HINNOM, WALOG SA

Usa ka walog nga nahimutang sa H ug sa HK sa Jerusalem; kini milatas paingon sa H gikan sa modernong Ganghaan sa Jaffa, kalit nga miliko paingon sa S diha sa HK nga kiliran sa siyudad, ug milatas ubay sa H ug mitagbo sa mga walog sa Tyropoeon ug Kidron duol sa HS nga kiliran sa siyudad. Nailhan usab kini ingong “walog sa (mga) anak ni Hinnom”; ang “Walog,” sama sa ekspresyong “Ganghaan sa Walog” (Jos 15:8; 2Ha 23:10; Neh 3:13); lagmit ang “walog sa mga patayng lawas ug sa mga mantikaong abo” diha sa Jeremias 31:40. Ang tawo nga kaniya gikuha ang ngalan sa walog wala mailhi, maingon nga ang kahulogan sa ngalan nga Hinnom wala mahibaloi.​—HULAGWAY, Tomo 2, p. 949.

Didto sa dapit nga ibabaw mismo sa gitagboan sa Hinnom ug sa mga walog sa Tyropoeon ug sa Kidron, kini milapad. Lagmit dinhi nahimutang ang Topet. (2Ha 23:10) Sa H nga kiliran sa walog duol sa sidlakang tumoy niini nahimutang ang tradisyonal nga dapit sa Akeldama, ang “Yuta sa Dugo,” ang yuta sa magkukulon nga gipalit ni Judas sa 30 ka pirasong plata. (Mat 27:​3-10; Buh 1:​18, 19) Sa unahan niini, ang walog medyo hiktin ug lawom, nga may daghang lubnganan diha sa hinagdan nga mga pangpang niini.

Ang Walog sa Hinnom nahimong bahin sa utlanan tali sa mga tribo ni Juda ug Benjamin, ang teritoryo sa Juda didto dapit sa H, sa ingon ang Jerusalem nahimutang sa teritoryo sa Benjamin, sama sa gihubit sa Josue 15:​1, 8; 18:​11, 16. Ang maong walog nailhan karon nga Wadi er-Rababi (Ge Ben Hinnom).

Ang apostatang si Haring Ahaz sa Juda naghimog gipaaso nga halad ug nagsunog sa iyang (mga) anak diha sa kalayo niini nga walog. (2Cr 28:1-3) Ang iyang apo nga si Haring Manases milabaw pa kang Ahaz, nagpasiugda sa hilabihang pagkadaotan, ingon man ‘nagpaagi sa iyang kaugalingong mga anak diha sa kalayo didto sa walog sa anak ni Hinnom.’ (2Cr 33:​1, 6, 9) Si Haring Josias, apo ni Manases, nagtapos niining dulumtanang buhat didto sa Topet pinaagi sa paghugaw sa maong dapit, nga nagpanamastamas niini, sa ingon naghimo niining dili angayan alang sa pagsimba, lagmit pinaagi sa pagkatag ug mga bukog o basura didto.​—2Ha 23:10.

Si Jeremias, nga nanagna sa mga adlaw ni Haring Josias, Jehoahaz, Jehoiakim, Jehoiakin, ug Zedekias, nagpahayag sa paghukom ni Jehova tungod sa mga sala sa nasod, nga ang kinagrabehan niini mao ang makaluod nga paghalad sa ilang mga anak ngadto kang Molek. Gisugo siya nga dad-on ang pipila ka ansiyano sa katawhan ug mga saserdote gikan sa Ganghaan sa mga Tipak sa Kulon (Ganghaan sa mga Tapok sa Abo), nga nahimutang sa HS nga kiliran sa Jerusalem, ngadto sa Walog sa Hinnom didto sa Topet. Didto iyang gisulti ang pahayag ni Jehova: “Tan-awa! may mga adlaw nga moabot . . . sa dihang kining dapita dili na tawgong Topet ug ang walog sa anak ni Hinnom, kondili ang walog sa pagpatay.” Dayon, nga nagbuak ug tibod nga yutang-kulonon atubangan sa ilang mga mata, siya mipadayon sa pagpahayag sa paghukom ni Jehova: “Sa ingon niini dugmokon ko kini nga katawhan ug kini nga siyudad . . . ug sa Topet sila maglubong hangtod nga wala nay dapit nga kalubngan.” (Jer 19:​1, 2, 6, 10, 11) Sa laing pagkasulti, ang pagpamatay, dili sa mga halad alang kang Molek, kondili sa mga daotan tungod sa paghukom sa Diyos, maoy daghan kaayo nga tungod niana ang pipila ka patayng lawas dili ikalubong diha sa walog. Kini magpahugaw niini nga labaw pa gayod kay sa gihimo ni Josias.

