Kapitulo Sayis
Pagbutyag sa Misteryo sa Dakong Kahoy
1. Unsay nahitabo kang Haring Nabucodonosor, nga nagpatungha sa unsang mga pangutana?
SI Jehova nagtugot kang Haring Nabucodonosor nga mahimong usa ka magmamando sa kalibotan. Ingong hari sa Babilonya, siya may dakong bahandi, makabuhong nga mga pagkaon, matahom nga palasyo—ang tanang butang nga iyang gitinguha sa materyal nga paagi. Apan sa kalit iyang naagoman ang pagkanapaubos. Kay nabuang, si Nabucodonosor migawi nga samag mananap! Kay giabog gikan sa harianong mga pagkaon ug sa puy-anan sa emperador, siya nagpuyo sa kapatagan ug nagkaon ug sagbot nga samag torong baka. Unsay mitultol sa maong katalagman? Ug nganong angay kitang maikag niini?—Itandi ang Job 12:17-19; Ecclesiastes 6:1, 2.
ANG HARI NAGBAYAW SA LABING HATAAS
2, 3. Unsay gipanghinaot sa hari sa Babilonya alang sa iyang mga ginsakpan, ug unsay iyang pag-isip sa Labing Hataas nga Diyos?
2 Wala madugay human sa iyang pagkaayo gikan niadtong bug-os nga pagkadaot sa utok, gipabudyong ni Nabucodonosor sa tibuok niyang dominyo ang usa ka talagsaong taho sa nahitabo. Gidasig ni Jehova ang manalagnang Daniel sa pagtipig ug tukmang taho niining mga panghitaboa. Kini nagsugod niining mga pulonga: “Si Nabucodonosor nga hari, ngadto sa tanang mga katawhan, nasodnong mga grupo ug mga pinulongan nga nagpuyo sa tibuok yuta: Hinaot ang inyong pakigdait modagaya. Gipakamaayo ko nga ipahayag ang mga ilhanan ug mga katingalahan nga gihimo sa Labing Hataas nga Diyos kanako. Pagkatalagsaon sa iyang mga ilhanan, ug pagkagamhanan sa iyang mga katingalahan! Ang iyang gingharian usa ka gingharian hangtod sa panahong walay tino, ug ang iyang pagmando maoy sa sunodsunod nga kaliwatan.”—Daniel 4:1-3.
3 Ang mga ginsakpan ni Nabucodonosor “nagpuyo sa tibuok yuta”—kay ang iyang empiryo nagsakop man sa halos tibuok kalibotan sa talaan sa Bibliya. Mahitungod sa Diyos ni Daniel, ang hari miingon: “Ang iyang gingharian usa ka gingharian hangtod sa panahong walay tino.” Nabayaw gayod pag-ayo si Jehova sa tibuok Empiryo sa Babilonya nianang mga pulonga! Dugang pa, kadto ang ikaduhang higayong si Nabucodonosor gipakitaan nga ang Gingharian sa Diyos lamang ang dumalayon, nga nagbarog “hangtod sa mga panahong walay tino.”—Daniel 2:44.
4. May kalangkitan kang Nabucodonosor, sa unsang paagi nagsugod ang “mga ilhanan ug mga katingalahan” ni Jehova?
4 Unsang “mga ilhanan ug mga katingalahan” ang gihimo sa “Labing Hataas nga Diyos”? Kini nagsugod sa personal nga kaagi sa hari nga giasoy niining mga pulonga: “Ako, si Nabucodonosor, diha sa kahayahay sa akong balay ug nagmauswagon sa akong palasyo. May usa ka damgo nga akong nakita, ug kini nakapahadlok kanako. Ug dihay mga handurawan ibabaw sa akong higdaanan ug mga panan-awon sa akong ulo nga nakapalisang kanako.” (Daniel 4:4, 5) Unsay gihimo sa Babilonyanhong hari bahin niadtong nakapalibog nga damgo?
