Nagakasumpaki ba ang Bibliya sa Kaugalingon?

ANG awtor nga si Henry Van Dyke kas-a misulat: “Natawo sa Sidlakan ug gipahayag sa porma ug pasumbingay sa Sidlakan, ang Bibliya nagalakaw sa mga dalan sa tibuok kalibotan uban sa pamilyar nga mga tiil ug nagasulod sa nagkalainlaing dapit sa pagkaplag ug iyang kaugalingong dapit bisan diin. Kini batid nga nakakat-on sa pagsultig gatosan ka pinulongan sa tawo. Ang mga bata nagapaminaw sa mga sugilanon niini nga may kahibulong ug kalipay, ug ginapalandong kini sa maalamong mga tawo ingon nga mga sambingay sa kinabuhi. Ang daotan ug ang mapahitas-on nagapangurog sa mga pasidaan niini, apan alang sa nasamdan ug mahinulsolon kini may tingog sa inahan. . . . Dili kabos o timawa ang si bisan kinsa nga nakapanag-iya niining bahandia.”

Ang Bibliya sa pagkamatuod “nakakat-on sa pagsultig gatosan ka pinulongan.” Labing menos usa sa 66 ka basahon niini nahubad na ngadto sa mga 1,970 ka pinulongan. Milyonmilyon ang naglantaw sa Bibliya ingong usa ka gasa gikan sa Diyos ug nagabasa niini uban ang kahimuot ug kaayohan. Bisan pa, ang uban nagaingon nga kini adunay mga panagsumpaki ug busa dili-kasaligan. Unsay gipadayag sa mainampingong pagtuki?

Sumala sa gipaila sa among hulagway sa hapin, gigamit sa Diyos ang matinumanong mga tawo sa pagsulat sa Bibliya. Sa pagkatinuod, ang mainampingong pagtuki sa Bibliya nagbutyag nga kini gisulat sa 40 ka tawo kapin sa yugto nga 16 ka siglo. Sila ba maoy propesyonal nga mga magsusulat? Dili. Lakip kanila ang usa makakaplag ug magbalantay sa mga hayop, mangingisda, maniningil ug buhis, mananambal, tighimog-tolda, saserdote, manalagna, ug hari. Ang ilang mga sinulat sagad naghisgot sa mga tawo ug mga batasan nga dili-pamilyar kanato sa ika-20ng siglo. Ngani, ang mga magsusulat mismo sa Bibliya dili kanunay makasabot sa kahulogan sa ilang gipanulat. (Daniel 12:8-10) Busa kita dili angayng mahibulong kon makasugat kita ug pipila ka kalibganan sa dihang mobasag Bibliya.

Ang mao bang kalibganan masulbad? Nagakasumpaki ba ang Bibliya sa kaugalingon? Aron masayran, atong palandongon ang pipila ka mga pananglitan.

Tinuod ba Gayod Kini nga mga Kalibganan?

▪ Diin kuhaa ni Cain ang iyang asawa? (Genesis 4:17)

Ang usa tingali maghunahuna nga human gipatay si Abel, ang iyang sad-an nga igsoong si Cain lamang ug ang ilang mga ginikanan, si Adan ug Eva, ang nabilin sa yuta. Apan, si Adan ug Eva nakabaton ug dakong pamilya. Sumala sa Genesis 5:3, 4, si Adan dunay anak nga lalaki nga ginganlag Seth. Ang asoy midugang: “Ang mga adlaw ni Adan human nga siya nanganak kang Seth maoy walo ka gatos ka tuig. Kasamtangan siya nahimong amahan ngadto sa mga anak nga lalaki ug mga anak nga babaye.” Busa si Cain nagminyo sa iyang igsoon nga babaye o tingali sa usa sa iyang mga pag-umangkon nga babaye. Sanglit ang katawhan niadto duol pa sa kahingpitan, ang maong kaminyoon dayag nga walay mga riyesgo sa panglawas nga magdaot sa ilang mga anak sa samang kaminyoon karong adlawa.

