YOHDH

[י].

Ang ikanapulong letra sa Hebreohanong alpabeto. Kini ang kinagamyan sa Hebreohanong mga letra. Ang ngalan sa kinagamyang letra sa Gregong alpabeto, ang i·oʹta, dayag nga susama sa Hebreohanong yohdh. Sanglit ang Balaod ni Moises sa orihinal gisulat ug gipreserbar diha sa Hebreohanong pinulongan, lagmit gayod nga ang gitumong ni Jesus mao ang Hebreohanong yohdh sa dihang siya miingon nga ang “kinagamyang letra [Gr., i·oʹta]” dili mahanaw nga dili kini matuman. (Mat 5:18) Kini nga letra makita ingong unang letra sa Tetragrammaton, o sa sagradong ngalan nga Jehova (nga basahon gikan sa tuo ngadto sa wala: יהוה), ug kini gikopya nga wala bag-oha diha sa kinaunahang mga kopya sa Gregong Septuagint. Diha sa usa ka panid sa vellum sa ikatulong siglo K.P. (P. Oxyrhynchus vii. 1007) makita ang usa ka bahin sa Septuagint nga hubad sa Genesis diin ang balaang ngalan nga Jehova gihawasan sa dobleng yohdh.​—Gen 2:​8, ftn sa Rbi8.

Tungod sa pagkaamgid sa mga letrang yohdh (י) ug waw (ו), usahay mabaylo kini sa mga magkokopya. Sa Hebreohanon, ang matag bersikulo diha sa Salmo 119:73-80 nagsugod sa letrang yohdh.