5. Unsay pag-isip ni Nabucodonosor kang Daniel, ug ngano?
5 Gipatawag ni Nabucodonosor ang mga tawong maalamon sa Babilonya ug gisuginlan sila sa damgo. Apan pakyas kaayo sila! Wala gayod sila makahubad. Ang talaan midugang: “Sa kataposan miabot sa akong atubangan si Daniel, kansang ngalan maoy Beltesazar sumala sa ngalan sa akong diyos ug kang kinsa anaa ang espiritu sa balaang mga diyos; ug sa iyang atubangan akong gisulti kon unsa ang damgo.” (Daniel 4:6-8) Ang ngalan ni Daniel sa palasyo maoy Beltesazar, ug ang bakak nga diyos nga gitawag sa hari nga “akong diyos” tingali mao si Bel o Nebo o Marduk. Kay magsisimba ug daghang diyos, si Nabucodonosor nag-isip kang Daniel ingong usa kang kansa anaa “ang espiritu sa balaang mga diyos.” Ug tungod sa katungdanan ni Daniel ingong pangulo sa tanang tawong maalamon sa Babilonya, ang hari nagngalan kaniyang “ang pangulo sa salamangkerong mga pari.” (Daniel 2:48; 4:9; itandi ang Daniel 1:20.) Siyempre, ang matinumanong Daniel wala gayod mobulag sa pagsimba kang Jehova aron mahimong salamangkero.—Levitico 19:26; Deuteronomio 18:10-12.
USA KA DAKO KAAYONG KAHOY
6, 7. Unsaon nimo pagbatbat ang nakita ni Nabucodonosor diha sa iyang damgo?
6 Unsa ang unod sa makahahadlok nga damgo sa hari sa Babilonya? “Karon ang mga panan-awon sa akong ulo ibabaw sa akong higdaanan akong nakita,” matod ni Nabucodonosor, “ug, tan-awa! usa ka kahoy sa taliwala sa yuta, nga taas kaayo ang gihabogon. Ang kahoy mitubo ug nalig-on, ug ang gihabogon niini sa kataposan miabot sa kalangitan, ug kini makita hangtod sa kinatumyan sa tibuok yuta. Ang iyang mga dahon matahom, ug daghan ang iyang bunga, ug diha niana may pagkaon alang sa tanan. Sa ilalom niini ang mananap sa kapatagan nagpasilong, ug sa mga sanga niini ang mga langgam sa kalangitan namatog, ug gikan niini ang tanang unod nagkaon.” (Daniel 4:10-12) Gikataho, si Nabucodonosor hilig sa dagkong mga sedro sa Lebanon, miadto sa pagtan-aw kanila, ug nagpadalag pipila ingong tabla ngadto sa Babilonya. Apan wala siya makakita sukad ug sama sa kahoy nga nakita diha sa iyang damgo. Kadto miokupar sa usa ka iladong posisyon “sa taliwala sa yuta,” nakita sa tibuok yuta, ug daghan kaayog bunga nga kadto mitaganag pagkaon alang sa tanang unod.
7 Daghan pa ang diha sa damgo, kay si Nabucodonosor midugang: “Ako nagpadayon sa pagkakita diha sa mga panan-awon sa akong ulo ibabaw sa akong higdaanan, ug, tan-awa! usa ka tigbantay, usa nga balaan, nanaog gikan sa kalangitan. Siya nagsinggit sa makusog, ug mao kini ang iyang giingon: ‘Tag-a ninyo ang kahoy, ug putla ang mga sanga niini. Uyoga ang kadahonan niini, ug kataga ang mga bunga niini. Aboga ang mananap gikan sa ilalom niini, ug ang mga langgam gikan sa mga sanga niini. Apan, ibilin ang tuod niini diha sa yuta, nga may pikit nga puthaw ug tumbaga, taliwala sa balili sa kapatagan; ug ipahumod kini sa yamog sa kalangitan, ug ang iyang bahin ipauban sa mananap taliwala sa mga tanom sa yuta.’”—Daniel 4:13-15.
8. Kinsa ang “tigbantay”?
8 Ang mga Babilonyanhon adunay ilang kaugalingong ideya bahin sa maayo ug daotang espiritung mga linalang. Apan kinsa ang maong “tigbantay,” o guwardiya, gikan sa langit? Gitawag nga “usa nga balaan,” siya usa ka matarong nga manulonda nga naghawas sa Diyos. (Itandi ang Salmo 103:20, 21.) Tiaw na ang mga pangutanang nagdibal sa hunahuna ni Nabucodonosor! Nganong tag-on ang maong kahoy? Unsay kapuslanan sa tuod nga gipugngan sa pagtubo sa mga pikit nga puthaw ug tumbaga? Sa pagkatinuod, unsay kapuslanan sa tuod lamang?
