Pagpabili sa Hinungdan nga Kinahanglang Moabot ang Mesiyas

“Nakita namo ang Mesiyas.”—JUAN 1:41.

1. Unsang makapukaw nga pahayag ang girekord sa Bibliya, ug kanus-a kini gihimo?

ANG usa ka Hudiyo nga ginganlag Andres mao ang mihimo sa makapukaw nga pahayag sa ibabaw ngadto sa iyang igsoon kapin sa 1,950 ka tuig kanhi. Imo bang mabati ang kakulbahinam sa iyang mga pulong, nga gisulat sa Kristohanong apostol Juan? Kadtong dili-makalimtang tuig gihisgotan sa usa ka Kristohanong manalaysay, si Lucas, nga mao “ang ikanapulog-lima ka tuig sa pagmando ni Tiberio Cesar.” Ang ika-15ng tuig ni Tiberius, sukad sa panahon nga siya giproklamar nga imperador sa Roma, nagsugod sa Septiyembre 28 K.P. ug natapos sa Septiyembre 29 K.P.—Lucas 3:1-3, 21, 22; Juan 1:32-35, 41.

2. Sa unsang paagi gipunting sa tagna ni Daniel ang tuig 29 K.P.?

² Ang tuig sa pagtungha sa Mesiyas tukmang gitagna. Sa eksaktong 483 ka tuig nga milabay sukad sa sugo nga gihatag sa Persianhong haring Artaxerxes sa pagtukod pag-usab sa Jerusalem, kana nahitabo sa ika-20ng tuig sa iyang pagmando, sa 455 W.K.P.a (Nehemias 2:1-8) Ang propetang Daniel nagtagna “nga sa paggula sa sugo sa pagpasig-uli ug sa pagtukod pag-usab sa Jerusalem hangtod sa pag-abot sa Mesiyas ang Pangulo, adunay pito ka semana, ug kan-uman ug duha ka semana.” (Daniel 9:25) Busa, ang yugto nga 7 + 62 = 69 ka matagnaong mga semana mao ang kal-ang niining duha ka hinungdanong mga hitabo. Ang kan-uman ug siyam ka literal nga mga semana katumbas sa 483 ka adlaw. Sumala sa matagnaong lagda nga “usa ka adlaw alang sa usa ka tuig,” ang Mesiyas motungha sa 483 ka tuig sa ulahi, sa 29 K.P.—Ezekiel 4:6.

3. (a) Unsay kahulogan sa titulong “Mesiyas”? (b) Unsang mga tagna ang gituman sa Mesiyas?

³ Sa makataronganon, sa tuig 29 K.P., “ang mga tawo nagpaabot” sa Mesiyas. (Lucas 3:1, 15) Ang titulong “Mesiyas” managsamag kahulogan sa “Kristo” diha sa Grego; ang duha nagkahulogang “Dinihogang Usa.” (Juan 1:41) Ang mainit nga pangutana taliwala sa daghang mga Hudiyo mao, ‘Kinsa ang gidihogan ni Jehova ingong hari sa pagmando dili lamang sa Israel kondili sa tanang katawhan?’ Pinaagi sa tagna, ang gipili misangpot sa usa ka kaliwat sa apo-sa-tuhod ni Abraham nga si Juda. Dugang pa, ang Mesiyas maoy manununod sa trono ni haring David sa banay ni Juda ug natawo sa lungsod ni David sa Bethlehem.—Genesis 17:5, 6; 49:10; Salmo 132:11; Daniel 7:13, 14; Miqueas 5:2; Juan 7:42.

Dili-Masayop nga Ilhanan

4, 5. (a) Unsay nahitabo sa hinungdanong tuig 29 K.P.? (b) Sa unsang dili-masayop nga paagi mailhan ang usa nga gipili ingong Mesiyas?

⁴ Sa maong hinungdanong tuig, sa 29 K.P., kini ang nahitabo: “Ang pulong sa Diyos miabot kang Juan nga anak ni Zacarias didto sa kamingawan. Busa iyang giadto ang tanang kayutaan nga kasikbit sa Jordan, nga nagwali mahitungod sa bawtismo nga nagasimbolo sa paghinulsol alang sa kapasayloan sa mga sala.” (Lucas 3:2, 3) Ang ministeryo ni Juan nag-andam sa mahinulsolong mga Hudiyo sa pagdawat sa haduol nga pag-abot sa Mesiyas. Dugang pa, gihatagan ni Jehova si Juan ug usa ka ilhanan. Kinahanglang pangitaon niya ang usa nga “kaniya [iyang] makita nga mokunsad ug mopuyo ang espiritu.”—Juan 1:33.

