SANTIAGO
[Ang Cebuanong katumbas sa Hebreohanong ngalan nga Jacob, nga nagkahulogang, “Usa nga Naghawid sa Tikod; Malipotong Magpupuli”].
1. Amahan sa apostol nga si Judas (dili si Judas Iskariote).—Luc 6:16; Buh 1:13.
2. Anak nga lalaki ni Zebedeo; igsoon ni Juan ug usa sa 12 ka apostoles ni Jesu-Kristo. (Mat 10:2) Mopatim-aw nga ang iyang inahan mao si Salome, ingon sa gipaila pinaagi sa pagtandi sa duha ka asoy sa samang panghitabo. Ang usa naghisgot nga “ang inahan sa mga anak ni Zebedeo,” ug ang lain nagtawag kaniya nga “Salome.” (Mat 27:55, 56; Mar 15:40, 41; tan-awa ang SALOME Num. 1.) Ang dugang pagtandi sa Juan 19:25 lagmit magpunting kang Salome ingong ang unodnong igsoon ni Maria, ang inahan ni Jesus. Kon mao, si Santiago maoy ig-agaw igtagsa ni Jesus.
Si Santiago ug ang iyang igsoong lalaki nagtrabaho kauban sa ilang amahan sa pagpangisda niadtong 30 K.P. sa dihang si Jesus nagtawag kanila uban sa ilang isigkamangingisda nga si Pedro ug Andres aron mahimong iyang mga tinun-an ug “mangingisda ug mga tawo.” Agig pagsanong sa pagtawag ni Jesus, si Santiago ug Juan mibiya sa pagpangisda diin kasosyo nila si Pedro ug Andres ug kadto maoy dakodakong kapanginabuhian sanglit sila may mga tawong sinuholan.—Mat 4:18-22; Mar 1:19, 20; Luc 5:7-10.
Pagkasunod tuig, sa 31 K.P., sa dihang gitudlo ni Jesus ang 12 sa iyang mga tinun-an aron mahimong mga apostoles, si Santiago maoy usa sa napili diha sa grupo.—Mar 3:13-19; Luc 6:12-16.
Si Pedro, Santiago, ug Juan kanunayng gihisgotan nga suod nga nakig-uban kang Kristo. Pananglitan, kining tulo mao lamang ang kauban ni Kristo didto sa bukid diin nahitabo ang pagkausab sa dagway (Mat 17:1, 2), mao lamang ang mga apostoles nga gidapit ngadto sa balay aron makasaksi sa pagbanhaw sa anak nga babaye ni Jairo (Luc 8:51), ug mao ang labing suod nga mga kauban ni Jesus didto sa Getsemane samtang siya nag-ampo nianang kataposang gabii (Mar 14:32-34). Si Pedro, Santiago, ug Juan, uban ni Andres, mao ang nangutana kang Jesus kon kanus-a mahitabo ang gitagnang kalaglagan sa templo sa Jerusalem ug kon unsa unya ang ilhanan sa iyang presensiya ug ang kataposan sa sistema sa mga butang. (Mar 13:3, 4) Si Santiago kanunayng gihisgotan kauban sa iyang igsoong si Juan, ug kasagaran siya mao ang unang gihisgotan. Tingali kini nagpaila nga siya mao ang magulang nilang duha.—Mat 4:21; 10:2; 17:1; Mar 1:19, 29; 3:17; 5:37; 9:2; 10:35, 41; 13:3; 14:33; Luc 5:10; 6:14; 8:51; 9:28, 54; Buh 1:13.