9. Sa panguna, unsay giingon sa tigbantay, ug unsang mga pangutana ang gipatungha?
9 Si Nabucodonosor nahibulong gayod sa nadungog niya ang dugang mga pulong sa tigbantay: “Pailisi ang iyang kasingkasing gikan nianang iya sa tawo, ug pahatagi siya ug kasingkasing sa mananap, ug palabyon kaniya ang pito ka panahon. Ang maong butang maoy sumala sa mando sa mga tigbantay, ug ang maong hangyo maoy sumala sa pulong sa mga balaan, aron ang katawhan nga buhi makaila nga ang Labing Hataas maoy Magmamando sa gingharian sa mga tawo ug ngadto sa usa nga buot niya, kini iyang ihatag ug iyang ipahimutang ibabaw niini bisan ang usa nga labing ubos sa katawhan.” (Daniel 4:16, 17) Ang tuod sa usa ka kahoy walay tawhanong kasingkasing nga nagapitik sa sulod niini. Tungod niana, sa unsang paagi ang kasingkasing sa usa ka mananap ikahatag ngadto sa tuod sa usa ka kahoy? Unsa ang “pito ka panahon”? Ug unsay kalabotan niining tanan sa pagmando diha sa “gingharian sa mga tawo”? Seguradong buot masayod si Nabucodonosor.
DAOTANG BALITA ALANG SA HARI
10. (a) Sa Kasulatanhong pagkasulti, unsay mahimong isimbolo sa mga kahoy? (b) Unsay gihawasan sa dakong kahoy?
10 Sa pagkadungog bahin sa damgo, si Daniel sa makadiyot nahingangha, unya nahadlok. Kay giagda ni Nabucodonosor sa pagsaysay niini, ang manalagna miingon: “Oh akong ginoo, hinaot ang damgo mahitabo ngadto sa mga nagdumot kanimo, ug ang hubad niini ngadto sa imong mga kaaway. Ang kahoy nga imong nakita, nga midako pag-ayo ug nahimong lig-on . . . , ikaw kini, Oh hari, tungod kay ikaw midako ug nahimong lig-on, ug ang imong kahalangdon midako ug miabot sa kalangitan, ug ang imong pagmando hangtod sa kinatumyan sa yuta.” (Daniel 4:18-22) Diha sa Kasulatan, ang mga kahoy mahimong magsimbolo sa mga indibiduwal, mga magmamando, ug mga gingharian. (Salmo 1:3; Jeremias 17:7, 8; Ezequiel, kapitulo 31) Sama sa dako kaayong kahoy sa iyang damgo, si Nabucodonosor “midako pag-ayo ug nahimong lig-on” ingong pangulo sa usa ka gahom sa kalibotan. Apan ang “pagmando hangtod sa kinatumyan sa yuta,” nga naglangkit sa tibuok gingharian sa mga tawo, gihawasan sa dakong kahoy. Busa nagsimbolo kini sa unibersohanong pagkasoberano ni Jehova, ilabina sa relasyon niini sa yuta.—Daniel 4:17.
11. Sa unsang paagi ang damgo sa hari nagpakita nga iyang maagoman ang makauulaw nga kausaban?
11 Ang makauulaw nga kausaban nagpaabot kang Nabucodonosor. Nga mipunting sa maong hitabo, si Daniel midugang: “Tungod kay ang hari nakakita ug usa ka tigbantay, usa nga balaan, nanaog gikan sa kalangitan, nga nag-ingon usab: ‘Tag-a ninyo ang kahoy, ug laglaga kini. Hinunoa, ibilin ang tuod niini diha sa yuta, apan may pikit nga puthaw ug tumbaga, taliwala sa balili sa kapatagan, ug ipahumod kini sa yamog sa kalangitan, ug ang iyang bahin ipauban sa mga mananap sa kapatagan hangtod nga molabay kaniya ang pito ka panahon,’ mao kini ang hubad, Oh hari, ug ang mando sa Labing Hataas mao gayod ang modangat sa akong ginoo nga hari.” (Daniel 4:23, 24) Seguradong gikinahanglan ang kaisog aron ihatag kanang mensahea ngadto sa gamhanang hari!
12. Unsay mahitabo kang Nabucodonosor?
12 Unsay mahitabo kang Nabucodonosor? Handurawa ang iyang reaksiyon samtang si Daniel midugang: “Ikaw ilang abogon gikan sa mga tawo, ug uban sa mga mananap sa kapatagan ikaw magapuyo, ug ang mga tanom mao ang ilang ihatag kanimo nga imong kan-on sama sa mga torong baka; ug mahumod ka sa yamog sa kalangitan, ug pito ka panahon ang molabay kanimo, hangtod nga ikaw makaila nga ang Labing Hataas maoy Magmamando sa gingharian sa mga tawo, ug ngadto sa usa nga buot niya kini iyang ihatag.” (Daniel 4:25) Dayag nga bisan ang opisyales sa palasyo ni Nabucodonosor ‘mag-abog kaniya gikan sa mga tawo.’ Apan atimanon ba siya sa mahangawaong mga bakero o mga magbalantay sa karnero? Dili, kay ang Diyos mihukom nga si Nabucodonosor magapuyo uban sa “mga mananap sa kapatagan,” nga magakaon ug mga tanom.
