FEATURE
Imperyo sa Asirya
ANG Asirya maoy usa ka imperyo nga ang rekord puno sa militaryong pagpanakop, nga kanunayng dinuyogan sa sadistikong pagtratar sa mga binihag. Usa sa pangunang mga impluwensiya sa Asiryanhong kinabuhi maoy mahitungod sa relihiyon, ug ang gubat giisip ingong tinuod nga kapahayagan sa ilang relihiyon. Ang historyador nga si W. B. Wright nagtaho: “Ang pagpakig-away mao ang gikapulikian sa nasod, ug ang mga saserdote mao ang walay-hunong nga mga tigsiba sa gubat. Sa kinadak-ang bahin sila gisuportahan pinaagi sa mga inagaw sa kadaogan, nga niini ang usa ka tinong porsiyento kanunayng ihatag kanila sa dili pa makaambit ang uban, kay kini nga rasa sa mga mang-aagaw maoy hilabihan ka relihiyoso.”—Ancient Cities, 1886, p. 25.
Ang Bibliya ug ang sekular nga kasaysayan parehong nagtaho sa kanunayng mga pagpakiglabot sa Israel ug Asirya. Sa ngadtongadto ang Israel napugos sa pagbayad ug tributo ngadto sa hari sa Asirya. Unya niadtong 740 W.K.P., ang Samaria, nga kaulohan sa amihanang gingharian, nailog, ug human niadto linibo ang gipangdestiyero. Ang kamatuoran nga gitugotan kini ni Jehova nga mahitabo nagpakita nga hilabihan na kadaotan ang apostatang Israel. Apan sa dihang misulay si Senakerib sa pagdugang sa Jerusalem diha sa iyang talaan sa mga nadaog, gilaglag sa usa ka manulonda ni Jehova ang 185,000 sa kasundalohan sa Asirya sa usa lamang ka gabii. (Isa 36:1–37:38) Sumala sa gitagna sa mga manalagna ni Jehova, sa ngadtongadto ang Asirya nahimong usa ka biniyaan nga kagun-oban, ug ang Babilonya mipuli niini diha sa esena sa kalibotan.—Isa 23:13; Sof 2:13.
MAPA: Imperyo sa Asirya
Dibuho sa arkeologong si A. H. Layard nga naghulagway sa kahalangdon sa palasyo ni Haring Ashurnasirpal II sa Nimrud (Cala)
Kining dakong pak-an nga torong baka nga may ulo sa tawo gidayandayan kanhi sa palasyo ni Sargon II
Gikan sa paril sa palasyo ni Ashurnasirpal II sa Nimrud. Ang pagpangayam ug leyon maoy usa ka esport sa Asiryanhong mga hari; ang Nineve mismo gitawag nga “ang puloy-anan sa mga leyon” (Nah 2:11)
Esena sa palasyo ni Haring Ashurnasirpal II uban sa usa ka tig-alagad ug sa usa ka guwardiya nga espiritu; gikan sa palasyo sa Nimrud (Cala), gidispley diha sa British Museum. Ang relihiyon adunay dakong bahin sa politika sa Asirya
Si Haring Ashurnasirpal II gipakitang midasdas sa gubat uban sa iyang diyos nga si Asur naglupad una kaniya ug nagtiro usab ug mga pana. Gidispley diha sa British Museum
Si Haring Ashurnasirpal II nga gilibotan sa mga simbolo sa iyang mga diyos. Ang helmet nga may mga sungay giingon nga naghawas kang Asur; ang pormag lingin nga may pako dinhi niini nga hulagway nagrepresentar sa diyos-adlaw nga si Shamash; ang samag haya nga bulan mao ang emblema sa diyos-bulan nga si Sin; ug ang samag-tenedor mao ang liti ni Adad; ug ang bituon nagrepresentar kang Ishtar
Ang hawas ni Senakerib nagtamay kang Jehova ug nagsugo nga pasurenderon ang Jerusalem
Ang Prisma ni Senakerib (Prisma ni Taylor sa British Museum), usa sa kataposang mga talaan sa kasaysayan sa hari nga diha niana siya nanghambog sa iyang pagsulong sa Juda apan wala maghisgot sa kadaot nga nahiagoman sa iyang kasundalohan
Ang kabangis sa mga Asiryanhon ingon sa gihulagway diha sa ilang mga paril sa palasyo. Sa wala, ang mga Caldeanhon gipanitang buhi ug ang ilang dila gibira. Sa tuo ug ubos, ang mga binihag sa Lakis gipanitang buhi ug gilansang
Ingong katumanan sa tagna sa Bibliya, ang Nineve (ang bungtod sa Kuyunjik sa atubangan) nahimong “usa ka siyudad nga biniyaan.” (Nah 2:10)
Usa ka papan gikan sa Babilonyanhong Cronica (sa itaas) nag-asoy sa mga detalye sa pagpangagaw sa mga Babilonyanhon sa kanhing bantogan nga siyudad (Babilonyanhong Cronica nga B.M. [British Museum] 21901, nga nailhan sab nga Ang Cronica ni Gadd o Ang Cronica sa Pagkapukan sa Nineve)