Ang Lukat—Nawalang Doktrina sa Kakristiyanohan

ANG lukat, ang pagtuo nga si Jesus namatay nga ilis sa makasasalang katawhan, maoy hinungdanon sa tinuod nga Kristiyanidad. Apan, ang doktrina dugay na nga ulohan sa pagsaway ug pagbiaybiay sa mga teologo sa Kakristiyanohan.

Nganong ingon niana? Dili ba si Jesus mismo miingon diha sa Marcos 10:45: “Ang Anak sa tawo mianhi, dili kay pagaalagaran, kondili sa pag-alagad ug sa paghatag sa iyang kalag ingong usa ka lukat nga ilis sa daghan”?

Daghan ang miingon nga si Jesus wala gayod magsulti nianang mga pulonga, nga human sa iyang kamatayon kini maoy hinimohimo lamang ubos sa impluwensiya ni apostol Pablo. Ang uban moergo nga ang “lukat” dinhi maoy usa ka paagi sa pagpanulti o nga ang doktrina naggikan sa Grego nga mitolohiya! Busa ang lukat tinuyong gihanaw gikan sa mga pagtulon-an sa simbahan.

Hinuon, ikaw malagmit mahibulong kon unsay pagsabot sa unang mga Kristohanon sa kamatayon ni Jesus. Si Pablo nag-ingon kanato sa 2 Corinto 5:14, 15: “Ang gugma ni Kristo nagpugong kanamo, tungod kay kami naghunahuna man, nga usa ka tawo nagpakamatay alang sa tanan . . . nga kadtong kinsa buhi magkinabuhi nga dili na alang sa ilang kaugalingon, kondili alang kaniya nga namatay ug nabanhaw tungod kanila.” Pagkatin-aw ug yano kining doktrinaha​—bug-os nga nahigawas sa makalibog nga kausabang sa ulahi himoon diha sa mga kamot sa mga teologo sa simbahan.

Posible ba nga giimbento lamang ni Pablo kini nga doktrina? Dili, kay siya miingon sa 1 Corinto 15:3: “Kay gihatag ko kaninyo kining labing hinungdanong butang, nga nadawat ko ra usab, nga si Kristo namatay alang sa atong mga sala sumala sa Kasulatan.” Tin-aw, dugay na sa wala pa sulata ni Pablo ang iyang sulat, ang mga Kristohanon nakasabot na sa kamatayon ni Jesus nga masakripisyohon, usa ka tinuod nga bili nga gibayad sa paglukat sa makasasalang katawhan, usa ka tubos. Dugang pa, ingon sa gipaila ni Pablo, ilang nasabtan ang kamatayon ni Kristo sa pagtuman “sa Kasulatan,” sa ato pa, mga tagna sama sa Salmo 22 ug sa Isaias 53 diha sa Hebreohanong Kasulatan, o “Daang Testamento.”

Wala Matubag nga mga Pangutana

Kon buot mo nga tukion ang mga kamatuoran mismo, mahibaloan nimo nga ang mga pagtulon-ang apostata nakasulod sa Kristiyanidad halos panahon pa sa mga apostol. (Buhat 20:29, 30; 2 Timoteo 4:3, 4) Apan, ang pagtuo sa halad lukat ni Jesus nagpadayon, ingon sa gipakita sa mga sinulat sa unang mga Amahan sa Simbahan. Bisan pa niana, sa dihang ukiton sa pipila ka bag-ong mga teologo ang doktrina sa lukat, sila mopatunghag pila ka malisod nga mga pangutana, sama sa, Ngadto kang kinsa gibayad ang lukat? Ug nganong gikinahanglan ang maong pagbayad?

Sa ikaupat nga siglo K.P., si Gregory sa Nyssa ug ang uban nagpatin-aw nga ang lukat ginabayad ngadto kang Satanas nga Yawa! Kang Satanas, sila miergo, nga nag-ulipon sa tawo, ug ang usa ka lukat gibayad ngadto kaniya aron mapagawas ang katawhan. Apan, ang usa ka kauban nga ginganlag Gregory sa Nazianzus nakakitag sayop niini nga teoriya. Kini nagpasabot nga ang Diyos nakautang sa Yawa​—binuang gayod! Ang ideya nga gibayad ang lukat ngadto sa Yawa waypulos ug nagpabilin sa kasiglohan.