13. Unsay gipakita sa damgo sa kahoy nga mahitabo sa katungdanan ni Nabucodonosor ingong magmamando sa kalibotan?
13 Ingon nga ang kahoy gitaga, si Nabucodonosor mapukan gikan sa pagmando sa kalibotan—apan sulod lang sa usa ka panahon. Misaysay si Daniel: “Sanglit sila nag-ingon nga ibilin ang tuod sa maong kahoy, ang imong gingharian tino nga maimo human nga ikaw mahibalo nga ang kalangitan nagamando.” (Daniel 4:26) Sa damgo ni Nabucodonosor ang tuod, o gamot, sa napukan nga kahoy gitugotan sa pagpabilin, bisan pag pinikitan aron dili motubo. Sa susama, ang “tuod” sa hari sa Babilonya magpabilin, bisag pinikitan aron dili molambo sulod ug “pito ka panahon.” Ang iyang katungdanan ingong magmamando sa kalibotan mahisama sa pinikitang tuod sa kahoy. Kini mahuptang luwas hangtod molabay ibabaw niini ang pito ka panahon. Tinoon ni Jehova nga sulod nianang yugtoa walay mopuli kang Nabucodonosor ingong bugtong magmamando sa Babilonya, bisan pag ang iyang anak lalaki nga ginganlag Evil-merodach tingali naglihok ingong temporaryong magmamando puli niya.
14. Unsay giawhag ni Daniel nga buhaton ni Nabucodonosor?
14 Tungod sa gitagna mahitungod kang Nabucodonosor, si Daniel maisogong miawhag: “Busa, Oh hari, hinaot nga alang kanimo ang akong tambag maayo, ug hanawa ang kaugalingon nimong mga sala pinaagi sa pagkamatarong, ug ang imong kasaypanan pinaagi sa pagpakitag kaluoy sa mga kabos. Tingali may mahitabong paglugway sa imong kauswagan.” (Daniel 4:27) Kon talikdan ni Nabucodonosor ang iyang makasasalang dalan sa pagpanglupig ug garbo, tingali kana makapausob sa iyang kahimtang. Kon buot sabton, mga duha ka siglong sayosayo, gihukom ni Jehova nga laglagon ang katawhan sa kaulohan sa Asirya, ang Nineve, apan wala niya kana himoa kay naghinulsol man ang hari ug mga ginsakpan niini. (Jonas 3:4, 10; Lucas 11:32) Komosta ang garbosong si Nabucodonosor? Usbon ba niya ang iyang mga gawi?
ANG UNANG KATUMANAN SA DAMGO
15. (a) Unsang tinamdan ang gipadayon ni Nabucodonosor sa pagpaila? (b) Ang mga sinulat nagpadayag sa unsa mahitungod sa mga kalihokan ni Nabucodonosor?
15 Nagpabiling magarbohon si Nabucodonosor. Nga nagsuroysuroy sa atop sa palasyo 12 ka bulan human sa iyang damgo sa kahoy, siya nagpasigarbo: “Dili ba kini ang Babilonyang Bantogan, nga ako mismong natukod alang sa harianong balay uban sa kusog sa akong gahom ug alang sa dignidad sa akong kahalangdon?” (Daniel 4:28-30) Si Nimrod ang nagtukod sa Babilonya (Babel), apan si Nabucodonosor ang mihatag nianag katahom. (Genesis 10:8-10) Sa usa sa iyang mga sinulat sa cuneiform, siya nanghambog: “Si Nabucodonosor, Hari sa Babilonya, ang nagpasig-uli sa Esagila ug Ezida, anak ako ni Nabopolassar. . . . Ang mga kuta sa Esagila ug Babilonya akong gilig-on ug gipahimutang ang ngalan sa akong paghari sa walay kataposan.” (Archaeology and the Bible, ni George A. Barton, 1949, mga panid 478-9) Ang laing sinulat naghisgot sa mga 20 ka templo nga iyang gibag-o o gitukod pag-usab. “Ubos sa pagmando ni Nabucodonosor,” matod sa The World Book Encyclopedia, “ang Babilonya nahimong usa sa labing matahom nga mga siyudad sa karaang kalibotan. Sa iyang kaugalingong mga talaan, siya naghisgot nga panagsa sa iyang militaryong mga kalihokan, apan nagsulat mahitungod sa iyang mga proyekto sa pagpanukod ug iyang pagtagad sa mga diyos sa Babilonya. Si Nabucodonosor lagmit nagtukod sa Nagbitayng mga Hardin sa Babilonya, usa sa Pito ka Kahibulongan sa Karaang Kalibotan.”
