CALDEA, CALDEANHON

Sa orihinal kini mao ang yuta ug katawhan nga nag-okupar sa habagatang bahin sa kapatagan sa binanlas nga yuta sa Babilonya, ang tabunok nga dapit nga binanlas sa mga suba sa Tigris ug Euprates. Sa usa ka panahon kining mga subaa lagmit miagos nga bulag ngadto sa Gulpo sa Persia, sanglit ang mga siyudad sa Eridu ug Ur maoy mga dunggoanan. Apan sa paglabay sa katuigan ang mga binanlas sa suba inanay nga nakapuno sa luok, nga nakapalapad sa baybayon ngadto sa HS ug nagpahiusa sa Tigris ug Euprates sa dili pa kini moagos ngadto sa dagat. Sa unang mga panahon ang labing ilado nga siyudad sa rehiyon mao ang Ur, ang lungsod nga natawhan ni Abraham, nga gikan didto siya ug ang iyang pamilya mibiya tungod sa sugo sa Diyos una pa ang 1943 W.K.P. (Gen 11:​28, 31; 15:7; Neh 9:7; Buh 7:2-4) Duolan sa 300 ka tuig sa ulahi gipahinabo ni Satanas nga Yawa nga ang Caldeanhong mga manunulong magpahamtang ug dakong kapildihan sa matinumanong si Job.​—Job 1:17.

Samtang mikaylap ang impluwensiya sa mga Caldeanhon paamihanan, ang tibuok teritoryo sa Babilonya nailhan ingong “ang yuta sa mga Caldeanhon.” Si Isaias diha sa iyang mga tagna nagdahom nga kining mga Caldeanhon makabatog gahom ug unya mapukan. (Isa 13:19; 23:13; 47:​1, 5; 48:​14, 20) Napadayag ilabina kining maong pagmando sa ikapito ug ikaunom nga siglo W.K.P. sa dihang si Nabopolasar, usa ka lumad sa Caldea, ug ang iyang mga manununod nga si Nabucodonosor II, Evil-merodak (Awil-Marduk), Neriglissar, Labashi-Marduk, Nabonido, ug Belsazar, nagmando sa Ikatulong Gahom sa Kalibotan, ang Babilonya. (2Ha 24:​1, 2; 2Cr 36:17; Esd 5:12; Jer 21:​4, 9; 25:12; 32:4; 43:3; 50:1; Eze 1:3; Hab 1:6) Ang maong dinastiya natapos sa dihang “si Belsazar nga haring Caldeanhon gipatay.” (Dan 5:30) Si Dario nga Medianhon ang “gihimong hari sa gingharian sa mga Caldeanhon.”​—Dan 9:1; tan-awa ang BABILONYA Num. 2.

Sukad pa sa unang mga panahon ang mga Caldeanhon nailado tungod sa ilang kahibalo sa matematika ug sa astronomiya. Sa mga adlaw ni Daniel usa ka linaing kulto sa mga mananag-an nga nag-isip sa ilang kaugalingon nga batid sa gitawag nga siyensiya sa pagpanag-an gitawag nga mga Caldeanhon.​—Dan 2:​2, 5, 10; 4:7; 5:​7, 11.