Bahin 7—Ang Kataposan sa Dagkong mga Gahom sa Kalibotan

Sa dihang gisulat ang basahon sa Bibliya nga Pinadayag, duolan sa 1,900 ka tuig kanhi, kini nag-ingon nga lima ka “hari,” o mga gahom sa kalibotan, miabot ug miagi. Kini mao ang Ehipto, Asirya, Babilonya, Medo-Persia, ug Gresya. Ang ikaunom, ang Roma, sa gihapon mao siya ‘niadto,’ apan ang ikalima wala pa moabot. (Pinadayag 17:10) Unsa kadtong ikapitong gahom sa kalibotan? Sa unsang paagi mitungha kini? Ug unsay mosunod niini? Ang mga tubag niining hinungdanong mga pangutana maoy gihisgotan niining artikuloha.

ANG dakong gambalay sa kasaysayan sa kalibotan sa milabayng 2,500 ka tuig dugay nang gihatag diha sa labing kaylap nga pagkatagtag nga basahon nga nailhan sukad sa tawo. Bisan pa, ang pipila nga aduna nianang maong kopya sa libro, ang Bibliya, may ideya sa katingalahang impormasyon nga nagaunod niini.

Pananglitan, kapin sa 500 ka tuig sa wala pa matawo si Jesu-Kristo, girekord ni manalagnang Daniel ang dinasig sa Diyos nga panan-awon nga diin ang dagkong mga gahom sa kalibotan sukad sa iyang panahon gihawasan sa gamhanang mga mananap. Ang maong mga mananap may kinaiyahan sa gahom sa kalibotan nga gihawasan niini. Ang gamhanang Imperyo sa Roma gibatbat ingong dakong mananap nga “makahahadlok ug mabangis ug hilabihan ka pagkakusgan.” Si Daniel miingon nga “kini lahi sa tanang mananap nga nahiuna kaniya, ug kini may napulo ka sungay.”​—Daniel 7:2-7.

Ang ‘Gamayng Sungay’

Sa ulahi, ang Imperyo sa Roma midako gikan sa British Isles hangtod sa dakong bahin sa Uropa, hangtod sa Mediteraneo ug saylo sa Babilonya ngadto sa Persian Gulf. Kining gamhanang imperyo sa kataposan nabungkag sa daghang mga nasod—ngadto sa “napulo ka sungay” nga nakita ni Daniel.a Dayon nakita ni Daniel nga “may migula kanila nga laing sungay, nga gamay, ug ang tulo sa unang mga sungay giibot gikan sa atubangan niini.” (Daniel 7:8) Unsay kahulogan niini?

Si Daniel gisultihan: “Ug mahitungod sa napulo ka sungay, gikan niining gingharian [Roma] motindog ang napulo ka hari; ug adunay lain nga motindog sunod kaniya [ang ‘gamay nga sungay’] ug siya lahi sa nahauna ug nga modaog sa tulo ka hari.” (Daniel 7:24) Kinsa ang ‘gamay nga sungay,’ ug kinsa ang tulo ka hari nga iyang dag-on?

Ang usa ka isla diha sa suok sa amihanang-sidlakan sa Imperyo sa Roma dugay nang nagpabiling utlanan sa mga kalihokan sa kalibotan. Sumala sa gibatbat sa usa ka manalaysay: “Sa ikaunom nga siglo, ang Inglaterra nahimong segunda-klaseng gahom. Diyutay ra ang bahandi niini kon itandi sa Netherlands. Ang populasyon niini mas diyutay kaysa Pransiya. Ang ksundalohan niini (lakip ang navy) mas ubos kaysa Espanya.” Apan, nakapalambo ang Inglaterra ug barkong iggugubat nga midako, ug ang mga pirata niini ug mga tag-iyag mga barko misugod sa pag-ilog sa mga koloniya sa Espanya ug sa mga koloniya sa Espanya ug sa iyang kargadog bahandi nga mga barko.

Ang Tulo ka Sungay

Niadtong 1588 gilusad ni Phillip II sa Espanya ang Spanish Armada batok sa iyang mga tig-atakeng mga Ingles. Kining 130 ka bapor sa mga gubat nga nagdalag kapin sa 24,000 ka sundalo milawig sa English Channel, apan nabiktima lamang hinoon sa nagsugat nga mga hangin ug sa mabangis nga mga bagyo sa Atlantiko. Diha sa Modern Europe to 1870, ang manalaysayng si Carlton Hayes misulat nga kining hitaboa “nagtimaan sa pagpasa sa pagkagamhanan sa navy gikan sa Espanya ngadto sa Inglaterra.”