16. Sa unsang paagi si Nabucodonosor hapit nang ipaubos?
16 Bisan pag siya nanghambog, ang garbosong Nabucodonosor hapit nang ipaubos. Matod sa dinasig nga asoy: “Samtang ang pulong diha pa sa baba sa hari, may usa ka tingog nga midangat gikan sa kalangitan: ‘Kanimo ginaingon, Oh Nabucodonosor nga hari, “Ang gingharian mibiya kanimo, ug ikaw ilang pagaabogon gikan sa mga tawo, ug ikaw magapuyo uban sa mga mananap sa kapatagan. Sila magahatag kanimo sa mga tanom nga imong kan-on sama sa mga torong baka, ug palabyon kanimo ang pito ka panahon, hangtod nga ikaw makaila nga ang Labing Hataas maoy Magmamando sa gingharian sa mga tawo, ug ngadto sa usa nga buot niya kini iyang ihatag.”’”—Daniel 4:31, 32.
17. Unsay nahitabo sa garbosong Nabucodonosor, ug unsang mga kahimtang ang iyang nasinati sa wala madugay?
17 Dihadiha si Nabucodonosor nawad-an sa iyang maayong salabotan. Kay giabog gikan sa mga tawo, siya mikaon sa mga tanom “sama sa mga torong baka.” Nga didto taliwala sa mga mananap sa kapatagan, siya wala gayod maglingkod nga nagpahayahay sa balili sa usa ka paraiso, nga nagtagamtam sa mabugnaw nga huyohoy sa kada adlaw. Sa modernong-adlaw nga Iraq, diin nahiluna ang kagun-oban sa Babilonya, ang mga temperatura magkadaiya gikan sa hataas nga 50 grado Celsius sa mga bulan sa ting-init ngadto sa ubos sa pagyelo sa tingtugnaw. Kay walay atiman ug nabantang sa mga puwersa sa kinaiyahan, ang taas, nagumong buhok ni Nabucodonosor samag mga balhibo sa mga agila nga tan-awon ug ang iyang wala-mahingukoing mga kuko sa kamot ug tiil nahisamag mga kuyamas sa mga langgam. (Daniel 4:33) Pagkadakong kaulawan alang niining garbosong magmamando sa kalibotan!
18. Sulod sa pito ka panahon, unsay nahitabo bahin sa trono sa Babilonya?
18 Sa damgo ni Nabucodonosor, ang dakong kahoy gitaga ug ang iyang tuod gipikitan aron mapugngan ang pagtubo sulod sa pito ka panahon. Sa susama, si Nabucodonosor “gipakanaog sa trono sa iyang gingharian” sa dihang gipahinabo ni Jehova nga siya mabuang. (Daniel 5:20) Sa pagkatinuod, nakausob kadto sa kasingkasing sa hari gikan nianang sa tawo ngadto nianang sa torong baka. Bisan pa niana, gireserba sa Diyos ang trono ni Nabucodonosor alang kaniya hangtod sa pagkatapos sa pito ka panahon. Samtang si Evil-merodach lagmit nag-alagad nga temporaryong pangulo sa kagamhanan, si Daniel nag-alagad nga “magmamando sa tanang sakop nga distrito sa Babilonya ug ang pangulong magdudumala sa tanang maalamon nga mga tawo sa Babilonya.” Ang iyang tulo ka Hebreohanong kauban nagpadayon sa pag-ambit sa pagdumala sa mga kahikayan sa maong mga distrito. (Daniel 1:11-19; 2:48, 49; 3:30) Ang upat ka binihag naghulat nga mabalik sa trono si Nabucodonosor ingong maayog-salabotan nga hari nga nakahibalo na nga “ang Labing Hataas maoy Magmamando sa gingharian sa mga tawo, ug ngadto sa usa nga buot niya kini iyang ihatag.”
