanong kongregasyon, nga mao, nga ang babaye kinahanglang moila sa giestablisar-sa-Diyos nga pagkaulo sa lalaki pinaagi sa pagbutang ug pandong, usa ka “timaan sa awtoridad,” diha sa iyang ulo sa dihang magaampo o magapanagna sulod sa kongregasyon.​—1Co 11:3-16; tan-awa ang BUHOK, BALHIBO; PURONG, PANDONG; PAGKAULO.

Ubang mga Paggamit. Ang Hebreohanong pulong alang sa “ulo” gigamit sa pagtumong sa mga ulo-ulo sa mga haligi sa tabernakulo, sa sawang, ug sa templo (Ex 36:​37, 38; 38:17; 1Ha 7:16), maingon man sa mga tumoy sa mga bukid (Gen 8:5), sa mga kahoykahoy o mga kahoy (1Cr 14:15), sa usa ka hagdan (Gen 28:12), ug sa usa ka setro (Est 5:2), sa paghisgot lamang ug pipila ka pananglitan. Kini gigamit usab sa pagtumong nianang ulo o sinugdanan sa usa ka butang, sama sa sanga sa mga suba o ulohan sa mga dalan (Gen 2:10; Eze 21:21) maingon man sa unang bulan (“ang sinugdanan [ulo] sa mga bulan” [Ex 12:2]). Ang Hudiyohanong ngalan alang sa ilang adlaw sa bag-ong tuig maoy Rosh Hashanah, sa literal nagkahulogang, “Ulo sa Tuig.”​—Tan-awa ang POSTURA UG MGA LIHOK.