ULAY

Ang Hebreohanong pulong nga bethu·lahʹ nagpasabot sa usa ka babaye nga wala pa gayod maminyo sa usa ka lalaki ug wala pa gayod makigsekso. (Gen 24:16; Deu 32:25; Huk 21:12; 1Ha 1:2; Est 2:​2, 3, 17; Lam 1:18; 2:21) Apan, ang Gregong termino nga par·theʹnos mahimong mapadapat sa mga ulitawo ug mga dalaga.​—Mat 25:1-12; Luc 1:27; Buh 21:9; 1Co 7:​25, 36-38.

Sumala sa Balaod, kon ang usa ka lalaki magpugos sa usa ka dili-sinayorang ulay sa pagpakighilawas kaniya, siya kinahanglang maghatag sa amahan sa babaye ug 50 ka siklong plata ($110), makigminyo kaniya (kon mosugot ang iyang amahan), ug dili tugotang magdiborsiyo kaniya “sa tanan niyang mga adlaw.” (Ex 22:​16, 17; Deu 22:​28, 29) Apan ang usa ka sinayorang ulay, nga giisip nang gipanag-iya sa usa ka bana, pagabatoon hangtod mamatay kon siya wala mosinggit sa dihang siya giamong-amongan. Ang dili niya pagsinggit nagpaila sa pag-uyon ug busa maghimo kaniyang mananapaw. (Deu 22:​23, 24; itandi ang Mat 1:​18, 19.) Tungod kay ang usa ka sinayorang ulay giisip nga ‘gipanag-iya’ na sa usa ka bana, masabtan usab kon nganong gihisgotan sa Joel 1:8 ang “usa ka ulay” nga nagbangotan tungod sa “tag-iya sa iyang pagkabatan-on.”

Sanglit kadtong magpabiling ulay adunay mas dakong kagawasan sa pag-alagad sa Ginoo, si apostol Pablo nagrekomendar nga kon ang mga Kristohanon adunay pagpugong-sa-kaugalingon mas maayong magpabilin silang tagsaanon. (1Co 7:25-35) Apan, niadtong kulang sa pagpugong-sa-kaugalingon, siya miingon: “Kon adunay naghunahuna nga siya nagagawing dili husto sa iyang pagkaulay, kon siya lapas na sa pagbuswak sa pagkabatan-on, ug kini mao ang angayng mahitabo, ipabuhat kaniya kon unsay iyang gusto; siya dili makasala. Paminyoa sila.”​—1Co 7:36.

Ang Gregong pulong nga gihubad ug “pagkaulay” sa 1 Corinto 7:36-38 sa literal nagkahulogang “ulay.” Tungod niini gihunahuna nga si Pablo naghisgot mahitungod sa katungdanan sa amahan o sa usa ka magbalantay ngadto sa anak nga babaye nga anaa na sa hustong edad para magminyo. Busa ang The Jerusalem Bible mabasa: “Kon adunay mobati nga dili maayo nga ang iyang anak nga babaye matigulang nga dili pa maminyo, ug nga kinahanglan siyang molihok labot niini, may kagawasan siyang mobuhat kon unsay iyang gusto: dili siya makasala kon adunay kaminyoon nga mahitabo.” Ang laing panglantaw mao nga kining tekstoha nagtumong sa desisyon sa lalaki sa pagpakigminyo sa babaye nga iyang sinayoran. Ang American Translation nag-ingon: “Kon ang usa ka lalaki mobating wala siya magagawing tukma ngadto sa babayeng iyang sinayoran, kon nag-uros-uros ang iyang mga pangibog, ug kinahanglang kana mao ang buhaton, ipabuhat niya ang iyang gusto; dili kini sala; paminyoa sila.”