⁵ Human gibawtismohan si Jesus sa Nazaret, nakita ni Juan kining dili-masayop nga pagdihog. Si Jesus wala dihogig lana, sama sa pagdihog sa iyang yutan-ong katigulangang si David, kondili sa balaang espiritu ni Jehova nga Diyos. (1 Samuel 16:13; Buhat 10:38) Sa samang panahon, ang kaugalingong tingog sa Diyos nag-ingon: “Kini mao ang akong Anak nga pinalangga, nga akong giuyonan.” (Mateo 3:16, 17) Si Juan nagpamatuod sa ulahi: “Nakita ko ang espiritu nga mikunsad nga ingon ug salampati gikan sa langit, ug kini nagpabilin diha kaniya. Ug ako nakakita ug gipanghimatuod ko nga kini siya mao ang Anak sa Diyos.”—Juan 1:32, 34.

6. Unsang maayong pananglitan ang gihatag ni Andres ug Juan kanato?

⁶ Pinaagi niadtong mga pulonga, matinumanong gipailaila ni Juan Bawtista ang iyang mga tinun-an ngadto kang Jesus, nagtawag usab kaniya nga mao “ang Kordero sa Diyos nga magakuha sa sala sa kalibotan.” (Juan 1:29) Duha ka tinun-an ang misanong dayon. Human sa usa ka adlaw nga pag-uban kang Jesus, sila bug-os nga nakombinsir. Ang ngalan sa usa mao si Andres, kinsa maikagong nangita sa iyang igsoon, si Simon Pedro. Ang laing tinun-an masabtan nga si Juan nga anak ni Zebedeo, kinsa nahimong pinalanggang apostol ni Jesus. Human nagwali mahitungod sa Mesiyas duolan sa 70 ka tuig, kini nga Juan napalihok sa pagsulat sa ibabaw nga impormasyon alang sa atong kaayohan. Ang iya bang pananglitan ug kang Andres nakatandog sa imong kasingkasing? Ikaw ba maikagon sama kanila ug sa ubang “mga apostoles sa Kordero” sa pagwali sa kulbahinam nga mga kamatuoran bahin sa Mesiyas?—Pinadayag 1:9; 21:14; Juan 1:35-41; Buhat 5:40-42.

Gidihogan Ingong Hari ug Hataas nga Saserdote

7. Nganong si Jesus dili makaalagad ingong saserdote sa templo sa Jerusalem?

⁷ Sanglit natawo sa Hudiyonhong nasod, si Jesus “nailalom sa kasugoan.” (Galacia 4:4) Busa, kay sakop man sa banay ni Juda, siya dili makaalagad ingong usa ka saserdote sa malarawanong templo ni Jehova, kansang mga saserdote maoy mga kaliwat ni Aaron sa banay ni Levi. “Ang atong Ginoo natawo gikan kang Juda, usa ka banay nga bahin sa mga saserdote si Moises walay gihisgotan,” gipahinumdoman ni apostol Pablo ang kaubang mga Kristohanon.—Hebreohanon 7:14.

8. Unsay gilandongan sa yutan-ong templo ni Jehova?

⁸ Si apostol Juan misulat: “Ang matuod nga kahayag nga nagaiwag sa tanang matang sa tawo nagsingabot na sa kalibotan.” (Juan 1:6-9) Uban sa bawtismo ni Jesus, daw ang dakong espirituwal nga templo mitungha, nga karon adunay usa ka espirituwal nga hataas nga saserdote kinsa makaluwas sa katawhan gikan sa pagkaulipon sa espirituwal nga kangitngit sa kalibotan ni Satanas.—Hebreohanon 8:1-5; 9:24.

9, 10. (a) Unsay kahulogan sa mga pulong ni Jesus, “Sa mga halad-inihaw ug mga gasa wala mo tinguhaa” ug, “Giandaman mo ako ug usa ka lawas”? (b) Unsay gibati mismo ni Jesus bahin niini?

⁹ Si Jesus nag-ampo sa panahon sa iyang bawtismo. Ang Bibliya nagrekord sa pipila sa iyang makahuloganong mga pulong, nga gikutlo sa ulahi ni apostol Pablo: “‘Sa mga halad-inihaw ug mga gasa wala mo tinguhaa, apan giandaman mo ako ug usa ka lawas. Sa halad nga sinunog ug sa mga halad tungod sa sala ikaw walay kahimuot.’ Unya miingon ako, ‘Tan-awa! ako mianhi (sumala sa nahisulat mahitungod kanako diha sa basahon nga linukot) sa pagtuman sa imong kabubut-on, O Diyos.’”—Hebreohanon 10:5-7; Lucas 3:21.

