LARAWAN

Ang bisan unsang hulad o dagway sa usa ka persona o butang.​—Mat 22:20.

Bisan tuod ang mga paghisgot bahin sa mga larawan diha sa Bibliya sagad may kalabotan sa idolatriya, dili kanunayng ingon niini ang kahimtang. Ang Diyos, sa paglalang sa tawo, miingon una, “Buhaton nato ang tawo sumala sa atong larawan [o, anino, hitsura], sumala sa atong dagway.” (Gen 1:​26, 27, ftn sa Rbi8) Sanglit giingon sa Anak sa Diyos nga ang iyang Amahan maoy “Espiritu,” dili mahimong magkaamgid sa pisikal ang Diyos ug ang tawo. (Ju 4:24) Hinunoa, ang tawo adunay mga hiyas nga nagsumbalik-silaw, o nagpaaninag, sa mga hiyas sa iyang langitnong Magbubuhat, mga hiyas nga nagpalahi gayod sa tawo gikan sa linalang nga mga hayop. (Tan-awa ang ADAN Num. 1.) Bisan tuod gilalang sumala sa larawan sa iyang Maglalalang, ang tawo wala himoa aron simbahon o himayaon.

Maingon nga ang kaugalingong anak ni Adan nga si Set (bisan tuod gipakatawo niya diha sa pagkadili-hingpit) “liwat [ni Adan], ingon sa iyang larawan” (Gen 5:3), ang pagkaamgid ni Adan sa dagway sa Diyos nagpaila kaniya sa sinugdan ingong yutan-ong anak sa Diyos. (Luc 3:38) Bisan pa nga ang tawo nahimong dili hingpit, ang pamatuod nga ang tawo sa sinugdan gibuhat sumala sa larawan sa Diyos gihisgotan human sa Lunop sa panahon ni Noe ingong pasukaranan sa balaod sa Diyos sa pag-awtorisar sa mga tawo nga mag-alagad ingong mga tigpatay sa mga mamumuno. (Gen 9:​5, 6; tan-awa ang TIGPANIMALOS SA DUGO.) Diha sa mga sugo alang sa mga Kristohanon mahitungod sa pagpandong sa mga babaye, gisultihan ang Kristohanong mga lalaki nga sila dili angayng magsul-ob sa maong pandong, sanglit ang lalaki “larawan ug himaya man sa Diyos,” samtang ang babaye himaya sa lalaki.​—1Co 11:7.

Kanunay bang gipabanaag ni Jesus ang dagway sa iyang Amahan sa samang paagi?

Ang panganayng Anak sa Diyos, nga sa ulahi nahimong tawo nga si Jesus, maoy sama sa larawan sa iyang Amahan. (2Co 4:4) Tungod kay ang maong Anak dayag nga mao ang usa nga gisultihan sa Diyos sa dihang miingon, “Buhaton nato ang tawo sumala sa atong larawan,” kining pagkaamgid sa Anak sa dagway sa iyang Amahan, ang Maglalalang, naglungtad na sukad nga gilalang ang Anak. (Gen 1:26; Ju 1:1-3; Col 1:​15, 16) Sa dinhi pa sa yuta ingong usa ka hingpit nga tawo, siya nagpabanaag sa mga hiyas ug personalidad sa iyang Amahan kutob sa iyang maarangan ingong tawo, busa siya nakaingon nga “siya nga nakakita kanako nakakita usab sa Amahan.” (Ju 14:9; 5:​17, 19, 30, 36; 8:​28, 38, 42) Apan, kini nga pagkaamgid misamot pa gayod sa pagkabanhaw ni Jesus ngadto sa espirituhanong kinabuhi ug sa dihang gitugyanan siya sa “tanang awtoridad . . . sa langit ug sa yuta” pinaagi sa iyang Amahan, si Jehova nga Diyos. (1Pe 3:18; Mat 28:18) Sanglit nianang panahona ang Diyos nagbayaw kang Jesus ngadto sa “usa ka labaw nga katungdanan,” ang Anak sa Diyos karon nagpabanaag sa himaya sa iyang Amahan sa labaw pa gayod nga paagi kay sa iyang pagpabanaag niini sa wala pa siya mobiya sa langit aron moanhi sa yuta. (Flp 2:9; Heb 2:9) Siya sa pagkakaron mao ‘ang tukma nga larawan sa pagkamao sa Diyos.’​—Heb 1:2-4.