PAGKAPASIG-ULI NI NABUCODONOSOR
19. Human ipasig-uli ni Jehova ang maayong salabotan ni Nabucodonosor, unsay naamgohan sa hari sa Babilonya?
19 Gipasig-uli ni Jehova ang maayong salabotan ni Nabucodonosor pagkatapos sa pito ka panahon. Unya kay miila na sa Labing Hataas nga Diyos, ang hari miingon: “Sa pagkatapos sa maong mga adlaw ako, si Nabucodonosor, miyahat sa akong mga mata sa kalangitan, ug ang akong panabot nahiuli kanako; ug gidayeg ko ang Labing Hataas, ug ang Usa nga buhi hangtod sa panahong walay tino akong gidayeg ug gihimaya, tungod kay ang iyang pagmando maoy pagmando hangtod sa panahong walay tino ug ang iyang gingharian gikan sa usa ka kaliwatan ngadto sa laing kaliwatan. Ug ang tanang molupyo sa yuta ginaisip nga walay bili lamang, ug siya nagabuhat sumala sa iyang kabubut-on taliwala sa panon sa kalangitan ug sa mga molupyo sa yuta. Ug walay usa nga makapugong sa iyang kamot o makaingon kaniya, ‘Unsa ang imong ginabuhat?’” (Daniel 4:34, 35) Oo, si Nabucodonosor nakaamgo nga ang Labing Hataas mao gayod ang Soberanong Magmamando diha sa gingharian sa mga tawo.
20, 21. (a) Unsay katumbas sa pagtangtang sa metal nga mga pikit libot sa tuod sa kahoy sa damgo diha sa nahitabo kang Nabucodonosor? (b) Unsang pag-ila ang gipahayag ni Nabucodonosor, ug kadto ba naghimo niyang usa ka magsisimba ni Jehova?
20 Sa pagkabalik ni Nabucodonosor sa iyang trono, daw gitangtang ang metal nga mga pikit libot sa tuod sa kahoy sa damgo. Mahitungod sa iyang pagkapasig-uli, siya miingon: “Sa samang higayon ang akong panabot nahiuli kanako, ug alang sa dignidad sa akong gingharian ang akong kahalangdon ug akong kadan-ag nahiuli kanako; ug ang akong hataas nga mga harianong opisyal ug akong mga kadagkoan maikagong nangita kanako, ug ako napahimutang pag-usab sa akong gingharian, ug ang talagsaong pagkadako nadugang kanako.” (Daniel 4:36) Kon dihay harianong mga opisyal nga nagtamay sa nabuang nga hari, sa maong higayon sila “maikagong nangita” kaniya diha sa bug-os nga pagkamapasakopon.
21 Pagkatalagsaon nga “mga ilhanan ug mga katingalahan” ang gihimo sa Labing Hataas nga Diyos! Dili kita angayng matingala nga ang napasig-uling hari sa Babilonya miingon: “Karon ako, si Nabucodonosor, nagadayeg ug nagabayaw ug nagahimaya sa Hari sa mga langit, tungod kay kamatuoran ang tanan niyang buhat ug hustisya ang iyang mga dalan, ug tungod kay kadtong mga nagalakaw nga mapagarbohon iyang mapaubos.” (Daniel 4:2, 37) Hinuon, ang maong pag-ila wala maghimo kang Nabucodonosor nga usa ka Hentil nga magsisimba ni Jehova.
ADUNA BAY SEKULAR NGA EBIDENSIYA?
22. Unsang sakit ang gipaila sa pipila nga mao ang pagkabuang ni Nabucodonosor, apan unsay angay natong amgohon mahitungod sa hinungdan sa iyang pagkabuang?
22 Giila sa pipila nga ang pagkabuang ni Nabucodonosor maoy lycanthropy. Matod sa usa ka medikal nga diksiyonaryo: “LYCANTHROPY . . . gikan sa [lyʹkos], lupus, lobo; [anʹthro·pos], homo, tawo. Kining ngalana gihatag ngadto sa sakit sa mga tawo nga nagtuo nga sila nabalhing usa ka hayop, ug nagsundog sa tingog o mga siyaok, mga porma o mga gawi nianang hayopa. Kining mga tawhana sagad maghanduraw nga sila nabalhing lobo, iro o iring; usahay usab torong baka, sama sa kahimtang ni Nabucodonosor.” (Dictionnaire des sciences médicales, par une société de médicins et de chirurgiens, Paris, 1818, Tomo 29, panid 246) Ang mga simtoma sa lycanthropy susama sa iya sa kahimtang sa pagkabuang ni Nabucodonosor. Sanglit ang iyang sakit sa utok gimbut-an man sa Diyos, hinunoa, kini dili tinong ikapaila ingong usa ka nailhang sakit.