▪ Kinsay nagbaligya kang Jose ngadto sa Ehipto?

Ang Genesis 37:27 nag-ingon nga ang mga igsoon ni Jose mihukom sa pagbaligya kaniya ngadto sa pipila ka Ismaelihanon. Apan ang sunod nga bersikulo nag-ingon: “Ug may minglabay nga mga magpapatigayon nga mga Medianhon. Ug ilang [mga igsoon ni Jose] gikuha ug gipasaka si Jose gikan sa atabay ug gibaligya si Jose ngadto sa mga Ismaelihanon sa kaluhaan ka buok nga salapi. Ug ilang gidala si Jose ngadto sa Ehipto.” Si Jose ba gibaligya ngadto sa mga Ismaelihanon o ngadto sa mga Medianhon? Buweno, ang mga Medianhon tingali gitawag usab ug mga Ismaelihanon, nga ilang kadugo pinaagi sa ilang katigulangan nga si Abraham. O ang magpapatigayon nga mga Medianhon tingali nagbiyahe uban sa panon sa mga Ismaelihanon. Bisan hain niini, ang mga igsoon ni Jose ang nagbaligya, ug sa ulahi siya nakasulti kanila: “Ako mao si Jose nga inyong igsoon, nga inyong gibaligya ngadto sa Ehipto.”​—Genesis 45:4.

▪ Pila ang namatay nga mga Israelinhon tungod kay mahilay nga nakigrelasyon uban sa mga babayeng Moabihanon ug sa pakigbahin sa pagsimba kang Baal sa Peor?

Ang Numeros 25:9 nag-ingon: “Ang nangamatay pinaagi sa hampak [gikan sa Diyos tungod sa ilang daotang paggawi] mikabat ug kaluhaan ug upat ka libo.” Apan, si apostol Pablo miingon: “Dili kita makighilawas sama sa uban kanila [mga Israelinhon sa kamingawan] nga nakighilawas, nga tungod niana, kaluhaan ug tulo ka libo kanila ang nangamatay sulod sa usa ka adlaw.” (1 Corinto 10:8) Tingali ang gidaghanon sa mga nangamatay maoy tali sa 23,000 ug 24,000, sa ingon ang bisan haing ihap madawat. Apan, ang basahon sa mga Numeros sa linain nagpaila nga ang “tanang kadagkoan sa mga tawo” nga nalangkit niini nga sala gipatay sa mga maghuhukom. (Numeros 25:4, 5) Tingali may mga 1,000 niining “kadagkoan sa mga tawo” nga sad-an, nga naghimo sa bug-os nga gidaghanon nga 24,000 kon idugang sa gihisgotan ni Pablo nga 23,000. Samtang tin-aw nga 23,000 maoy direktang mga biktima sa hampak gikan sa Diyos, ang katibuk-an nga 24,000 nakaagom sa hampak ni Jehova tungod kay ang matag usa kanila namatay ubos sa iyang balaod nga pagahukman sa kamatayon.​—Deuteronomio 4:3.

▪ Sanglit si Agag maoy katalirongan ni haring Saul sa Israel, dili ba ang paghisgot sayosayo ni Balaam labot sa usa ka Amalekanhong magmamando nga may sama nianang ngalana nagkasumpaki?

Sa mga 1473 W.K.P., gitagna ni Balaam nga ang usa ka hari sa Israel mahimong “labaw pa kay kang Agag.” (Numeros 24:7) Wala nay lain pang gihisgotan ang gihimo bahin kang Agag hangtod sa pagmando ni Haring Saul (1117-1078 W.K.P.). (1 Samuel 15:8) Kadto dili panagsumpaki, hinunoa, kay ang “Agag” tingali maoy usa ka harianong titulo nga susama niana sa Paraon sa Ehipto. Posible usab nga ang Agag maoy usa ka personal nga ngalan nga kanunayng gigamit sa mga magmamandong Amalekanhon.