Ang lukat ba ginabayad ngadto sa Diyos mismo? Si Gregory sa Nazanzius mibating may mga suliran usab kini nga ideya. Sanglit ‘kita wala man maulipon ngadto sa [Diyos],’ nganong gikinahanglan siyang bayaran sa lukat? Dugang pa, ‘ang Amahan malipay kaha sa kamatayon sa iyang Anak’ pinaagi sa pagpangayo sa usa ka lukat? Maorag malisod nga mga pangutana nga mopatim-awng nagsalikway sa pagduhaduha diha sa lukat mismo.

Ang Kamatayon sa Lukat

Ang imong imbestigasyon niining butanga tingalig magdala kanimo unya ngadto sa sayong ika-12 nga siglo. Si Alselm, Arsobispo sa Canterbury, misulay sa pagtubag niining mga pangutanaha diha sa iyang librong Cur Deus Homo (Nganong ang Diyos Nahimong Tawo). Ang libro nagtudlo nga ang kamatayon ni Kristo nagsilbing usa ka paagi sa pagtagbaw sa balaang hustisya, hinoon dili usa ka lukat. Si Anselm nagtuo nga ang pagpasaylo sa sala pinaagi sa usa ka lukat nga walay pagtagbaw sa hustisya ingon sa daw gipasagdan ang sala nga wala tul-ira. “Apan ang Diyos dili gayod magapasagad sa bisan unsang baliko sa Iyang Gingharian,” miingon si Anselm. Nan, unsaon pagtul-id sa Diyos kining mga butanga?

Nangatarongan nga ang ‘sala nagpasipala sa Diyos,’ si Anselm miingon nga dili pa igo ang “yanong pagpasig-uli sa kon unsay nawala” tungod sa sala ni Adan. Sanglit gipakaulawan ang Diyos, ang usa ka lukat​—bisan ang halad sa usa ka hingpit nga tawo—​dili pa igo. “Tungod sa gihimong pagpakaulaw,” nangatarongan ang klero, “labaw pa sa nawala ang kinahanglang ipasig-uli.” (Amoa ang italiko.) Si Anselm nangatarongan nga gikinahanglan alang niini ang kamatayon sa usa kinsa maoy “Diyos ug tawo”!

Kon unsa man ang imong reaksiyon tingali sa mga pagtulon-an ni Anselm, kini minghawud sa iyang mga katalirongan ug padayong nakaem­pluwensiya sa atong adlaw. Aw, sa usa ka hapak lang, gipalig-on ni Anselm apil ang doktrina sa Trinidad ug mihimog makamatayng suntok ngadto sa lukat, labing menos diha sa Kakristiyanohan! “Ang katagbawan” nahimong sanglitanan sa mga teologo, ang terminong “lukat” inanayng nagakaawop. Bisan pa niana, ang mga teoriya ni Anselm gipasukad halos sa bug-os malipatong pangatarongan, dili sa Bibliya. Ug samtang milabay ang panahon, ang mga eskolar sama kang Thomas Aquinas misugod sa pagsiak sa teoriya ni Anselm sa “katagbawan” uban sa binatid nga pangatarongan sa ilang kaugalingon. Nahimong kasagaran na ang pamanabana. Nagdaghan ang mga teoriya sa katubosan, ug ang panaglantugi dugang nagpalayo sa Kasulatan ug mas nagpalalom ngadto sa tawhanong pangatarongan, pilosopiya, ug mistisismo.

Ang Repormasyon ug ang Lukat

Hinuon, kita mouswag ug diyutay sa atong panahon. Sa dihang ang bagyo sa Repormasyong Protestante miulbo sa ika-16 nga siglo, usa ka radikal nga grupo nga gitawag mga Socinian ang mitungha.a Ilang gilimod nga ang kamatayon ni Jesus diha sa bisan unsang paagi “nagdalag kaluwasan alang kanato,” nagtawag sa maong pagtuo nga “malimbongon, masalaypon, ug maamong-amongon kaayo . . . , batok sa Kasulatan ug pangatarongan.” (The Racovian Catechisme) Sanglit ang Diyos mapasayloon, wala na kinahanglana ang katagbawan sa hustisya. Ang kamatayon ni Kristo, sila miangkon, nagalukat sa paaging kini nag-awhag sa mga tawo sa pagsundog sa iyang hingpit nga sumbanan.