Ang tanang dinihogang mga membro sa Kristohanong kongregasyon gimbut-an daan sa Diyos nga “mahisama sa larawan sa iyang Anak.” (Rom 8:29) Si Kristo Jesus mao ang ilang sulondan dili lamang sa ilang pagkinabuhi, samtang sila magasunod sa iyang mga tunob ug magasundog sa iyang dalan ug mga paagi, kondili diha usab sa ilang kamatayon ug pagkabanhaw. (1Pe 2:21-24; 1Co 11:1; Rom 6:5) Kay gidala ang yutan-ong “larawan sa usa nga hinimo sa abog [si Adan],” human niana ingong espirituhanong mga linalang dad-on nila “ang larawan sa usa nga langitnon [ang kataposang Adan, si Kristo Jesus].” (1Co 15:​45, 49) Panahon sa ilang yutan-ong kinabuhi, sila nakapribilehiyo nga ‘isumbalik-silaw samag mga salamin ang himaya ni Jehova’ nga misidlak kanila gikan sa Anak sa Diyos, nga inanayng giusab aron mahisama sa larawan nga gipabanaag sa Anak nga nagpasidlak sa himaya sa iyang Amahan. (2Co 3:18; 4:6) Busa ang Diyos naglalang diha kanila ug usa ka bag-ong personalidad, usa nga sumbalik-silaw, o larawan, sa iyang kaugalingong diyosnong mga hiyas.​—Efe 4:24; Col 3:10.

Sayop nga Paggamit sa mga Larawan. Bisan tuod ang mga tawo kinahanglang mosundog ug maningkamot nga ipaaninag ang mga hiyas sa ilang langitnong Amahan ug ipahiuyon ang ilang mga kinabuhi subay sa kinabuhi sa iyang Anak, ang pagsimba sa pisikal nga mga larawan kanunayng gihukman sa tibuok Kasulatan. Ang pagdumot sa Diyos sa maong buhat tin-awng gipahayag diha sa Balaod nga gihatag ngadto sa Israel. Dili lamang ang linilok nga mga larawan kondili gidili usab ang paghimo sa “dagway” sa bisan unsang butang nga anaa sa langit, sa yuta, o sa dagat ingong tumong sa relihiyosong pagsimba. (Ex 20:​4, 5; Lev 26:1; Isa 42:8) Ang maong mga butang mahimong ginama sa bisan unsa, sa bisan unsang porma​—kahoy, metal, bato; linilok, hinulma, sinalsal, sinapsap; larawan sa mga tawo, hayop, langgam, dili-buhing mga butang, o bisan mga simbolo lamang​—apan walay usa niini ang giuyonan sa Diyos aron pagasimbahon. Ang paghimo niini maoy usa ka ‘makadaot nga buhat,’ ang pagbuhat ug daotan sa panan-aw ni Jehova, usa ka dulumtanan ug salawayon nga butang nga magpadangat sa iyang tunglo ngadto sa mga nagbuhat niini. (Deu 4:16-19, 23-25; 27:15; Num 33:52; Isa 40:​19, 20; 44:​12, 13; Eze 7:20) Dayandayan man kinig bulawan ug plata, dulumtanan gihapon kini sa panan-aw sa Diyos ug kini mahugaw ug ilabay gihapon ingong “hugaw” nga butang.​—Deu 7:​5, 25; Isa 30:22.

Ang paggamit sa maong mga larawan gipakita nga kini dili mahimong pakamatarongon atubangan sa Diyos, sanglit kini supak sa tanang maayong panghunahuna ug kinaadman ug nagpadayag sa binuang, walay-buot nga pangatarongan ug sa dili pagdawat sa tin-aw nga mga kamatuoran. (Isa 44:14-20; Jer 10:14; Rom 1:20-23) Ang mga larawan wala gayoy kapuslanan; dili makahatag ug kahibalo, giya, o proteksiyon; sanglit kini amang, walay mahimo, ug walay kinabuhi, sa kapulihay usa lamang kini ka hinungdan sa kaulawan. (Isa 44:9-11; 45:20; 46:5-7; Hab 2:18-20) Ang matagnaong mga kapahayagan ni Jehova, nga tukmang nagtagna sa umaabot nga mga hitabo, nagpakyas sa bisan unsang mga paningkamot sa dili-matinumanong mga Israelinhon nga ipasidungog ang katumanan sa maong mga hitabo ngadto sa ilang idolatrosong mga larawan.​—Isa 48:3-7.

