BEER-SEBA

[Atabay sa Panumpa; o, Atabay sa Pito].

Ang dapit nga nahimutangan sa usa ka atabay ug, sa ulahi, sa usa ka siyudad sa habagatang Juda. Kini nahimutang sa mga tungatunga sa Kabaybayonan sa Mediteranyo ug sa habagatang tumoy sa Patayng Dagat, mga 45 km (28 mi) sa HK sa Hebron, ug may susamang gilay-on sa HS sa Gaza.

Ang Beer-seba mao ang kinatumyang dapit sa habagatan sa dihang gihubit ang gitas-on sa Yutang Saad, sumala sa ginaingon nga “gikan sa Dan hangtod sa Beer-seba” (Huk 20:1), o, kon balihon, “gikan sa Beer-seba hangtod sa Dan.” (1Cr 21:2; 2Cr 30:5) Human mabahin ang nasod ngadto sa duha ka gingharian, ang Beer-seba gigamit gihapon sa pagpaila sa habagatang tumoy sa gingharian sa Juda diha sa mga ekspresyong “gikan sa Geba hangtod sa Beer-seba” (2Ha 23:8) ug “sukad sa Beer-seba ngadto sa bukirong rehiyon sa Epraim” (diin nagsukad ang amihanang gingharian sa Israel). (2Cr 19:4) Human sa pagkadestiyero, ang maong ekspresyon gigamit sa limitado na lang nga paagi sa pagtumong sa dapit nga giokupar sa namalik nga mga tawo sa Juda, nga nagsukad sa Beer-seba “hangtod sa walog sa Hinnom.”​—Neh 11:​27, 30.

Sa pagkatinuod, dihay ubang mga lungsod sa Yutang Saad nga nahimutang dapit sa H sa Beer-seba, maingon nga dihay Israelinhong mga lungsod usab sa A sa Dan. Apan, ang Dan ug ang Beer-seba nahimutang sa kinaiyanhong mga utlanan sa yuta. Kon bahin sa Beer-seba, kini nahimutang sa ubos sa kabukiran sa Juda sa daplin sa desyerto. Dugang pa, usa kini sa pangunang mga siyudad sa Juda (lakip ang Jerusalem ug Hebron), ug kini dili lang tungod sa dagayang suplay niini sa tubig kon itandi sa naglibot nga rehiyon, sa ingon nahimong posible ang pagpanguma ug ang pagpasibsib sa mga panon sa baka ug mga karnero, kondili tungod usab kay ang mahinungdanong mga dalan gikan sa lainlaing direksiyon magtagbo nganha niini. Gikan sa Ehipto ang usa ka karaang ruta nga moagi sa “Dalan sa mga Atabay” paingon sa Kades-barnea hangtod sa Beer-seba nakonektar sa laing dalan nga maoy agian sa dihang mopanaw ang panon sa mga kamelyo gikan sa “Mga Gingharian sa Yerbang-Paalimyon” sa Peninsula sa Arabia padulong sa Filistia o Juda. Gikan sa Ezion-geber, sa ulohan sa Gulpo sa ʽAqaba, may laing ruta nga moagi latas sa Araba ug dayon moliko ngadto sa K, ug patungas ngadto sa Tungasanan sa Akrabim hangtod sa Beer-seba. Sa Gaza, didto sa Patag sa Filistia, may usa ka dalan nga misanga gikan sa dakong dalan ang paingon sa HS ngadto sa Beer-seba. Ug sa pagkonektar niini sa ubang dalan sa Juda, may usa ka dalan gikan sa Beer-seba nga paingon sa AS ang patungas ngadto sa kabukiran sa Juda hangtod sa Jerusalem ug sa unahan pa nga mga dapit sa A.​—Gen 22:19.

Kining dapita unang gihisgotan maylabot kang Agar, kinsa naglatagaw uban sa iyang anak nga lalaking si Ismael “sa kamingawan sa Beer-seba” sa dihang gipalakaw sila ni Abraham. (Gen 21:14) Kay nagtuo nga ang iyang anak mamatay sa kauhaw, siya mipahilayo kang Ismael, apan ang Diyos namati sa bata ug gitultolan si Agar ngadto sa usa ka atabay. (Gen 21:19) Lagmit nga usa kadto ka atabay nga kanhi gikalot ni Abraham, apan nianang panahona wala pa mahinganli, tungod sa mosunod nga asoy. Mapintasong giilog sa pipila ka Filistehanon ang usa ka atabay niining dapita, nga lagmit wala mahibaloi ni Abimelek nga hari sa Gerar. Siya ug si Picol nga pangulo sa iyang kasundalohan miadto kang Abraham aron himoon ang usa ka pakigsaad sa pakigdait. Sa dihang gisaway pag-ayo ni Abraham si Abimelek tungod sa mapintasong buhat sa iyang mga sulugoon sa pag-ilog sa atabay, nanghunaw si Abimelek niana, mihimog pakigsaad kang Abraham, ug midawat ug pito ka baye nga nating karnero gikan kaniya ingong pamatuod nga gipanag-iya ni Abraham ang atabay. ‘Mao nga gitawag ni Abraham kadtong dapita nga Beer-seba, tungod kay didto silang duha nanumpa.’ (Gen 21:31) Unya si Abraham nagtanom didto ug usa ka kahoyng tamarisko ug mitawag “sa ngalan ni Jehova, ang Diyos nga hangtod sa panahong walay tino.” (Gen 21:33) Gikan sa Beer-seba si Abraham miadto sa Moria aron ihalad si Isaac, ug unya siya mibalik aron sa pagpuyo didto.​—Gen 22:19.

