KORONA, PURONGPURONG
Usa ka turong nga yano o artistiko, nga gisul-ob sa mga tawong inila, sama sa mga hari, mga rayna, ubang mga magmamando, mga saserdote, ug mga tawo nga linaing gipasidunggan o gigantihan. Human sa Lunop, ang mga korona o purongpurong gigamit ingong mga simbolo sa awtoridad, dignidad, gahom, kadungganan, ug ganti.
Ang unang matang sa korona o purongpurong dayag nga sama nianang sa diadema (Heb., neʹzer), usa ka yanong purong nga lagmit unang gigamit sa pagpungos sa taas nga buhok sa usa ka tawo. Apan, kini gigamit ingong harianong purong bisan taliwala sa mga tawong mugbog buhok. Ang maong mga purong gipakita diha sa mga kinulit sa Ehipto, Nineve, ug Persepolis. Sa ulahing kapanahonan gihimo ang pagpalahi alang sa mga tawong pinasidunggan pinaagi sa paggamit ug mga diadema nga nagkalainlain ang mga bulok ug mga paagi sa paghablon o sa pagdisenyo. Ang pipila niini nga mga purong maoy mga 5 sm (2 pul.) ang gilapdon ug ginama sa lino, seda, ug bisan gani sa plata ug bulawan. Usahay ang diadema isapaw sa kalo. Dihay nagbawog usab nga mga diadema (nga nagbawog sa tibuok purong nga samag mga bidlisiw), ug dihay mga diadema nga gienggastehan ug bililhong mga bato.
Ang Hebreohanong pulong nga neʹzer, gawas pa sa kahulogan niini nga “diadema” (2Cr 23:11), mahimong magtumong sa usa ka butang nga gilain, gibulag, o gipahinungod, sama sa kahimtang sa pangulong saserdote nga diha kaniya adunay “ilhanan sa pahinungod, ang igdidihog nga lana sa iyang Diyos.” (Lev 21:10-12; itandi ang Deu 33:16, ftn sa Rbi8.) Tungod niining pangunang kahulogan, ang Bag-ong Kalibotang Hubad haom nga naghubad usahay sa neʹzer ingong “ilhanan sa pahinungod,” maylabot sa bulawang plaka nga anaa sa purong nga gisul-ob sa hataas nga saserdote sa Israel. Diha niining palid nga bulawan gikulit ang mga pulong nga “Ang pagkabalaan iya ni Jehova.”—Ex 29:6; 39:30, ftn sa Rbi8; Lev 8:9.
Ang mga diadema ingong mga simbolo sa pagkahari gisul-ob sa Hebreohanong mga hari, sama ni Saul. (2Sa 1:10) Apan, ang pangunang Hebreohanong pulong nga nagpaila sa usa ka korona diha sa naandang diwa ug sagad nga gihubad nga “korona” o “purongpurong” maoy ʽata·rahʹ, gikan sa ʽa·tarʹ, nga nagkahulogang “likos.” (Itandi ang Sal 5:12.) Kini mahimong wala magtumong sa usa ka diadema. Ang korona (ʽata·rahʹ) nga gikuha ni David ingong ganti sa gubat gikan sa mga Ammonhanon didto sa Raba sa sinugdan gipatong diha sa ulo sa idolo nga si Malcam. Wala ibutyag ang porma niini nga korona, apan kini motimbang ug “usa ka talanton nga bulawan [k. 34 kg; 92 lb t], ug may bililhong mga bato niini.” “Kini gibutang sa ulo ni David,” lagmit nga daklit lamang niyang gisul-ob kining bug-at nga korona sa iyang ulo, tingali aron ipaila ang iyang kadaogan batok sa maong bakak nga diyos.—1Cr 20:2; tan-awa ang MOLEK.
Ang pipila ka korona o purongpurong maoy gama sa dinalisay nga bulawan (Sal 21:3); ang uban gidayandayanan pa ug bililhong mga bato. (2Sa 12:30) Usahay, ubay-ubayng mga purong, o mga diadema ang gikombinar, ug kini daw mao ang sagad nga kinaiyahan sa “usa ka halangdong purongpurong.” (Job 31:36) Ang ekspresyon nga “halangdong purongpurong” sa Zacarias 6:14 sa literal maoy “mga korona” o “mga purongpurong” diha sa Hebreohanon, apan kini inubanan sa usa ka berbo nga singular. Busa, mopatim-aw nga kini maoy plural nga nagpaila sa pagkahamili o pagkahalangdon.