Si Santiago ug ang iyang igsoon gianggaan ni Jesus ug Boanerges, nga usa ka Semitikanhong termino nga nagkahulogang “Mga Anak sa Dalugdog.” (Mar 3:17) Tingali tungod kini sa pagkaabtik, pagkapuwersado, ug pagkamadasigon niining mga tawhana. Pananglitan, sa usa ka higayon sa dihang ang pipila ka Samarianhon wala mag-abiabi kang Jesus, si Santiago ug Juan buot magpakanaog ug kalayo gikan sa langit aron ut-oton sila. Bisan tuod gibadlong sila ni Jesus tungod sa pagsugyot sa mao nga panimalos, kini nga tinamdan maoy tungod sa ilang matarong nga kasuko ug sa ilang pagtuo. (Luc 9:51-55) Sila may ambisyon usab nga mabatonan ang labing prominenteng mga posisyon diha sa Gingharian, diha sa tuo ug sa wala nga kamot ni Jesus, ug dayag nga gihangyo nila ang ilang inahan (lagmit iyaan ni Jesus) sa pagpangayo sa maong mga pabor gikan kaniya. Human ipatin-aw nga ang iyang Amahan mao ang magbuot nianang butanga, gipahimuslan ni Jesus ang maong higayon aron ipasiugda nga “si bisan kinsa nga buot mahimong una sa inyong taliwala kinahanglang mahimong inyong ulipon.”—Mat 20:20-28.
Dayag nga si Santiago namatay niadtong 44 K.P. Gipapatay siya ni Herodes Agripa I pinaagi sa espada. Siya ang unang namatay sa 12 ka apostoles ingong usa ka martir.—Buh 12:1-3.
3. Laing apostol ni Jesu-Kristo ug anak ni Alfeo. (Mat 10:2, 3; Mar 3:18; Luc 6:15; Buh 1:13) Gituohan sa kadaghanan ug dako ang posibilidad nga si Alfeo mao ra usab si Clopas, ug kon mao kini ang kahimtang, nan ang inahan ni Santiago mao si Maria, ang mao ra usab nga Maria nga “inahan ni Santiago nga Gamay ug ni Joses.” (Ju 19:25; Mar 15:40; Mat 27:56) Tingali gitawag siya nga Santiago nga Gamay tungod kay siya mubo ug barog o mas bata kay sa laing apostol nga si Santiago nga anak ni Zebedeo.
4. Anak nga lalaki ni Jose ug Maria, ug igsoon ni Jesus sa inahan. (Mar 6:3; Gal 1:19) Bisan tuod dili usa ka apostol, dayag nga mao kini nga Santiago nga usa ka magtatan-aw sa Kristohanong kongregasyon sa Jerusalem (Buh 12:17) ug ang nagsulat sa basahon sa Bibliya nga nagdala sa iyang ngalan. (San 1:1) Tingali siya mao ang sunod nga manghod ni Jesus, tungod kay siya ang unang ginganlan sa upat ka anak nga lalaki ni Maria nga gisabak sa kinaiyanhong paagi: si Santiago, Jose, Simon, ug Judas. (Mat 13:55; tan-awa ang IGSOONG LALAKI.) Diha sa iyang sulat ngadto sa mga taga-Corinto, nga gisulat sa mga tuig 55 K.P., gipunting ni Pablo nga minyo si Santiago.—1Co 9:5.
Mopatim-aw nga panahon sa ministeryo ni Jesus si Santiago sinati kaayo sa buluhaton sa iyang igsoon (Luc 8:19; Ju 2:12), apan bisan tuod mopatim-awng dili siya magsusupak, siya dili usa sa mga tinun-an ug mga sumusunod ni Kristo. (Mat 12:46-50; Ju 7:5) Lagmit nga kauban siya sa iyang dili-magtutuo nga mga igsoong lalaki sa dihang ilang giawhag si Jesus sa pagtungas ngadto sa Pista sa mga Tabernakulo, sa panahon nga ang mga magmamando sa mga Hudiyo nangita aron sa pagpatay kaniya. (Ju 7:1-10) Lagmit si Santiago usa usab sa mga paryente ni Jesus nga nag-ingon bahin kaniya: “Nalisoan siya sa iyang pangisip.”—Mar 3:21.
Apan, human sa kamatayon ni Jesus ug sa wala pa ang Pentekostes 33 K.P., si Santiago kauban sa iyang inahan, mga igsoong lalaki, ug mga apostoles nagtigom alang sa pag-ampo diha sa usa ka itaas nga lawak didto sa Jerusalem. (Buh 1:13, 14) Dayag nga mao kini nga Santiago nga kaniya personal nga nagpakita ang nabanhawng si Jesus, ingon sa gitala sa 1 Corinto 15:7, aron sa pagkombinsir niining kanhi dili-magtutuo nga Siya mao gayod ang Mesiyas. Kini nagpahinumdom kanato sa personal nga pagpakita ni Jesus kang Pablo.—Buh 9:3-5.
