Ang Hunahuna sa Bibliya
Tulo ka Hari ba ang Miduaw Kang Jesus sa Betlehem?
HUMAN sa pagkatawo ni Jesus, ang mga tawong ilado nga taga-Silangan nangabot sa Betlehem sa pagyukbo kaniya isip hari sa mga Hudiyo. Hangtod karong adlawa daghang tawo sa tibuok kalibotan nga magsaulog sa Pasko maghinumdom sa maong pagduaw.
Sa pipila ka dapit ang mga tawo maggamag mga Belen nga maghulagway sa mga bisita nga taga-Silangan ingong tulo ka hari nga nagpaduol sa bag-ong-natawo nga si Jesus uban ang mga gasa. Sa ubang kanasoran, ang mga bata manuroy sa ilang silinganan nga nagsul-ob sa besti sa “Balaang mga Hari.” Bisan sa paglabay sa 20 ka siglo, ang mga tawo bisan diin maghinumdom gihapon sa maong talagsaong mga bisita. Kinsa ba gayod sila?
Mga Hari ba Sila?
Ang asoy sa kasaysayan niining hitaboa hikaplagan sa basahon ni Mateo sa Bibliya. Dinha atong mabasa: “Human sa pagkatawo ni Jesus . . . ang mga astrologo gikan sa sidlakan sa usa ka adlaw miabot sa Jerusalem nga nangutana, ‘Hain man ang bag-ong natawong hari sa mga Hudiyo? Among nakita ang iyang bituon sa pagsubang niini ug mianhi kami aron sa pagyukbo kaniya.’” (Mateo 2:1, 2, New American Bible) Nganong kining hubara sa Bibliya nagtawag sa mga bisita gikan sa sidlakan nga mga astrologo ug dili mga hari?
Ang mga kasulatan dinhi nagagamit sa plural nga dagway sa Gregong pulong nga maʹgos. Ang nagkalainlaing mga hubad sa Bibliya naghubad niini ingon nga “mga tawong makinaadmanon,” “mga astrologo,” o “mga tigsud-ong sa bituon,” o sila yanong nagpahayag niana nga literal ingong “mga Mago.” Kining pulonga nagtumong sa mga tigtambag ug tigpanagna nga binase sa posisyon sa mga bituon ug sa mga planeta. Busa ang Bibliya nagpaila sa mga bisita sa Betlehem ingong mga mananagna, kinsa migamit sa okultong mga buhat nga wala uyoni sa Diyos.—Deuteronomio 18:10-12.
Mga hari ba usab sila? Kon mga hari sila, makataronganon ang pagdahom nga ipaila sila sa Bibliya sa ingon. Ang Mateo 2:1-12 nagagamit sa pulong “hari” upat ka beses, nga kas-a nagtumong kang Jesus ug tulo ka beses kang Herodes. Apan bisan kas-a wala kini magtawag sa mga Mago ingong mga hari. Bahin niini ang The Catholic Encyclopedia nag-ingon: “Walay Amahan sa Simbahan ang nagtuo nga ang mga Mago maoy mga hari.” Ni ang Bibliya nagtuo.
Tulo ba Sila?
Ang gidaghanon sa mga Mago wala hisgoti diha sa talaan sa Bibliya. Bisan pa niana, ang mga Belen ug mga awit sa Pasko nagduso sa komong gituohan nga tradisyon nga sila tulo. Dayag kini naggikan sa kamatuorang dihay tulo ka matang sa mga gasa. Bahin niini, ang Bibliya nag-ingon: “Gibuksan usab nila ang ilang mga bahandi ug mihalad [kang Jesus] ug mga gasa, bulawan ug prangkinsenso ug mira.”—Mateo 2:11.