▪ Kinsa ang nagsugo kang David sa pag-ihap sa mga Israelinhon?

Ang 2 Samuel 24:1 nag-ingon: “Ug misilaob na usab ang kasuko ni Jehova batok sa Israel, sa dihang may usa nga nag-awhag kang David [o, “sa dihang si David giawhag,” potnot] batok kanila, nga nag-ingon: ‘Lakaw, ipha ang Israel ug ang Juda.’” Apan dili si Jehova ang nagpalihok kang Haring David sa pagpakasala, kay ang 1 Cronicas 21:1 nag-ingon: “Si Satanas [o, “usa ka masukihon,” potnot] mitindog batok sa Israel ug nag-awhag kang David sa pag-ihap sa Israel.” Ang Diyos nasuko sa mga Israelinhon ug busa gitugotan si Satanas nga Yawa nga ipaagom kining salaa diha kanila. Maoy hinungdan, ang 2 Samuel 24:1 mabasa nga daw ang Diyos ang naghimo niini mismo. Makaiikag, ang hubad ni Joseph B. Rotherham mabasa: “Ang kasuko ni Yahweh misilaob batok sa Israel, mao nga gisugyotan niya si David sa pagbatok kanila sa pag-ingon, Lakaw ug ipha ang Israel ug ang Juda.”

▪ Sa unsang paagi mapasibo ang nagkalahi nga numero nga gihatag alang sa mga Israelinhon ug sa mga Judeanhon sa ihap ni David?

Diha sa 2 Samuel 24:9 ang numero maoy 800,000 ka Israelinhon ug 500,000 ka Judeanhon, samtang ang 1 Cronicas 21:5 nag-ihap sa mga lalaking manggugubat sa Israel nga 1,100,000 ug ang Juda nga 470,000. Ang regular nga nalista sa pag-alagad sa hari maoy 288,000 ka sundalo, gibahin ngadto sa 12 ka grupo sa tag 24,000, ang kada usa ka grupo nag-alagad sa usa ka bulan sa panahon sa tuig. Dihay dugang nga 12,000 ka sulogoon sa 12 ka prinsipe sa mga tribo, naghimo sa bug-os nga gidaghanon nga 300,000. Dayag nga ang 1,100,000 sa 1 Cronicas 21:5 naglakip niining 300,000 nga nalista na, samtang kini wala ilakip sa 2 Samuel 24:9. (Numeros 1:16; Deuteronomio 1:15; 1 Cronicas 27:1-22) Mahitungod sa Juda, ang 2 Samuel 24:9 sa dayag naglakip sa 30,000 ka lalaki diha sa kasundalohan nga nagbantay nga natudlo sa mga utlanan sa Palestina apan wala maapil sa numero diha sa 1 Cronicas 21:5. (2 Samuel 6:1) Kon atong hinumdoman nga gisulat ang 2 Samuel ug ang 1 Cronicas sa duha ka lalaki nga lahi ug mga hunahuna ug mga tumong, sayon nga atong mapasibo ang mga numero.

▪ Kinsa ang amahan ni Salatiel?

Ang pipila ka teksto nagpaila nga si Jeconias (Haring Joacim) mao ang unodnong amahan ni Salatiel. (1 Cronicas 3:16-18; Mateo 1:12) Apan ang magsusulat sa Ebanghelyo nga si Lucas nagtawag kang Salatiel nga “anak ni Neri.” (Lucas 3:27) Dayag nga gihatag ni Neri ang iyang anak nga babaye ngadto kang Salatiel ingon nga asawa. Sanglit giisip sa mga Hebreohanon ang umagad-nga-lalaki ingong anak nga lalaki, ilabina sa mga pagtala sa kaliwatan, si Lucas tukmang nakatawag kang Salatiel nga anak ni Neri. Sa susama, si Lucas naghisgot kang Jose ingon nga anak nga lalaki ni Heli, nga sa aktuwal mao ang amahan sa asawa ni Jose, nga si Maria.​—Lucas 3:23.