Human niadto si Santiago nahimong usa ka prominenteng membro ug mopatim-awng usa ka “apostol” sa kongregasyon sa Jerusalem. (Tan-awa ang APOSTOL [Pagkaapostol Diha sa Kongregasyon].) Busa, sa unang pagduaw ni Pablo sa mga igsoon sa Jerusalem (mga 36 K.P.), siya nag-ingon nga siya migugol ug 15 ka adlaw uban kang Pedro apan ‘wala siyay laing nakitang mga apostoles, si Santiago lamang nga igsoon sa Ginoo.’ (Gal 1:18, 19) Si Pedro, human pagawasa gikan sa bilanggoan sa milagrosong paagi, nagsugo sa mga igsoon didto sa balay ni Juan Marcos, “Itaho kining mga butanga kang Santiago ug sa mga igsoon,” busa nagpaila sa pagkaprominente ni Santiago. (Buh 12:12, 17) Niadtong mga 49 K.P. ang isyu bahin sa pagtuli nakaabot sa ‘mga apostoles ug sa mga ansiyano’ sa Jerusalem. Human sa personal nga testimonya ni Pedro, Bernabe, ug Pablo, si Santiago namulong ug naghatag ug desisyon nga giuyonan ug gidawat sa mga nagkatigom. (Buh 15:6-29; itandi ang Buh 16:4.) Sa paghisgot niana nga okasyon, si Pablo nag-ingon nga si Santiago, Cefas, ug Juan “giisip nga mga haligi” taliwala niadtong didto sa Jerusalem. (Gal 2:1-9) Sa hinapos sa usa ka misyonaryong panaw sa ulahi, si Pablo nga didto sa Jerusalem nagtaho sa iyang ministeryo ngadto kang Santiago ug sa “tanang ansiyano” ug kini sila naghatag kaniya ug tambag nga pagasundon.—Buh 21:15-26; tan-awa usab ang Gal 2:11-14.
Ang pamatuod nga mao kining ‘igsoon ni Jesus’ nga nagsulat sa basahon ni Santiago ug dili usa sa mga apostoles nga pareho niya ug ngalan (ang anak nga lalaki ni Zebedeo o kaha anak nga lalaki ni Alfeo), mopatim-awng gipakita diha sa sinugdanan sa iyang sulat. Diha niana gipaila sa magsusulat ang iyang kaugalingon ingong “ulipon sa Diyos ug sa Ginoong Jesu-Kristo,” inay nga usa ka apostol. Sa samang paagi ang iyang igsoong si Judas nagpaila usab sa iyang kaugalingon ingong “usa ka ulipon ni Jesu-Kristo, apan igsoon ni Santiago.” (San 1:1; Jud 1) Ang duha ka magsoon mapainubsanong nagdumili sa pagpaila sa ilang kaugalingon ingong unodnong mga igsoon ni Ginoong Jesu-Kristo.
Ang pagtawag kaniya nga “Santiago nga Matarong” gipasukad sa mga tradisyon nga nag-ingong siya gibansagan niini tungod sa iyang paagi sa pagkinabuhi. Wala hisgoti diha sa Kasulatan ang kamatayon ni Santiago. Apan ang sekular nga historyador nga si Josephus nag-ingon nga sa panahon tali sa kamatayon ni Gobernador Festo, sa mga 62 K.P., ug sa pag-abot sa iyang manununod nga si Albinus, ang hataas nga saserdoteng si Ananus (Ananias) “nagpatigom sa mga maghuhukom sa Sanhedrin ug nagdala sa atubangan kanila ug usa ka tawo nga ginganlag Santiago, ang igsoong lalaki ni Jesus kinsa gitawag ug Kristo, ug sa uban pa. Iyang giakusahan sila sa paglapas sa balaod ug gitugyan sila aron batoon.”—Jewish Antiquities, XX, 200 (ix, 1).