Giatake niini ug ang ubang supak nga mga pagtulon-an, ang Iglesia Katolika mibalos sa pag-atake, nagpatawag ug Konsilyo sa Trent (gikan sa 1545 ngadto sa 1563 K.P.). Apan samtang ang mga baroganan gipalig-on sa daghang mga isyu sa doktrina, ang konsilyo namatud-ang hanap ug walay ginasulti bahin sa katubosan. Kini naghisgot sa ‘merito ni Jesu-Kristo’ ug gigamit ang termino nga “katagbawan” apan kinabubut-ong naglikay sa terminong “lukat.” Busa, ang simbahan midumili gayod sa paghisgot mismo sa bisan unsang direkta nga baroganan sa Kasulatan. Ang pultahan sa pamanabana nagpabiling bukas kaayo.

Kon Nganong Napakyas ang mga Pangulo sa Relihiyon

Sukad sa Konsilyo sa Trent, ang mga teologo​—sa Katoliko ug Protestante—​nakaugmad na sa dili mabilang nga mga teoriya sa katubosan. (Tan-awa ang kahon sa panid 7.) Apan, walay nahiuyon sa kahulogan sa kamatayon ni Kristo ang nakaplagan. Ang mga teologo miuyon na lamang sa ilang ginayubit nga termino sa Kasulatan nga “lukat,” gusto nga modumili niini, nagpagaan niini, wala magpatin-aw niini. Ang kahulogan sa kamatayon ni Kristo gibatbat nga dili masabtan, gituis pag-ayo sa malimbongong pangatarongan, ug mapagawalong mga termino sama sa “impluwensiya sa moral” ug “hawas sa pisikal nga katagbawan.” Imbes nga tukoron ang pagtuo diha sa kamatayon ni Kristo, ang mga klero sa Kakristiyanohan naghimo sa iyang kahoy sa pagsakit nga usa ka makalibog nga babag.

Unsay nagpahiping hinungdan alang niining grabeng kapakyasan? Ang Katolikong teologo nga si Boniface A. Willems nagpahinungod niini ngadto sa kamatuoran nga ang mga teologo maoy “edukadong mga ermitanyo”​—nga halayo kaayo gikan sa tinuod nga mga panginahanglan sa katawhan.b Dili ka ba mouyon uban niana nga pagtasal? Apan, nagpadayon pa ang Jeremias 8:9, nagpunting sa tinuod nga gamot sa suliran: “Tan-awa! Ilang gisalikway ang pulong ni Jehova, ug unsang matanga sa kaalam ang anaa kanila?”

Tugotan nato, nga ang doktrina sa lukat magbangon sa pipila ka malisod nga mga pangutana. (2 Pedro 3:16) Apan inay sa pagpangita diha sa Kasulatan alang sa mga tubag, ang mga teologo nagagamit sa tawhanong kaalam ug pangatarongan. (1 Corinto 1:19, 20; 2:13) Sila mangahas sa pagsalikway sa bisan unsang mga bahin sa Bibliya nga dili motakdo sa ilang mga gusto​—o mga teoriya. (2 Timoteo 3:16) Ilang gipasiugda ang dili-kasulatanhong mga pagtulon-an, sama sa doktrina sa Trinidad. (Juan 14:28) Ug ang ilang kinadak-ang kapakyasan mao nga sila naghimo sa kaluwasan sa tawo nga labaw, naglikay sa mas bug-at nga mga isyu maylabot sa ngalan sa Diyos ug Gingharian.​—Mateo 6:9, 10.

Usa ka Tiglaban sa Lukat

Karon, palihog iuswag ang imong pakisusi sa hinapos sa katuigang 1800. Ang usa ka mahadlokon sa Diyos nga tawong ginganlag Charles Taze Russell nagpalain sa iyang kaugalingon gikan sa pangunang teolohiya ug misugod sa pagpatik niini nga magasin​—Ang Bantayanang Torre. “Sa sinugdan,” nahinumdom si Russell, “kini maoy usa ka linaing tiglaban sa Lukat.”