Bisan pa sa tin-awng mga pahayag sa Diyos, ang mga Israelinhon ug ang uban pa misulay sa binuang nga paagi nga isagol ang paggamit sa relihiyosong mga larawan uban sa pagsimba sa matuod nga Diyos, si Jehova. (Ex 32:1-8; 1Ha 12:26-28; 2Ha 17:41; 21:7) Ang usa ka babaye sa panahon sa mga Maghuhukom nagbalaan gani sa pipila ka pirasong plata ngadto kang Jehova ug dayon naggamit niini sa paghimog usa ka relihiyosong larawan. (Huk 17:​3, 4; 18:14-20, 30, 31) Sa wala pa laglaga ang Jerusalem sa mga Babilonyanhon, ang dulumtanang relihiyosong mga larawan gipasulod na ngadto sa dapit sa templo, ug usa niini gihubit ingong usa ka “simbolo sa pangabugho,” nga dayag nga nagtumong sa pag-aghat sa pagpangabugho sa Diyos pinaagi sa paghatag ug pagdayeg ngadto sa usa ka larawan diin ang maong pagdayeg angay lamang kaniya.​—Eze 8:3-12; Ex 20:5.

Apan, ang pipila ka butang, nga giporma ingong larawan sa mga tanom, bulak, hayop, ug gani sa mga kerubin, gihimo sumala sa sugo ni Jehova ug busa dili sayop. Bisan tuod nagsilbing simbolikong mga hulad maylabot sa pagsimba sa Diyos, kini mismo wala pasidunggi, o simbaha, sama pananglitan sa dihang mag-ampo o maghalad.​—Tan-awa ang IDOLO, IDOLATRIYA.

Mga Larawan sa Basahon ni Daniel. Sa ikaduhang tuig sa paghari ni Nabucodonosor (dayag nga moihap sukad sa panahon sa iyang pagsakop sa Jerusalem niadtong 607 W.K.P.), ang Babilonyanhong hari nagdamgo, nga tungod niini siya natugaw pag-ayo ug wala makatulog. Mopatim-awng siya wala mahinumdom sa katibuk-ang unod sa damgo, kay siya nagsugo sa iyang maalamong mga tawo ug mga saserdote nga ilang ipadayag ang damgo ug ang hubad niini. Bisan pa sa ilang gipanghambog nga katakos ingong mga tigpadayag sa tinagong mga butang, ang maalamong mga tawo sa Babilonya wala makahatag sa gipangayo sa hari. Tungod niini gipakanaog ang sugo sa pagpatay kanila, ug ang kinabuhi ni Daniel ug sa iyang mga kaubanan nameligro usab. Pinaagi sa tabang sa Diyos si Daniel nakahimo sa pagpadayag dili lamang sa damgo kondili sa kahulogan usab niini. Ang pagdayeg ug pagpasalamat ni Daniel sa dihang iyang nadawat ang kapadayagan nagpunting kang Jehova nga Diyos ingong Tuboran sa kaalam ug gahom ug ingong usa nga “nagausab sa mga panahon ug sa mga yugto sa panahon, nga nagtangtang sa mga hari ug nagpahimutang sa mga hari.” (Dan 2:1-23) Ang damgo tin-aw nga naggikan sa Diyos ug naglarawan sa matagnaong paagi sa dili-mabuntog nga pagmando sa Diyos ibabaw sa mga kalihokan sa yuta.

Ang damgo ni Nabucodonosor maoy bahin sa usa ka dako kaayong larawan, nga pormag tawo. Ang mga bahin sa lawas maoy metal; gikan sa ulo hangtod sa tiil, kini anam-anam nga gilangkoban sa dili kaayo bililhon apan mas gahi nga mga metal, nga nagsugod sa bulawan ug natapos sa puthaw; apan ang mga tiil ug mga tudlo niini maoy yutang-kulonon nga sagol puthaw. Ang katibuk-ang larawan gidugmok pinaagi sa usa ka bato nga gisapsap gikan sa usa ka bukid, ug human niana gipuno niini nga bato ang tibuok yuta.​—Dan 2:31-35.

Unsa ang kahulogan sa mga bahin sa larawan nga nakita sa damgo ni Nabucodonosor?