Sa ika-17 nga siglo, ang Olandes maoy nakabaton sa labing daghang mga barko sa negosyo sa kalibotan. Nangibabaw ang ilang mga barko sa kadagatan, ug ilang gipahulam ang ilang mga ganansiya sa mga gobyerno sa duol ug sa halayo. Apan tungod sa iyang nagakadaghang mga koloniya sa gawas sa nasod, nangibabaw usab ang Inglaterra niini.

Dayon, sa ika-18 nga siglo, ang Britaniko ug ang Pranses naggubatay niining halayong mga dapit sama sa Amihanang Amerika ug India, nga miresultag Treaty of Paris sa 1763. Mahitungod niini, si William B. Willcox misulat diha sa iyang librong Star of Empire—A Study of Britain as a World Power nga bisan pa nga ang tratado mopatim-aw nga usa ka kompromiso, “sa tinuod giila niini ang bag-ong posisyon sa Britanya ingon nga mao ang nangibabawng Uropanhong gahom sa kalibotan saylo sa Uropa.”

Laing mga manalaysay miuyon, nga nag-ingon: “Gikan sa duha ka siglong gubat sa mga Katsila, sa Olandes, ug sa Pranses, ang Gran Britanya mitungha sa 1763 nga mao ang nanguna sa komersiyal ug sa koloniyal nga gahom sa kalibotan.” (Modern Europe to 1870) “Sa 1763 gikay-ag sa Imperyo sa Britanya ang kalibotan samag nabag-o ug napadakong Roma.” “Siya mitungha gikan sa tunga sa siglong mga gubat nga mao ang labing dakong imperyo ug ang labing kusgan—ug ang labing gikaligotgotan sa tanan—nga gahom sa kalibotan.” (Navy and Empire, ni James L. Stokesbury) Oo, kining ‘diyutayng sungay’ midako nga nahimong ikapitong gahom sa kalibotan sa kasaysayan sa Bibliya.

Misulong ang mga taga Britanya hangtod sa Nilo ug mitabok sa Zambezi River. Miabante sila sa Upper Burma, North Borneo, ug sa mga isla sa Pasipiko. Dugang pa, ilang gihimong koloniya ang Canada, Australia, New Zealand, ug ang kadaplinan sa dagat sa sidlakan sa Amihanang Amerika. “Walay kisaw ang Imperyo sa Roma,” misulat si James Morris sa Pax Britannica. “Ang imperyo sa Britanya nasibya sa tibuok yuta.” Nahimo kining labing dakong imperyo sa kasaysayan sa katawhan, milukop halos ikaupat ka bahin sa nawong sa yuta ug kapin sa ikaupat ka bahin sa populasyon niini. Gikaingon nga dili gayod mosalop ang adlaw sa mga teritoryo niini.

Duha ka Nagkaubang Gahom

Diha sa basahon sa Pinadayag, kining ikapitong gahom sa kalibotan gibatbat usab nga adunay “duha ka sungay sama sa kordero.” (Pinadayag 13:11) Nganong duha man ka sungay? Tungod kay ang Imperyo sa Britanya ug ang bag-ong nasod sa Amerika, nausa tungod sa usa ka pinulongan, sa mga prinsipyo, ug mga polisa, nagbinuligay sa ulahi. Sila nahimo, diha sa daghang bahin, nga duha ka Ingles ug sinultihang gahom sa kalibotan.

Gipunting ni William B. Willcox diha sa Star of Empire nga sa ika-19ng siglo ang Tinipong Bansa “nabulag gikan sa Uropa tungod sa mga barko sa Britanya.” Siya midugang: “Sulod sa usa ka siglo ang Tinipong Bansa midako sa pagkahimong gahom nga wala makabaton, gawas sa iyang sibil nga gubat, ug kasundalohan ug navy nga pinaagi niini nailhan ang ubang dagkong gahom s kalibotan.” Ang America “nakaarang sa pagbulag tungod kay ang Royal Navy maoy iyang salipod batok sa mga gahom sa Uropa.” Sa ulahi, ang Tinipong Bansa nahimo usab nga dakong gahom sa militar.

Ang usa sa tagsaong pananglitan sa nagkausang kalihokan sa Britanya ug Amerika nahitabo sa Hunyo 6, 1944, sa dihang ang agos sa Gubat sa Kalibotan II nausab sa amihanang Uropa. Niadtong adlawa, 156,000 ka sundalong taga Britanya, Amerikano, ug ubang Kaalyansang mga kasundalohan ilalom sa labawng pagpanguna sa usa ka heneral sa T.B. ug sa pagpanguna sa pagpalakaw sa usa ka field marshal sa Britanya—si Eisenhower ug Montgomery. Dugang pa, ang bomba atomika nga mitapos sa gubat batok sa Japan miresulta gikan sa nagkausang paningkamot sa mga siyentista sa Britanya ug sa Amerika.