Pagpasibo sa mga Teksto nga Naglangkit Kang Jesus

▪ Gikan sa pila ka tawo nga gipagawas ni Jesu-Kristo ang mga demonyo nga misulod sa dakong panon sa mga baboy?

Ang magsusulat sa Ebanghelyo nga si Mateo naghisgot ug duha ka tawo, apan si Marcos ug Lucas naghisgot ug usa lamang. (Mateo 8:28; Marcos 5:2; Lucas 8:27) Tingali, gihisgotan ni Marcos ug Lucas ang usa lamang ka tawo nga giyawaan tungod kay nakigsulti si Jesus kaniya ug ang iyang kahimtang mas talagsaon. Lagmit, kadtong tawhana mas mabangis o nag-antos ilalom sa pagkontrolar sa demonyo sa hataas nga panahon. Human niadto, tingali kadtong tawhana lamang ang buot nga mouban kang Jesus. (Marcos 5:18-20) Diha sa daw susama nga kahimtang, si Mateo naghisgot bahin sa duha ka buta nga giayo ni Jesus, samtang si Marcos ug Lucas naghisgot ug usa lamang. (Mateo 20:29-34; Marcos 10:46; Lucas 18:35) Kadto dili panagsumpaki, kay dihay labing menos usa sa maong tawo.

▪ Unsay kolor sa kupo nga gisul-ob ni Jesus sa adlaw sa iyang kamatayon?

Sumala kang Marcos (15:17) ug Juan (19:2), gisul-oban sa mga sundalo si Jesus ug purpura ug kolor nga kupo. Apan si Mateo (27:28) nagtawag niini nga “usa ka eskarlatang kupo,” gipasiugda ang pagkapula niini. Sanglit ang purpura maoy bisan unsang bulok nga may sambog nga pula ug asul, si Marcos ug Juan miuyon nga ang kupo dunay pulahong bulok. Ang sidlak sa kahayag ug ang palibot nakahatag ug lainlain nga bulok sa kolor sa kupo, ug gihisgotan sa mga magsusulat sa Ebanghelyo ang kolor nga mas siga alang kanila o alang niadtong ilang nakuhaan sa impormasyon. Ang diyutayng kalainan nagpakita sa indibiduwalidad sa mga magsusulat ug nagpamatuod nga walay panagsumpakiay.

▪ Kinsay nagpas-an sa kahoy sa pagsakit ni Jesus?

Si Juan (19:17) miingon: “Gipas-an niya ang iyang kaugalingong kahoy sa pagsakit, [si Jesus] miadto sa ginganlag Dapit sa Kalabera, nga sa Hebreohanon ginganlan ug Golʹgo·tha.” Apan si Mateo (27:32), Marcos (15:21), ug Lucas (23:26) miingon nga ‘sa migula sila, si Simon nga taga Cirene gipugos sa pagpas-an sa kahoy sa pagsakit.’ Si Jesus ang mipas-an sa iyang kahoy sa pagsakit, sumala sa gisulti ni Juan. Sa iyang mubo nga asoy, hinunoa, wala idugang ni Juan ang punto nga si Simon sa ulahi gipugos sa pagpas-an sa kahoy. Busa, ang mga asoy sa Ebanghelyo sibo niining bahina.

▪ Sa unsang paagi namatay si Judas Iscariote?