Ang matagnaong mga pulong ni Jeremias wala magpasabot nga ang maong mga paghalad ngadto kang Molek nagpadayon sa panahon ni Jeremias, kondili nga si Jehova magsilot sa nasod tungod sa ilang mga gibuhat sa miagi ug sa maong panahon, ug tungod sa inosenteng dugo nga ilang giula, ilabina ang gihalad nga mga tawo sa panahon sa paghari ni Manases. Sa laing pahayag, ang manalagna namulong ngadto sa nasod nga sila pagasilotan tungod sa gihimo ni Manases. (Jer 15:4; itandi ang 2Ha 23:26; Jer 32:30-35.) Dugang pa, ang pahayag ni Jeremias sa kapitulo 19, bersikulo 3, maoy susama sa pahayag sa 2 Hari 21:12. Apan, tino nga sa adlaw ni Jeremias ang katawhan nagpadayon sa pagbuhat sa idolatriya, nga nagpakitang sila wala gayod maghinulsol sa grabeng mga sala nga ilang gihimo sa panahon sa paghari ni Manases. Sa Jeremias 2:​23, lagmit nga ang Hinnom maoy gitumong ni Jeremias sa dihang iyang gipatagad sa Juda ang ilang mga sala sa idolatriya.

Ang mga ganghaan sa paril sa Jerusalem nga nahimutang sa Walog sa Hinnom lagmit mao ang Ganghaan sa Eskina didto sa AK nga kiliran sa siyudad, ang Ganghaan sa Walog sa HK nga kiliran niini, ug ang Ganghaan sa mga Tipak sa Kulon (Ganghaan sa mga Tapok sa Abo) duol sa dapit diin ang Walog sa Hinnom misumpay sa mga walog sa Tyropoeon ug sa Kidron. (2Ha 14:13; Neh 2:13; 12:31; Jer 19:2) Taliwala sa Ganghaan sa Eskina ug sa Ganghaan sa Walog, ang mga kiliran sa Walog sa Hinnom titip kaayo mao nga dili praktikal nga magbutang ug ubang mga ganghaan ubay niining bahina sa paril sa Jerusalem. Si Haring Uzzias nagtukod ug mga torre duol sa Ganghaan sa Eskina ug sa Ganghaan sa Walog, sanglit kining mga dapita sa walog daling maatake.​—2Cr 26:9.

Dinhi niining waloga dapit sa H sa Jerusalem nga gihimo ni Nehemias ang pagsusi panahon sa kagabhion, nga nag-usisa sa paril sa siyudad pasidlakan gikan sa Ganghaan sa Walog ngadto sa Ganghaan sa mga Tapok sa Abo, miliko ngadto sa Kidron sa igong gilay-on ug dayon mibalik aron mosulod pag-usab sa siyudad agi sa Ganghaan sa Walog. (Neh 2:13-15) Sa panahon ni Nehemias ang Walog sa Hinnom lagmit mao ang utlanan sa amihanan sa pamuy-anan sa mga anak sa Juda (gawas pa niadtong namuyo sa Jerusalem).​—Neh 11:​25, 30.

Sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang Walog sa Hinnom gitawag sa katumbas nga Gregong termino nga Geʹen·na.​—Mat 5:22; Mar 9:47; tan-awa ang GEHENNA.