Makataronganon ba nga ihinapos nga sanglit ang mga Mago naghatag ug tulo ka nagkalainlaing mga gasa, dihay tulo gayod ka Mago? Atong hisgotan ang asoy sa laing iladong bisita sa Israel. Ang rayna sa Sheba kas-a miduaw kang Haring Solomon ug mihatag kaniya ug “mga lana sa balsamo ug daghan kaayo nga bulawan ug bililhong mga bato.” (1 Hari 10:2) Bisan tuod gihisgotan ang tulo ka nagkalainlaing mga matang sa mga gasa, ang tawo lamang nga gihisgotan nga naghatag niana mao ang rayna sa Sheba. Ang gidaghanon sa iyang mga gasa wala magpasabot nga tulo ka tawo ang miduol kang Solomon niadtong higayona. Sa susama, ang tulo ka gasa nga gihatag kang Jesus walay labot sa gidaghanon sa mga tawo nga nagdala kanila.
Ang The Catholic Encyclopedia nag-ingon: “Ang asoy sa Ebanghelyo wala maghisgot sa gidaghanon sa mga Mago, ug walay tino nga gikabilinbilin nga asoy bahin niini. Ang pipila ka Amahan naghisgot ug tulo ka Mago; lagmit kaayong naimpluwensiyahan sila sa gidaghanon sa mga gasa.” Kini nagpadayon paghisgot nga ang lainlaing mga buhat sa arte nagpakita sa duha, tulo, upat, ug walo pa nga miduaw kang Jesus. Ang pipila ka gikabilinbilin nga asoy mopabor ug abot sa 12. Yanong walay paagi sa pagsusi sa tinuod nga gidaghanon sa mga Mago.
Usa ka Popular Apan Sayop nga Estorya
Sukwahi sa popular nga pagtuo, ang mga Mago unang nangabot, dili sa Betlehem, kondili sa Jerusalem, human matawo si Jesus. Sila wala diha sa panahon sa pagkatawo ni Jesus. Sa ulahi, sa nangadto sila sa Betlehem, ang Bibliya nag-ingon nga “sa misulod sila sa balay ilang nakita ang bata.” (Mateo 2:1, 11) Busa, tin-aw nga sa panahon sa pagduaw sa mga Mago kang Jesus, ang iyang pamilya nakabalhin na ngadto sa usa ka kasagarang puloy-anan. Sila wala makakaplag kaniya sulod sa usa ka pasungan.
Gikan sa panglantaw sa Kasulatan, sayop ang popular nga estorya bahin sa tulo ka hari nga nagpasidungog kang Jesus panahon sa iyang pagkatawo. Sumala sa gihisgotan sa itaas, ang Bibliya nagtudlo nga ang mga Mago nga miduaw kang Jesus dili mga hari kondili mga astrologo nga nagsunod sa okulto. Ang talaan sa Kasulatan wala mag-ingon kon pila sila. Gawas pa, sila wala moduaw kang Jesus panahon sa iyang pagkatawo, sa dihang siya gibutang sa usa ka pasungan, apan, hinunoa, sa usa ka panahon sa ulahi, sa dihang ang iyang pamilya nagpuyo na sa usa ka balay.
Ang popular nga asoy bahin sa tulo ka hari ug ubang tradisyonal nga mga estorya sa Pasko, bisag sa Kasulatanhon maoy sayop, kasagarang giisip ingong di-makadaot nga mga estorya bahin sa pangilin. Bisan pa niana, ang mga Kristohanon nagpabili pag-ayo sa usa ka dagway sa pagsimba nga nahigawas sa kabakakan. Kini ang gibati mismo ni Jesus. Sa pag-ampo ngadto sa iyang Amahan, siya kas-a miingon: “Ang imong pulong maoy kamatuoran.” (Juan 17:17) Siya miingon nga “ang matuod nga mga magsisimba mosimba sa Amahan pinaagi sa espiritu ug kamatuoran, kay, sa pagkatinuod, ang Amahan nagapangita sa mga ingon kanila nga mosimba kaniya.”—Juan 4:23.
[Hulagway sa panid 15]
“Paghalad sa mga Mago”