Sumala sa gipunting sa Los Angeles Times sa Mayo 5, 1986, bisan sa panahon sa kalinaw, ang Britanya ug Amerika nagtinabangay “bisan sa sensitibong mga dapit sama sa pagpangespiya ug sa nukleyar nga teknolohiya.” Sa ulahi, miapil ang Canada, Australia, ug New Zealand, ilang “nabahin ang globo sa mga lugar sa responsabilidad alang sa pagtigom sa espiya ug miuyon sa pakigbahin bisan sa labing sekretong impormasyon.” Kining maong mantalaan miingon nga bisan pa nga ang relasyon “dili gayod mahapsay,” kini “mas nailhan sa pagkasuod niini inay sa mga kasuko niini.”

Ang kadaghanang mga koloniya sa Britanya nakakuhag independensiya ug miapil sa Commonwealth of Nations. Bisan pa nga nahanaw na ang imperyo, ang Anglo-Amerikanong Gahom sa Kalibotan nagpabilin. Apan magpabilin kini sa “makadiyut lamang,” kon itandi sa daghang siglong pagmando sa nag-unang Romanhong gahom.—Pinadayag 17:10.

Bag-o Tibuok-Kalibotang Pagmando

Ang tagna ni Daniel bahin sa dagkong mga gahom sa kalibotan napamatud-ang tinuod latas sa 2,500 ka tuig sa kagamhanan sa kalibotan—wala pay 500 W.K.P. hangtod sa ikapitong gahom sa kalibotan sa atong adlaw. Busa, makasalig kita sa nahibilin niana nga tagna. Ang tagsaong kamatuoran mao nga kini wala na magbatbat ug laing tawhanong gahom sa kalibotan! Ang Pinadayag naghisgot usab nga pito lamang ang nakita.b Dayon, unsay sunod nga mahitabo?

Ang kapitulo 7 sa Daniel, nga naghisgot bahin niining mga gahom sa kalibotan, mipadayon sa pagbatbat ug usa ka butang nga mas katingalahan—usa ka dakong kausaban sa paagi sa pagmando sa yuta! Ang nangapakyas nga mga gahom sa kalibotan laglagon ug pulihan kini sa matarong langitnong pagmando.

Ang panan-awon ni Daniel nakatugot kaniya sa pagkakita sa katahom sa langitnong trono sa “Karaan sa mga Adlaw,” si Jehova nga Diyos. Gidala sa atubangan niining Usa mao ang “usa nga sama sa anak sa tawo”—ang nabanhawng Jesu-Kristo.c “Diha kaniya gikahatag ang pagmando ug ang himaya ug ang gingharian, aron ang mga tawo, mga nasod ug mga pinulongan mag-alagad kaniya. Ang iyang pagmando maoy walay kataposang pagmando nga dili umalagi, ug ang iyang gingharian [dili sama sa nangapakyas nga mga gingharian sa tawo] dili gayod malaglag.”—Daniel 7:9, 10, 13, 14.

Ang mas una pa nga tagna nga gihatag kang Daniel mahitungod sa mao gihapong mga gahom sa kalibotan miingon: “Ug sa mga adlaw niadtong mga hari ang Diyos sa langit magatukod ug usa ka gingharian nga dili gayod malumpag. . . . Kini magaut-ot ug magalaglag niining tanang [tawhanong] mga gingharian ug kini molungtad sa walay kataposan . . . Ug ang damgo kasaligan, ug ang paghubad niini kasaligan.”—Daniel 2:44, 45.

Kining kagamhanan sa Gingharian pinaagi sa Diyos mao gihapong gingharian nga alang niini gitudloan kita ni Jesus sa pag-ampo. Siya miingon: “Pag-ampo kamo sa ingon niini: ‘Amahan namo nga anaa sa langit, ipabalaan ang imong ngalan. Paanhia ang imong gingharian. Mamatuman ang imong kabubut-on sa langit, maingon man usab sa yuta.’”—Mateo 6:9, 10.

Pagkamalipayon unya sa molupyo sa yuta ilalom nianang maong kagamhanan! Kini maoy kausaban gikan sa pagpahimulos sa tawo ngadto sa hustisya sa Diyos, gikan sa pagkadili-hingpit nga paagi sa tawo sa paghimo sa mga butang ngadto sa hataas kaayong mga sukdanan sa Diyos. Kon unsay gihisgotan sa Bibliya bahin sa pagpalakaw sa Gingharian hisgotan unya sa umaabot nga artikulo niining seryala.

[Footnotes]

[Hulagway sa Panid 26]

Ang pagsulong sa mga Kaabin nga nasod sa Uropa sa Hunyo 6, 1944, maoy talagsaong pananglitan sa Anglo-Amerikanong pagtinabangay

[Credit Line]

U.S. Coast Guard photo