DULON

Usa ka matang sa mga apan-apan nga mubog mga antena o mga siwil, ilabina kadtong magpanon sa paglalin. Sa ubay-ubayng Hebreohanong mga pulong nga gihubad nga “dulon,” mas subsob nga makita ang ʼar·behʹ ug gisabot nga kini nagtumong sa tiglalin nga dulon, ang insekto nga adulto na ug pak-an. (Lev 11:​22, ftn sa Rbi8) Ang Hebreohanong pulong nga yeʹleq nagtumong sa nagkamang, wala pay pako nga dulon, buot ingnon, lukton pa. (Sal 105:​34, ftn sa Rbi8; Joe 1:4) Ang Hebreohanong termino nga sol·ʽamʹ nagtumong sa dulon nga makaon. (Lev 11:22) Ang panon sa dulon maoy gitumong sa Hebreohanong termino nga goh·vaiʹ. (Am 7:1) Ang Gregong pulong nga a·krisʹ gihubad nga “dulon.”​—Mat 3:4; Pin 9:7.

Ang dulon may gitas-ong 5 sm (2 pul.) o kapin pa. Kini adunay duha ka paris nga pako, upat ka tiil nga gamiton sa paglakaw, ug duha ka mas tag-as nga igluluksong mga tiil nga dagkog paa. Ang lapad, sihag nga pangulahiang mga pako, kon dili molupad, itiklop sa ilalom sa baga nga pangunahang mga pako. Pinaagi sa igluluksong mga tiil niini, ang insekto makalukso nga labaw pa kaayo kay sa gitas-on sa lawas niini. (Tan-awa ang Job 39:20.) Diha sa Kasulatan, ang dulon gigamit usahay sa paghawas sa pagkadili-maihap.​—Huk 6:5; 7:12; Jer 46:23; Nah 3:​15, 17.

Usa ka “Mahinlo” nga Pagkaon. Ang Balaod nagklasipikar sa mga dulon ingong mahinlo nga pagkaon. (Lev 11:​21, 22) Ngani, ang pagkaon ni Juan nga Tigbawtismo maoy mga dulon ug dugos. (Mat 3:4) Giingon nga kini nga mga insekto samag lami sa pasayan o kasag ug puno sa protina; ang mga dulon sa desyerto, sumala sa usa ka pagtuon nga gihimo didto sa Jerusalem, adunay 75 porsiyento nga protina. Karong adlawa, kon kini kan-on sa mga Arabo, kini sangagon, pabukalan, pritohon, o ibulad. Sagad ang mga tiil ug pako kuhaon.

Mga Hampak sa Dulon. Sa kapanahonan sa Bibliya ang hampak sa dulon maoy usa ka grabeng katalagman ug, usahay, usa ka kapahayagan sa paghukom ni Jehova, sama niadtong ikawalong hampak sa karaang Ehipto. (Ex 10:4-6, 12-19; Deu 28:38; 1Ha 8:37; 2Cr 6:28; Sal 78:46; 105:34) Ang mga dulon, nga gipadpad sa hangin, kalit nga moabot, apan ang tingog sa ilang pag-abot, nga gitandi sa Kasulatan nga sama sa kinagalkal sa mga karo ug sa pagpitipiti sa kalayo nga nagaut-ot sa dagami (Joe 1:4; 2:​5, 25) giingon nga madungog sa gilay-ong mga 10 km (6 mi). Ang ilang paglupad nag-agad pag-ayo sa hangin, ug kon pauyon ang hangin, sila makalupad ug layo kaayo. Nakit-an pa gani sa mga tawong anaa sa dagat ang mga panon sa dulon kapin sa 1,600 km (1,000 mi) gikan sa kamad-an. Apan, ang kusog nga hangin makapadpad kanila ngadto sa tubig ug makapatay kanila. (Ex 10:​13, 19) Ang epekto sa dakong panon sa mga dulon nga manglupad (nga moabot ug kapin sa 1,500 m [5,000 p] ang gihabogon) ikatandi sa usa ka panganod nga makasalipod sa kahayag sa adlaw.​—Joe 2:10.