23. Unsay sekular nga pamatuod sa pagkabuang ni Nabucodonosor?
23 Ang eskolar nga si John E. Goldingay naghisgot ug ubay-ubayng mga samang pagkabuang ug pagkanaulian ni Nabucodonosor. Pananglitan, siya mipahayag: “Usa ka tipak nga tekstong cuneiform sa dayag nagtumong sa usa ka sakit sa utok sa bahin ni Nabucodonosor, ug tingali sa iyang pagpasagad ug pagbiya sa Babilonya.” Gisitar ni Goldingay ang usa ka kasulatang gitawag “Ang Babilonyanhong Job” ug miingon nga kini “nagpamatuod sa mga pagsilot sa Diyos, sakit, pagkanapaubos, pagtinguhag hubad sa usa ka makalilisang nga damgo, pagkagipukan samag kahoy, pagkabutang sa gawas, pagkaon ug sagbot, pagkawala sa panabot, pagkanahisamag torong baka, pagkagipaulanan ni Marduk, mga kuko nga gidaot, pagtubo sa buhok, ug pagkagigapos, ug unya ngadto sa pagkapasig-uli nga tungod niana iyang gidayeg ang diyos.”
PITO KA PANAHON NGA NAG-APEKTAR KANATO
24. (a) Ang damgo sa dakong kahoy nagsimbolo sa unsa? (b) Unsay gipugngan sulod sa pito ka panahon, ug sa unsang paagi nahitabo kana?
24 Ingong gihawasan sa dakong kahoy, si Nabucodonosor nagsimbolo sa pagmando sa kalibotan. Apan hinumdomi, ang kahoy nagbarog alang sa pagmando ug pagkasoberano nga labaw pa kaayo kay sa iya sa hari sa Babilonya. Kini nagsimbolo sa unibersohanong pagkasoberano ni Jehova, “ang Hari sa mga langit,” ilabina maylabot sa yuta. Sa wala pa malaglag ang Jerusalem pinaagi sa mga Babilonyanhon, ang ginghariang nasentro nianang siyudara uban kang David ug iyang mga manununod nga naglingkod sa “trono ni Jehova” naghawas sa pagkasoberano sa Diyos maylabot sa yuta. (1 Cronicas 29:23) Ang Diyos nagpataga ug nagpikit sa maong pagkasoberano sa 607 W.K.P. sa dihang gigamit niya si Nabucodonosor aron paglaglag sa Jerusalem. Ang pagpatuman sa balaang pagkasoberano labot sa yuta pinaagig usa ka gingharian diha sa banay ni David gipugngan sulod sa pito ka panahon. Unsa ka dugay kanang pito ka panahon? Kanus-a kana magsugod, ug unsay nagtimaan sa kataposan niana?
25, 26. (a) Sa kahimtang ni Nabucodonosor, unsa ka dugay ang “pito ka panahon,” ug nganong kana ang imong tubag? (b) Sa dakong katumanan, kanus-a ug sa unsang paagi nagsugod ang “pito ka panahon”?
25 Panahon sa pagkabuang ni Nabucodonosor, “ang iyang buhok mitaas sama gayod sa mga balhibo sa mga agila ug ang iyang mga kuko sama sa mga kuyamas sa mga langgam.” (Daniel 4:33) Gidangtan kanag dugay pa kay sa pito ka adlaw o pito ka semana. Ang nagkalainlaing mga hubad mabasang “pito ka panahon,” ug ang mga alternatibo maoy “tinudlong (tinong) mga panahon” o “mga yugto sa panahon.” (Daniel 4:16, 23, 25, 32) Ang usa ka laing termino sa Daang Grego (Septuagint) mabasang “pito ka tuig.” Ang “pito ka panahon” giisip nga “pito ka tuig” sa unang-siglong Hudiyong historyano nga si Josephus. (Antiquities of the Jews, Basahon 10, Kapitulo 10, parapo 6) Ug ang pila ka Hebreohanong mga eskolar nag-isip niining mga “panahon” ingong mga “tuig.” Ang “pito ka tuig” mao ang hubad sa An American Translation, Today’s English Version, ug ang hubad ni James Moffatt.
26 Lagmit, ang “pito ka panahon” ni Nabucodonosor naglangkit sa pito ka tuig. Sa tagna, ang usa ka tuig sa aberids adunay 360 ka adlaw, o 12 ka bulan nga may 30 ka adlaw ang matag usa. (Itandi ang Pinadayag 12:6, 14.) Busa ang “pito ka panahon,” o pito ka tuig sa hari, maoy 360 ka adlaw nga imultiplikar ug 7, o 2,520 ka adlaw. Apan komosta ang dakong katumanan sa iyang damgo? Ang matagnaong “pito ka panahon” milungtad ug dugay pa kay sa 2,520 ka adlaw. Gipaila kini sa mga pulong ni Jesus: “Ang Jerusalem pagayatakan sa kanasoran, hangtod ang tinudlong mga panahon sa kanasoran matuman.” (Lucas 21:24) Ang maong ‘pagyatak’ nagsugod sa 607 W.K.P. sa dihang ang Jerusalem gilaglag ug ang mahulagwayong gingharian sa Diyos mihunong paglihok sa Juda. Kanus-a matapos ang pagyatak? Sa “mga panahon sa pagpasig-uli sa tanang butang,” sa dihang ang balaang pagkasoberano mapaila pag-usab maylabot sa yuta pinaagi sa simbolikong Jerusalem, ang Gingharian sa Diyos.—Buhat 3:21.