Apan, ang konteksto nagsugyot nga wala hisgoti dinhi ang usa ka ulay nga babaye apan ang pagkaulay mismo sa usa ka tawo. Ang usa ka komentarista miingon: “Sa akong hunahuna gipadayon dinhi sa apostol ang iyang unang pakigpulong, ug nagtambag sa dili-minyong mga tawo, kinsa maoy magbuot sa ilang kaugalingon, kon unsay buhaton; ang pagkaulay sa lalaki mao ang gipasabot.” (Matthew Henry’s Commentary on the Whole Bible, 1976, Tomo III, p. 1036) Sanglit ang Gregong pulong nga par·theʹnos mahimong maglakip sa mga ulitawo, ang hubad nga “pagkaulay,” nga makaplagan sa mga hubad ni J. B. Rotherham ug J. N. Darby ingon man sa Bag-ong Kalibotang Hubad, maoy tukma ug daw mohaom pag-ayo sa konteksto.

Espirituwal nga Pagkaulay. Maingon nga ulay lamang ang mahimong kuhaon sa hataas nga saserdote sa Israel ingong iyang asawa (Lev 21:​10, 13, 14; itandi ang Eze 44:22), mao man usab ang dakong Hataas nga Saserdote, si Jesu-Kristo, kinahanglang magkuha lamang ug usa ka “ulay” ingong iyang espirituwal nga “pangasaw-onon” didto sa langit. (Pin 21:9; Heb 7:26; itandi ang Efe 5:25-30.) Busa, si apostol Pablo nabalaka pag-ayo maylabot sa kaputli sa kongregasyon sa Corinto, nga nagtinguhang ipresentar kini ingong “usa ka putli nga ulay ngadto kang Kristo.” (2Co 11:2-6) Ang pangasaw-onon ni Kristo gilangkoban sa 144,000 ka tawo nga dinihogan sa espiritu kinsa tagsatagsang naghupot sa ilang ‘pagkaulay’ pinaagi sa pagpabiling bulag sa kalibotan ug pinaagi sa pagpabiling putli labot sa moral ug sa doktrina.​—Pin 14:​1, 4; itandi ang 1Co 5:9-13; 6:​15-20; San 4:4; 2Ju 8-11.

Mesiyanikong Tagna. Bisan tuod ang Hebreohanong pulong nga bethu·lahʹ nagkahulogang “ulay,” ang laing termino (ʽal·mahʹ) makita sa Isaias 7:14: “Tan-awa! Ang usa ka dalaga [ha·ʽal·mahʹ] magmabdos, ug siya manganak ug usa ka anak nga lalaki, ug iyang pagatawgon ang iyang ngalan nga Emmanuel.” Ang pulong nga ʽal·mahʹ nagkahulogang “dalaga” ug mahimong mapadapat ngadto sa usa ka dili-ulay o sa usa ka ulay. Gipadapat kini ngadto sa “dalaga” nga si Rebeca una pa maminyo sa dihang siya gitawag usab nga “usa ka ulay” (bethu·lahʹ). (Gen 24:​16, 43) Ubos sa pag-inspirar sa Diyos, si Mateo naggamit sa Gregong pulong nga par·theʹnos (ulay) sa dihang iyang gipakita nga ang Isaias 7:14 bug-os nga natuman sa dihang si Jesus nga Mesiyas natawo pinaagi sa usa ka ulay. Si Mateo ug Lucas tin-awng nag-ingon nga ang inahan ni Jesus nga si Maria maoy usa ka ulay sa dihang nagsamkon pinaagi sa balaang espiritu sa Diyos.​—Mat 1:18-25; Luc 1:26-35.

Mga Siyudad, mga Dapit, ug Katawhan. Kasagaran ang terminong “ulay” gigamit maylabot sa mga siyudad, mga dapit, o katawhan. Gihisgotan ang ‘ulay’ o “ulayng anak nga babaye” sa “akong katawhan” (Jer 14:17), ingon man sa Israel (Jer 31:​4, 21; Am 5:2), Juda (Lam 1:15), Zion (2Ha 19:21; Lam 2:13), Ehipto (Jer 46:11), Babilonya (Isa 47:1), ug Sidon (Isa 23:12). Busa mopatim-aw nga ang gipasabot niining mahulagwayong paggamit mao nga ang nagkalainlaing katawhan o mga dapit nga gihisgotan wala pa mailog ug maagawi sa langyawng mga mangingilog o kaha sa usa ka panahon kini wala pa mahilabti sama sa usa ka ulay.