Labot sa dili-matinumanong si Zedekias, ang kataposang nagmando sa mga hari sa Juda, si Jehova miingon: “Kuhaa ang purong, ug kuhaa ang korona.” Kini lagmit nagtumong sa usa ka harianong purong, nga sa ibabaw niana gisul-ob ang bulawan nga korona. (Itandi ang Sal 21:3; Isa 62:3.) Kini nga mga simbolo sa aktibong harianong gahom gitangtang, ug ang sugo sa Diyos nagpakita nga ang aktibong pagmando diha sa “trono ni Jehova” (1Cr 29:23) mahunong hangtod sa pag-abot sa Mesiyanikong Hari sa Diyos.—Eze 21:25-27; Gen 49:10.
Ang “harianong purong” sa Persianhong Imperyo gihisgotan sa Ester 1:11; 2:17; 6:6-10. Ang Hebreohanong pulong alang sa “purong” niini nga asoy (keʹther) naggikan sa ka·tharʹ (likos). (Itandi ang Huk 20:43.) Ang Bibliya wala maghubit sa “harianong purong” sa Persia, bisag ang Persianhong monarko sa naandan nagsul-ob ug usa ka purong nga gilangkoban sa usa ka tuskig nga kalo, nga tingali gama sa panapton o sa panapton nga balhiboon, nga adunay asul-ug-puti nga bangan niini, ang purong sa pagkatinuod maoy usa ka diadema.
Sa dihang ang Ibabaw ug Ubos nga Ehipto nahiusa ubos sa usa ka monarko, ang harianong purong sa Ehipto nahimong usa ka kombinasyon nga korona o purongpurong. Ang korona sa Ubos nga Ehipto (usa ka lapad nga pulang kalo nga may mituybo sa likod ug may milawis nga naglukong nga tumoy paambihas sa atubangan) gihaklap diha sa korona sa Ibabaw nga Ehipto (usa ka lingin, taas, puting kalo nga nagkagamay ang tumoy). Sagad ang uraeus (ang sagradong bitin sa mga Ehiptohanon) makita sa atubangan sa korona o purongpurong. Ang harianong purong sa hari sa Asirya, nga gihubit ingong taas nga kalo, sagad gidayandayanan ug mga larawan sa mga bulak ug gipahiluna diha sa mga purong nga seda o lino. Kini maoy pormag-kono nga kalo nga susama sa modernong kalo nga fez, nga mas taas ug diyutay. Ang Grego ug Romanhong mga korona maoy mas yano; usahay kini maoy nagbawog nga mga diadema o kini maoy pormag mga dayandayang lukong.
Si Jehova naghisgot ug mga lalaki nga misul-ob ug mga pulseras diha sa mga kamot ni Ohola ug Oholiba ug sa “matahom nga mga purongpurong” diha sa ilang mga ulo. (Eze 23:36, 42) Sa dili pa dugayng kasiglohan, ang Arabong mga babaye nga inila ug bahandianon nagsul-ob ug mga korona (libot sa pormag-simboryo nga mga kalo) nga gidayandayanan ug gagmayng mga bulawang lukong. Ang samang matang sa purong lagmit gisul-ob sa pipila ka babaye sa kakaraanan.
Ang Gregong pulong nga steʹpha·nos gihubad nga “korona” o “purongpurong.” Ang Romanong mga sundalo, ingong pagyubit sa pagkahari ni Kristo ug lagmit sa pagdugang usab sa iyang pag-antos, nagsalapid ug purongpurong nga sampinit ug nagbutang niini sa ulo ni Jesus. (Mat 27:29; Mar 15:17; Ju 19:2) Dihay nagkalainlaing mga ideya bahin sa tanom nga gigamit. Bisan pa niana, ang mga magsusulat sa Ebanghelyo wala magngalan sa tanom.