Ang Mateo 27:5 nag-ingon nga si Judas nagbitay sa iyang kaugalingon, samtang ang Buhat 1:18 nag-ingon nga “sa pagkahulog niya nga nag-una ang iyang ulo, mibuto ang iyang tiyan ug nahurot pagkayagyag ang iyang tinai.” Samtang si Mateo mopatim-aw nga naghisgot sa paagi sa gisulayang paghikog, gihubit sa mga Buhat ang mga resulta. Si Judas dayag naghigot ug pisi diha sa sanga sa kahoy, gihigtan ang iyang liog, ug misulay sa pagbitay sa iyang kaugalingon pinaagi sa paglukso sa pangpang. Mopatim-aw nga ang pisi naputol o kaha ang sanga sa kahoy nabali mao nga siya mitiurok paubos ug nabungkag diha sa kabatoan sa ubos. Ang dagway sa palibot sa Jerusalem naghimo sa maong konklusyon nga makataronganon.

Unsay Imong Paglantaw sa mga Butang?

Kon makakita kita ug daw mga panagsumpaki sa Bibliya, maayong amgohon nga ang mga tawo sagad mosultig mga butang nga mopatim-awng nagkasumpaki apan sayon nga ikapatin-aw o masabtan. Pananglitan, ang usa ka negosyante tingali mosulat sa usa ka tawo pinaagi sa pagdiktar sa sulat ngadto sa iyang sekretarya. Kon pangutan-on, ang negosyante makaingon nga siya ang nagpadala sa sulat. Apan sanglit ang iyang sekretarya ang nagmakenilya ug nagpadala sa sulat, ang sekretarya makaingon nga siya ang nagpadala niana. Sa susama, dili panagsumpaki ang pag-ingon ni Mateo (8:5) nga miabot ang usa ka opisyal sa sundalo sa pagpangayo ug pabor kang Jesus, samtang si Lucas (7:2, 3) miingon nga ang tawo nagpadala ug mga hawas.

Ang nahisgotang mga pananglitan nagpakita nga ang kalibganan sa Bibliya masulbad. Busa, adunay maayong katarongan nga magbaton ug positibong tinamdan sa Kasulatan. Ang maong espiritu maoy gisugyot niining mga pulonga nga makita diha sa Bibliya sa pamilya nga gipatik sa tuig 1876:

“Ang hustong espiritu sa pagpakiglabot sa mga kalibganan mao, ang pagwagtang niini kon mahimo, ug magpabilin ug magpasakop sa kamatuoran, bisan pag dili bug-os mawala gikan niana ang matag panganod. Kita angayng mosundog sa panig-ingnan sa mga apostol, kinsa, sa dihang ang pipila ka tinun-an nasilo sa gitawag nilang ‘lisod nga sinultihan,’ aron isalikway si Kristo, nagpahilom sa tanang pagsupak pinaagi niini: ‘Ginoo, kang kinsa man kami moadto? Ikaw ang may mga pulong mahitungod sa kinabuhing dayon, ug kami nagtuo nga Ikaw ang Kristo, ang Anak sa Diyos nga buhi.’ . . . Kon makakita kita ug kamatuoran nga daw nagkasumpaki sa laing kamatuoran, atong ipasibo kana, ug ipakita kini nga napasibo na ngadto sa tanan.”​—Juan 6:60-69.

Imo bang huptan ang maong baroganan? Human sa pagtuki sa pipila lamang ka pananglitan nga nagpasundayag sa panag-uyon sa Kasulatan, gilaoman nga ikaw mouyon sa salmista kinsa miingon bahin sa Diyos: “Kamatuoran ang diwa sa imong pulong.” (Salmo 119:160) Mao kanay paghunahuna sa mga Saksi ni Jehova sa tibuok Bibliya ug malipay nga mohatag sa mga katarongan alang sa ilang pagtuo niana. Nganong dili hisgotan kining walay-katumbas nga basahon uban kanila? Hinaot ang makapadasig nga mensahe niini mopatugob kanimo sa matuod nga paglaom ug kalipay.

[Hulagway sa panid 7]

Nakapangutana ka na ba sa mga Saksi ni Jehova kon nganong sila nagtuo sa Bibliya?