Ang larawan dayag nga nagtumong sa pagmando sa yuta ug sa katuyoan ni Jehova nga Diyos labot sa maong pagmando. Kini gipatin-aw diha sa giniyahan sa espiritu nga paghubad ni Daniel. Ang ulo nga bulawan naghawas kang Nabucodonosor, ang usa kinsa, pinaagi sa pagtugot sa Diyos, nakabaton ug gahom ingong labawng magmamando sa kalibotan ug, labing hinungdanon, nagpukan sa tipikal nga gingharian sa Juda. Apan, sa pag-ingon, “Ikaw mao ang ulo nga bulawan,” daw wala limitahe ni Daniel ang kahulogan sa ulo ngadto kang Nabucodonosor lamang. Sanglit ang ubang mga bahin sa lawas naghawas sa mga gingharian, ang ulo dayag nga naghawas sa dinastiya sa mga hari sa Babilonya gikan kang Nabucodonosor hangtod sa pagkapukan sa Babilonya sa panahon ni Haring Nabonido ug sa iyang anak nga si Belsazar.​—Dan 2:​37, 38.

Ang gingharian nga gihawasan sa dughan ug mga bukton nga plata mao gayod ang Medo-Persianhong gahom nga nagpukan sa Babilonya niadtong 539 W.K.P. Kini mas “ubos” kay sa Babilonyanhong dinastiya apan dili sa diwa nga kini mas gamay ug gisakopan nga dominyo o mas menos sa militaryo o sa ekonomikanhon nga kusog. Lagmit ang Babilonya maoy labaw sa pagkaaging kini mao ang nagpukan sa tipikal nga gingharian sa Diyos didto sa Jerusalem, usa ka dungog nga wala mahupti sa Medo-Persia. Ang Medo-Persianhong dinastiya sa mga magmamando sa kalibotan natapos diha kang Dario III (Codommanus), kansang kasundalohan bug-os nga giparot ni Alejandro nga Macedonianhon niadtong 331 W.K.P. Busa ang Gresya mao ang gahom nga gihulagway sa tiyan ug mga paa nga tumbaga sa maong larawan.​—Dan 2:39.

Ang Gresyanhon o Heleniko nga pagmando nagpadayon, bisan tuod ug nabahin, hangtod nga kini gisakop sa nagkakusog nga gahom sa Roma. Busa ang Romanhong Gahom sa Kalibotan mipadayag diha sa larawan nga gisimbolohan sa mas ubos apan mas gahi nga metal, ang puthaw, nga makita diha sa mga bitiis sa dakong larawan. Ang kusog sa Roma sa pagpayhag ug pagpulpog sa kaatbang nga mga gingharian, nga gipakita diha sa tagna, ilado kaayo diha sa kasaysayan. (Dan 2:40) Bisan pa niana, dili bug-os matuman sa Roma lamang ang mga kinahanglanon sa paghawas niini sa mga bitiis ug sa mga tiil sa larawan, kay ang pagmando sa Imperyo sa Roma wala makakita sa katumanan sa matagnaong damgo, nga mao, ang pag-abot sa simbolikong bato nga gisapsap gikan sa bukid maingon man ang pagdugmok niini sa katibuk-ang larawan ug nga human niana gipuno niini ang tibuok yuta.

Busa, ang gipahayag sa pipila ka komentarista sa Bibliya kaamgid kaayo sa gipahayag ni M. F. Unger, nga miingon: “Ang damgo ni Nabucodonosor, sumala sa gipadayag ni Daniel, naghubit sa dagan ug sa kataposan sa ‘mga panahon sa mga Hentil’ (Luc. 21:24; Pin. 16:19); nga mao, sa pagkalaglag sa Hentil nga gahom sa kalibotan panahon sa Ikaduhang Pagbalik ni Kristo. (Unger’s Bible Dictionary, 1965, p. 516) Si Daniel mismo miingon kang Nabucodonosor nga ang damgo may kalabotan sa “kon unsay mahitabo sa kaulahiang bahin sa mga adlaw” (Dan 2:28), ug sanglit ang simbolikong bato gipakita nga naghawas sa Gingharian sa Diyos, mahimong dahomon nga ang pagmando nga gilarawanan sa puthaw nga mga bitiis ug mga tiil sa larawan magpadayon hangtod sa panahon sa pagkatukod sa maong Gingharian ug hangtod sa panahon nga kini molihok sa ‘pagdugmok ug pagtapos niining tanang gingharian.’​—Dan 2:44.