Sa dihang namatay si Abraham, gitak-opan sa mga Filistehanon ang mga atabay nga iyang gikalot, apan sa dihang si Isaac mipuyo dinhi gibuksan niya kini pag-usab ug gitawag kini sumala sa mga ngalan nga gitawag sa iyang amahan niini. (Gen 26:18) Kay giayran sa mga Filistehanon, siya nagbalhinbalhin pagpuyo hangtod nga siya nakakaplag ug dakong luna didto sa Rehobot, ug sa ulahi siya miadto sa Beer-seba. (Gen 26:​22, 23) Sa dihang ang mga sulugoon ni Isaac nagkalot ug usa ka atabay didto sa Beer-seba, si Abimelek, lagmit nga laing hari sa Gerar (nga samag ngalan o samag titulo sa hari nga nakigsaad kang Abraham, o kaha mao ra usab mismo nga hari), miadto uban kang Picol nga pangulo sa iyang kasundalohan ngadto kang Isaac aron sa paghimo ug usa ka pakigsaad uban kaniya. Human sa kombira ug sa pag-inom, sila mibangon pagsayo pagkasunod buntag ug naghimog gipanumpaang mga pahayag sa usag usa. Nianang mao ra usab nga adlaw, ang atabay nagpatungha ug tubig, ug ginganlan kini ni Isaac nga Siba, nga nagkahulogang “Panumpa; o, Pito” ug nagtumong sa usa ka panumpa o pahayag nga gipanumpa pinaagi sa pito ka butang. (Gen 26:31-33; tan-awa ang SIBA.) Pinaagi sa paggamit sa ngalang “Siba” (laing porma sa ngalan nga Sheba), lagmit gipreserbar ni Isaac ang ngalang Beer-seba, nga gingalan ni Abraham sa maong dapit. Ang pamatuod nga lagmit mao ra usab kining atabaya nga kanhi gikalot ni Abraham ug gikalot pag-usab sa mga tawo ni Isaac gipakita sa nahisgotan na nga teksto sa Genesis 26:18. Sulod sa katuigan nga si Isaac mipuyo dinhi, iyang gipanalanginan si Jacob inay si Esau ug gipaadto siya sa Haran aron sa pagkuhag asawa gikan sa mga anak nga babaye ni Laban, ang igsoong lalaki sa iyang inahan. (Gen 28:​1, 2, 10) Sa ulahi, si Jacob, nga karon nailhan ingong Israel, mitanyag ug mga halad alang sa Diyos ni Isaac didto sa Beer-seba samtang siya nagpaingon sa Ehipto, aron sa pagduyog sa iyang anak nga lalaki nga si Jose.​—Gen 46:1-5.

Sulod sa kal-ang nga kapin sa 250 ka tuig hangtod nga ang Canaan giapod-apod ngadto sa 12 ka tribo sa Israel, diha nay siyudad nga natukod sa Beer-seba (Jos 15:​21, 28), nga gipahat ngadto sa tribo ni Simeon ingong usa ka sakop nga siyudad sa teritoryo sa Juda. (Jos 19:​1, 2) Dinhi ang mga anak nga lalaki ni Samuel nangatungdanan ingong mga maghuhukom. (1Sa 8:​1, 2) Si Elias, nga mikalagiw gumikan sa kapungot ni Rayna Jezebel, nagbiya sa iyang tig-alagad didto sa Beer-seba ug mipadulong pahabagatan tabok sa Negeb paingon sa Horeb. (1Ha 19:3) Si Zibia, ang inahan ni Haring Jehoas sa Juda, naggikan niining dapita. (2Ha 12:1) Ang Beer-seba gihisgotan ingong kataposang dapit sa gihimong pagrehistro ni David sa katawhan sa tibuok Israel (2Sa 24:​2, 7) ug ang sukaranang dapit sa gihimo ni Jehosapat nga mga reporma sa pagsimba. (2Cr 19:4) Ang mga paghisgot ni Amos sa Beer-seba sa iyang adlaw kusganong nagpakita nga kanhi usa kini ka dapit sa mahugawng relihiyosong mga buhat (Am 5:5; 8:14), tingali nalangkit sa pipila ka bahin sa idolatrosong gingharian sa amihanan. Ang mga pigurin sa diyosang si Astarte nakubkoban didto, sama usab sa ubang mga dapit sa Israel. Sukad niadtong panahona, gawas sa daklit nga paghisgot nga kining siyudara ug ang mga sakop nga mga lungsod niini gipuy-an pag-usab human sa pagkadestiyero sa Babilonya (Neh 11:27), kining ngalana dili na makita diha sa rekord sa Bibliya.

Kining siyudara sa yugto sa mga hari gituohan nga mao ang Tell es-Sabaʽ (Tel Beʼer Shevaʽ), 4 km (2.5 mi) sa S sa presenteng-adlaw nga Beʼer Shevaʽ. Ang sekular nga mga magsusulat sa ikaupat nga siglo K.P. naghubit sa Beer-seba nianang panahona ingong usa ka dakong balangay o lungsod ug usa ka garison sa mga Romano. Karong adlawa, usa gihapon kini ka lungsod nga nahimutang sa kinasang-ang mga dalan ug usa ka iladong tiyanggihan. Bisan tuod umaw ang dal-as sa Beer-seba, nga moulan lamang ug mga 15 ngadto sa 20 sm (6 ngadto sa 8 pul.) sulod sa usa ka tuig, ang yuta mabungahon, ug daghang maayong mga uma sa maong dapit. Ubay-ubayng mga atabay ang makaplagan didto, ang kinadak-an niini maoy halos 4 m (13 p) ang diyametro nga ang ilalom nga bahin niini gikubkob diha sa solidong bato nga mga 5 m (16 p).