27. Nganong moingon ka nga ang “pito ka panahon” nga nagsugod sa 607 W.K.P. wala matapos 2,520 ka literal nga mga adlaw sa ulahi?
27 Kon moihap kitag 2,520 ka literal nga mga adlaw gikan sa pagkalaglag sa Jerusalem sa 607 W.K.P., kana magdala lamang kanato ngadto sa 600 W.K.P., tuig nga walay Kasulatanhong kahulogan. Bisan sa 537 W.K.P., sa dihang ang mga Hudiyong gipagawas nahibalik sa Juda, ang pagkasoberano ni Jehova wala mapadayag sa yuta. Kana naingon tungod kay si Zerubabel, ang manununod sa trono ni David, wala himoang hari kondili gobernador lamang sa Persianhong probinsiya sa Juda.
28. (a) Unsang lagda ang kinahanglang ipadapat ngadto sa 2,520 ka adlaw sa matagnaong “pito ka panahon”? (b) Unsay gidugayon sa matagnaong “pito ka panahon,” ug unsang mga petsaha ang nagtimaan sa ilang sinugdanan ug ilang kataposan?
28 Sanglit matagnaon ang “pito ka panahon,” kinahanglang ipadapat nato sa 2,520 ka adlaw ang Kasulatanhong lagda: “Usa ka adlaw alang sa usa ka tuig.” Kining lagdaa gipahayag diha sa usa ka tagna mahitungod sa pag-atake sa Babilonya sa Jerusalem. (Ezequiel 4:6, 7; itandi ang Numeros 14:34.) Busa ang “pito ka panahon” sa paggahom sa Hentil nga mga nasod sa yuta nga walay pagbalda sa Gingharian sa Diyos mikabat ug 2,520 ka tuig. Nagsugod kana sa pagkalaglag sa Juda ug Jerusalem sa ikapito ka bulang lunar (Tishri 15) sa 607 W.K.P. (2 Hari 25:8, 9, 25, 26) Gikan nianang puntoha hangtod sa 1 W.K.P. adunay 606 ka tuig. Ang nahibiling 1,914 ka tuig molungtad gikan niadto hangtod 1914 K.P. Sa ingon, ang “pito ka panahon,” o 2,520 ka tuig, natapos sa pagka-Tishri 15, o Oktubre 4/5, 1914 K.P.
29. Kinsa ang “labing ubos sa katawhan,” ug unsay gibuhat ni Jehova aron siya makalingkod sa trono?
29 Nianang tuiga natuman “ang tinudlong mga panahon sa kanasoran,” ug ang Diyos mihatag sa pagmando ngadto sa “labing ubos sa katawhan”—si Jesu-Kristo—kinsa giisip sa iyang mga kaaway nga daotan kaayo nga siya ila ganing gipalansang. (Daniel 4:17) Aron makalingkod sa trono ang Mesiyanikong Hari, gitangtang ni Jehova ang simbolikong mga pikit nga puthaw ug tumbaga libot sa “tuod” sa iyang kaugalingong pagkasoberano. Sa ingon ang Labing Hataas nga Diyos nagtugot nga motubo ang usa ka harianong “saha” gikan niana ingong timailhan sa balaang pagkasoberano maylabot sa yuta pinaagi sa langitnong Gingharian diha sa mga kamot sa labing dakong Manununod ni David, si Jesu-Kristo. (Isaias 11:1, 2; Job 14:7-9; Ezequiel 21:27) Pagkadako sa atong pasalamat kang Jehova tungod niining bulahang sangpotanan ug sa pagkabutyag sa misteryo sa dakong kahoy!
UNSAY IMONG NASABTAN?
• Unsay gisimbolohan sa dakong kahoy sa damgo ni Nabucodonosor?
• Unsay nahitabo kang Nabucodonosor sa unang katumanan sa iyang damgo sa kahoy?
• Human sa pagkatuman sa iyang damgo, unsang pag-ila ang gipahayag ni Nabucodonosor?
• Sa dakong katumanan sa matagnaong damgo sa kahoy, unsay gidugayon sa “pito ka panahon,” ug kanus-a sila nagsugod ug natapos?
[Tibuok-panid nga hulagway sa panid 83]
[Tibuok-panid nga hulagway sa panid 91]