Ang Bantayanang Torre nagpadayon sa pag-alagad sa maong katuyoan hangtod niining adlawa. Sa kapin na sa usa ka gatos ka tuig, kini nagpresentar sa maayo Kasulatanhong mga katarongan sa pagtuo diha sa lukat, ug kini nagahatag sa makataronganon, Kasulatanhong mga tubag sa mga hagit sa mga kritiko. Busa kami nagdapit kanimo karon sa pagsusi ug dugang pa kon unsay ginaingon sa Bibliya bahin sa kamatayon ni Jesus ug sa kahulogan niini.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 7]

USA KA PANANGLITAN SA MGA TEORIYA SA KATUBOSAN

◻ REKTORAL, O MAGMAMANDO, NGA TEORIYA: Ang Olandes nga Teologong si Hugo Grotius nag-ugmad niini sa ika-17ng siglo aron sa pagbatbat sa mga teoriya sa mga Socinian. Gilantaw ni Grotius ang kamatayon ni Kristo “ingong usa ka matang sa legal nga transaksiyon, ang Diyos ang mihulip sa papel sa usa ka Rektor o Gobernador, ug ang tawo ang tagsala.”—Hasting’s Encyclopædia of Religion and Ethics.

◻ HINUNGDANONG PAGTUBOS NGA TEORIYA: Kini gipatungha niadtong 1946 pinaagi ni Clarence H. Hewitt teologo nga Protestante. Iyang gilantaw ang buhat ni Kristo, dili ingon nga nagbayad sa legal nga silot, kondili ingong ‘nagpagawas kanato gikan sa pagdominar sa balaod sa sala ug kamatayon ug nagtudlog paghinulsol ug diyosnong kasubo, sa ingon nagdala kanato ngadto sa usa ka ­mapasaylong kahimtang atubangan sa Diyos.’

◻ KATUBOSAN PINAAGI SA KRISTOHANONG PANAG-UBANAY: Ang Romano Katolikong teologo nga si Boniface A. Willems (1970) nagpakasama sa “katubosan” uban sa “pagsalikway sa atong pagkahambogiro ug pagbukas sa atong mga kasingkasing ngadto sa usag usa.” Siya midugang: “Ang Kristohanong ideya sa pagpuli o paghulip sa pag-antos mao nga ang usa nasayod sa iyang kaugalingon nga ilangkit kauban sa punog-sala nga rasa sa mga tawo. . . . Ang Simbahan mao unyay panag-ubanay niadtong kinsa andam na nga magkinabuhi diha sa linaing pag-alagad alang sa kaayohan sa uban.”

Si Alselm sa Canterbury. Ang iyang librong Cur deus Homo nagpadali sa kamatayon sa doktrina sa lukat sa Kakristiyanohan

Ang ika-16 nga siglong Konsilyo sa Trent gitigom dinhi sa pagtubag sa Reposmasyong Protestante. Sa mainampingon naglikay ang konsilyo sa pagbatog doktrinal nga baroganan sa lukat

◻ PINASANGINLANG TEORIYA: Ang Katolikong teologo nga si Raymund Schwager nagpatungha niini niadtong 1978. Iyang gisalikway ang ideya nga ang Diyos “mangayo sa mata alang sa mata.” Iyang gilantaw ang halad ni Kristo nga bahin sa catharsis (pagputli) nga magtugot sa tawhanong katilingban nga magpahungaw​—ug busa maghanaw mismo​—sa kinaiyanhong mapintas nga mga hilig niini.

◻ SOCIO-POLITIKANHONG KATUBOSAN: Ang Baptist nga teologo nga si Thorwald Lorenzen misulat sa 1985: “Ang Diyos wala lamang magapangita ug relihiyosong kapasayloan sa mga makasasala kondili usab kagawasan sa politika alang sa mga kabos ug dinaogdaog. . . . Busa, ang kamatayon ni Jesus, nagpakita sa usa ka Diyos kinsa nabalaka pag-ayo sa tanang mga bahin sa tawhanong kinabuhi.”

[Hulagway sa panid 5]

Ang Protestante ug Katoliko nga mga teologo nakahimog daghang mga teoriya mahitungod sa katubosan ug sa lukat, apan unsay gitudlo sa Bibliya?