Ang usa ka paghugpa sa mga dulon makapahimo sa samag-paraisong yuta nga usa ka kamingawan, tungod kay sila kusog kaayong mokaon. (Joe 2:3) Ang usa ka tiglalin nga dulon makahurot sa usa ka adlaw ug pagkaon nga katumbas sa iyang gibug-aton; kana maoy katumbas sa 60 hangtod sa 100 ka pilo sa kon unsay makaon sa usa ka tawo. Dili lamang mga tanom ang ilang kan-on, kondili mokaon usab sila ug mga lino, delana, seda, ug panit, hasta gani ang barnis sa mga muwebles kon sila mosugok sa mga balay. Ang matag adlaw nga konsumo sa usa ka dakong panon sa mga dulon gibanabanang mokabat sa gidaghanong katumbas sa pagkaon nga mahurot sa usa ug tunga ka milyong mga tawo.

Ang usa ka panon sa mga dulon mosulong sama sa usa ka organisado kaayo, disiplinado nga kasundalohan, apan walay hari o pangulo, nga nagpamatuod sa ilang kinaiyanhong kaalam. (Pr 30:​24, 27) Bisan tuod ug daghan ang mamatay kanila, padayon gihapon silang moatake. Ang mga pagdaob nga himoon aron sa pagpahunong kanila mapalong tungod sa mga patayng lawas sa mga dulon. Ang puno-ug-tubig nga mga diki dili magsilbi sa pagsumpo sa ilang pag-atake, kay kini usab mapuno sa ilang patayng mga lawas. (Joe 2:7-9) “Walay nailhang kinaiyanhon nga kaaway nga arang makapugong sa ilang malaglagon nga mga paglalin,” sumala sa gisulat sa usa ka propesor sa zoolohiya.​—The New York Times Magazine, “The Locust War,” Mayo 22, 1960, p. 96.

Sa paghubit sa mga hampak sa dulon niining bag-o pa lang nga mga panahon, ang Grzimek’s Animal Life Encyclopedia (1975, Tomo 2, pp. 109, 110) nagtaho: “Bisan karong adlawa didto sa Aprika ug sa ubang mga bahin sa kalibotan ang ubay-ubayng espisye sa mga apan-apan nga ugdo ug mga tutonlan nagpahinabog mga hampak nga sama sa ipahinabo sa mga dulon. Ang ilang popanahon nga pagsulbong sa gidaghanon ug ang ilang pagpanglalin ngadto sa daghang dapit nakapahinabog dakong kadaot sa mga pananom sa dili pa dugayng mga panahon. Niadtong 1873-1875 sa Uropa ug 1874-1877 sa T.B.A., ang pagdagsang hilabihan ka grabe. . . . Niadtong 1955, usa ka panon sa tiglalin nga mga dulon nga 250 km ang gitas-on ug 20 km ang gilapdon ang mihugpa sa habagatang Morocco. Sa makausa pa, niadtong 1961/62, dihay usa ka hampak didto nga dili gayod masumpo . . . Ingong resulta, sulod sa lima ka adlaw, ang mga dulon nakapahinabog kadaot nga mikabat ug kapin sa usa ka bilyon nga franc sa usa ka luna nga kapin sa 5000 ka kilometro kuwadrado. . . . Sa lima ka adlaw, ang mga tiglalin nga mga dulon nakahurot ug 7000 t nga kahel, nga katumbas sa 60,000 kg kada oras. Kini labaw pa sa tinuig nga konsumo sa tibuok nasod sa Pransiya.”

Mahulagwayong Paggamit. Gipakita sa panukiduki nga ang gitas-on sa kinabuhi sa mga dulon maoy tali sa upat ug unom ka bulan. Busa, haom nga ang simbolikong mga dulon sa Pinadayag 9:5 giingon nga nagsakit sa katawhan sulod sa lima ka bulan, o sa kon unsay kasagarang gitas-on sa ilang kinabuhi.

Sa dihang gihubit ang kasundalohan sa Asirya, gihisgotan sa Nahum 3:16 ang pagluno sa mga dulon. Ang mga dulon kalima magluno hangtod mahimong adulto. Sa Nahum 3:17 ang Asiryanhong mga magbalantay ug ang mga tigrekluta nga mga opisyal gitandi sa mga dulon nga nagkampo diha sa toril nga mga bato panahon sa tingtugnaw apan mokalagiw sa dihang mosidlak na ang adlaw. Ang gipasabot tingali dinhi nga sa bugnawng panahon ang lawas sa mga insekto daw maminhod, nga tungod niana sila motago sa mga giwang sa mga paril hangtod nga sila mainitan sa kahayag sa adlaw, ug human niana sila molupad. Gitaho nga ayha pa sila makalupad kon ang ilang mga lawas makaabot na sa temperatura nga mga 21°C. (70°F.).