Ang mga dayandayang lukong o girnalda sa mga bulak gigamit labot sa atletikong mga sangka ug dula. (2Ti 2:5) Ang mga mananaog sa Gresyanhong mga dula gipurongpurongan ug mga korona o mga lukong nga sagad gama sa mga dahon sa kahoy. Pananglitan, sa Pytianhong mga Dula ang mga mananaog makadawat ug korona nga gama sa mga dahon sa lawrel; ang mga mananaog sa mga Dula sa Olimpiada makabaton ug mga korona nga gama sa ihalas nga mga dahon sa olibo; ug ang mga mananaog sa Isthmianhong mga Dula (gihimo duol sa Corinto) hatagan ug mga korona nga gama sa mga dahon sa kahoyng aguho o sa gipaugang celery.
Mahulagwayong Paggamit. Ang asawa nga may katakos giisip nga “purongpurong sa iyang tag-iya,” tungod kay ang iyang maayong panggawi magpasidungog sa iyang bana, maghimo sa bana nga tinamod sa uban. (Pr 12:4) Ang simbolikong babaye nga Zion mahimong “usa ka matahom nga purongpurong” diha sa kamot ni Jehova, lagmit nagpasabot nga siya maoy produkto sa Iyang pagpanggama nga samag giisa sa iyang kamot, aron ang uban makakita kaniya nga may pagdayeg.—Isa 62:1-3.
Ang ministeryo ni Pablo ug sa iyang nagapanawng mga kauban misangpot sa pagkaugmad sa Kristohanong kongregasyon sa Tesalonica, nga gikalipay ni Pablo ingong “purongpurong sa kasadya,” sanglit usa kini sa mga hinungdan sa hilabihang kalipay alang kaniya.—1Te 2:19, 20; itandi ang Flp 4:1.
Ang pagkaubanon nahisama sa usa ka mahimayaong “purongpurong sa katahom sa dihang makaplagan kini sa dalan sa pagkamatarong,” sanglit ang kinabuhi nga gigugol sa pagkahadlok kang Jehova maoy matahom sa iyang panglantaw ug takos sa pagtahod sa tanang katawhan ingong maayong panig-ingnan. (Pr 16:31; tan-awa ang Lev 19:32.) Ang kaalam, sama sa purongpurong, mobayaw ug mohatag ug pagtahod sa nakabaton niini. (Pr 4:7-9) Si Jesu-Kristo, nga gihimong mas “ubos ug diyutay kay sa mga manulonda,” “gipurongpurongan ug himaya ug dungog [ingong langitnong espiritung linalang nga gibayaw labaw pa sa mga manulonda] tungod sa pag-antos sa kamatayon.” (Heb 2:5-9; Flp 2:5-11) Sa langit, tungod sa pagkamatinumanon, ang dinihogang mga sumusunod ni Jesus makadawat ug ganti nga “dili-malawos nga purongpurong sa himaya,” usa ka “purongpurong nga dili-madunot.” (1Pe 5:4; 1Co 9:24-27; 2Ti 4:7, 8; Pin 2:10) Apan sa dihang ang usa ka tawo mawad-an sa mga intereses sa Gingharian sa yuta tungod sa iyang pagkadili-matinumanon, siya mawad-an usab sa langitnong korona o purongpurong. Tungod niana, ang hinimayang si Jesu-Kristo nagtambag: “Pangupti pag-ayo ang imong nabatonan, aron nga walay usa nga magkuha sa imong purongpurong.”—Pin 3:11.
Sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang Gregong pulong nga di·aʹde·ma gihubad nga “diadema” sa modernong mga maghuhubad. Kini gigamit kanunay ingong simbolo sa harianong dignidad, tinuod man o kaha gipangangkon lamang. Ang “dakong dragon nga ang bulok samag kalayo” (si Satanas nga Yawa) may usa ka diadema diha sa matag usa sa pito ka ulo niini. (Pin 12:3, 9) Ang usa ka diadema nagdayandayan sa matag usa sa napulo ka sungay sa simbolikong pitoy-ulo nga “mapintas nga mananap” nga migimaw sa “dagat.” (Pin 13:1) Ang usa nga gitawag ug Matinumanon ug Matuod, nga mao, si Jesu-Kristo, adunay “daghang diadema” diha sa iyang ulo, sanglit siya naggikan kang Jehova, ang matuod nga Tinubdan sa awtoridad ug gahom. (Pin 19:11-13; 12:5, 10) Lain pa, sa Pinadayag 6:2 ug 14:14, si Jesu-Kristo gilarawan ingong nagsul-ob ug usa ka korona (steʹpha·nos).