Ang kasaysayan nagpakita nga, bisan tuod ang Imperyo sa Roma nagpadayon gihapon ingong Balaang Imperyo sa Roma sa Alemanhong nasod, kini sa kataposan nagtugot nga pulihan sa nagpatigbabawng gahom sa kanhing sakop sa imperyo niini, ang Britanya. Tungod sa ilang kasuod ug hiniusa nga paglihok, ang Britanya ug ang Tinipong Bansa karong adlawa sagad nga gitawag ingong ang Anglo-Amerikanong Gahom sa Kalibotan, ang presente nga dominanteng gahom sa kasaysayan sa kalibotan.

Ang panagsagol sa puthaw ug yutang-kulonon diha sa mga tiil sa dakong larawan tin-awng nag-ilustrar sa kahimtang nga tinong mopadayag sa kataposang pagpahayag sa politikanhong pagmando sa kalibotan. Ang yutang-kulonon gigamit sa ubang mga teksto sa simbolikong paagi diha sa Kasulatan sa paghawas sa unodnong mga tawo nga hinimo gikan sa abog sa yuta. (Job 10:9; Isa 29:16; Rom 9:​20, 21) Busa mopatim-aw nga sa hubad ni Daniel gipakasama ang yutang-kulonon sa “mga kaliwat sa katawhan,” nga tungod niana ang panagsagol niini mahuyang, nga maoy gisimbolohan sa mga tiil ug mga tudlo sa tiil sa larawan. Kini nagtumong sa kahuyang ug kakulang sa panaghiusa sa samag-puthaw nga kusog sa kataposang matang sa pagmando sa kalibotan sa yutan-ong mga gingharian. (Dan 2:41-43) Ang ordinaryong tawo mogamit ug mas dakong impluwensiya sa mga kalihokan sa kagamhanan.

Ang larawan nga bulawan nga gipatindog sa ulahi ni Nabucodonosor didto sa Kapatagan sa Dura wala direktang malangkit sa dako kaayong larawan diha sa damgo. Tungod sa gidak-on niini​—60 ka maniko (27 m; 88 p) ang gihabogon ug 6 lamang ka maniko (2.7 m; 8.8 p) ang gilapdon (o may proporsiyon nga napulo sa usa)​—daw imposible nga kini maoy usa ka estatwa sa tawo, gawas lamang kon kini adunay habog kaayo nga patonganan, kanang mas taas pa sa estatwa sa tawo mismo. Ang estatwa sa tawo adunay proporsiyon lamang nga upat sa usa labot sa gihabogon ug gilapdon niini. Busa ang larawan lagmit gayod nga adunay gisimbolohan, tingali sama sa mga obelisko sa karaang Ehipto.​—Dan 3:1.

Ang Larawan sa Mapintas nga Mananap. Human sa panan-awon bahin sa pitoy-ulo nga mapintas nga mananap nga migimaw sa dagat, nakita ni apostol Juan ang panan-awon bahin sa duhay-sungay nga mananap nga migimaw sa yuta, nga nagsulti sama sa usa ka dragon ug nagsugo niadtong nagpuyo sa yuta “sa paghimo ug larawan sa [pitoy-ulo nga] mapintas nga mananap.” (Pin 13:​1, 2, 11-14) Ang mga mananap kanunayng gigamit sa Bibliya ingong mga simbolo sa politikanhong mga kagamhanan. Busa ang larawan sa pitoy-ulo nga mapintas nga mananap maoy usa gayod ka galamiton nga nagpabanaag sa mga kinaiyahan ug kabubut-on sa politikanhong sistema nga nagamando sa tibuok yuta nga gihawasan sa pitoy-ulo nga mapintas nga mananap. Dayag, kini usab aduna gayoy pito ka ulo ug napulo ka sungay sama sa mapintas nga mananap nga migimaw sa dagat nga gihawasan niini. Nan, makaiikag nga matikdan nga ang laing pitoy-ulo nga mananap, nga lahi gikan sa mapintas nga mananap nga migimaw sa dagat, gihubit sa Pinadayag kapitulo 17. Ang kahulogan niini, maingon man nianang sa pitoy-ulo nga mapintas nga mananap ug sa duhay-sungay nga mananap, gihisgotan ilalom sa MANANAP, SIMBOLIKO NGA MGA.

Human sa unang paghisgot niini diha sa Pinadayag kapitulo 13, ang larawan sa mananap kanunayng gihisgotan duyog sa mapintas nga mananap, ilabina may kalabotan sa pagsimba sa maong mapintas nga mananap ug sa pagkadawat sa marka niini. Ang larawan sa mananap nakig-ambit niining mga butanga.​—Pin 14:9-11; 15:2; 16:2; 19:20; 20:4; tan-awa ang MARKA.