¹⁰ Busa, gipadapat ni Jesus sa iyang kaugalingon ang tagna diha sa Salmo 40:6-8, nga nagtagna sa katuyoan ni Jehova sa pagtapos sa mga halad nga hayop nga gitanyag sa Aaronikong mga saserdote diha sa templo sa Jerusalem. Si Jehova wala “malipay” sa maong mga halad, sa pagkaagi nga sila maoy malarawanon lamang ug dili bug-os makatabon sa tawhanong kasal-anan. Sa ingon, si Jehova nag-andam ug hingpit nga tawhanong lawas aron ihalad ni Jesus. Gibalhin sa Diyos ang kinabuhi sa iyang langitnong Anak ngadto sa tagoangkan sa usa ka Hudiyonhong dalagang ulay. Mao nga si Jesus natawo nga wala-makapanunod sa sala ni Adan. Siya maoy usa ka hingpit tawhanong Anak sa Diyos, kansang kinabuhi makatabon sa sala sa katawhan. (Lucas 1:30-35) Sama sa gitagna sa Salmo 40:8 nagtagna, ang tim-os nga tinguha ni Jesus mao ang pagtuman sa kabubut-on sa iyang Amahan. “Pinaagi sa maong ‘kabubut-on’ kita nangahinlo gikan sa sala pinaagi sa makausa lamang ug dayon nga paghalad sa lawas ni Jesu-Kristo.”—Hebreohanon 10:10, 11.

11. Unsang tagna ang natuman sa kamatayon sa Mesiyas, ug sa unsang paagi nagpahinabo kini sa ‘paghunong sa paghalad’?

¹¹ Ang paghalad sa tawhanong kinabuhi ni Jesus sa makausa ug dayon nagkuha sa panginahanglan alang sa dugang mga halad diha sa malarawanong templo sa Jerusalem. Dugang pa, ang iyang kamatayon nahitabo sa Adlaw sa Paskuwa sa 33 K.P. Kadto maoy duolan sa tulo ug tunga ka tuig human sa iyang bawtismo. Ang tulo ug tunga ka tuig motumbas sa tunga sa matagnaong semana. (Numeros 14:34) Busa ang mga butang nahitabo gayod sumala sa gitagna ni Daniel mahitungod sa kamatayon sa Mesiyas: “Sa katunga sa semana iyang pahunongon ang paghalad ug ang halad nga kalan-on.” (Daniel 9:26, 27) Bisan pag naglihok gihapon ang malarawanong pagkasaserdote sa Jerusalem hangtod nga nalaglag ang templo sa 70 K.P., ang mga halad nga gitanyag sa mga saserdote sulod niadtong mga tuiga wala nay bili, kay napulihan na sa mas labaw nga halad ni Jesus.—Mateo 23:37, 38.

12. Sa unsang paagi ang pagkasaserdote ni Jesus mas labaw kay sa kang Aaron?

¹² Si Aaron mao ang una sa taas nga laray sa hataas nga mga saserdote sa Israel. Human nga gidihogan siya sa balaan nga lana, siya naghulat diha sa tabernakulo sulod sa pito ka adlaw sa wala pa itudlo sa pag-alagad ingong hataas nga saserdote. (Levitico 8:12, 33) Sa susama, si Jesus naghulat sa wala pa hatagig gahom aron mahimong tigpataliwala alang sa katawhan. Kadto maoy gikan sa panahon sa pagdihog kaniya ingong Hataas nga Saserdote hangtod sa iyang pagkabanhaw. Dili sama kang Aaron, ang dili-mamatay nga Anak sa Diyos wala magkinahanglan ug mga sumusunod, ug siya nag-alagad isip Saserdote ug Hari “sunod sa laray ni Melchisedek.”—Salmo 110:1-4; Genesis 14:18-20; Hebreohanon 6:20; 7:1-3, 11-17, 23-25.

13. (a) Unsang bug-at nga kaakohan ang nahulog diha sa hataas nga mga saserdote sa Israel? (b) Sa unsang paagi gipangabaga ni Jesu-Kristo ang usa ka dako pa nga kaakohan?

¹³ Sa karaang Israel, ang pangunang kaakohan sa pagtul-id sa relihiyosong pagtulon-an nahulog diha sa hataas nga saserdote. (Levitico 10:8-11; Malakias 2:7) Gipaila usab ni Jesus ang matarong nga mga kinahanglanon ni Jehova alang sa tanan nga nagatinguha nga makapanunod sa Gingharian ug sa kinabuhing walay kataposan. (Mateo 6:9, 10, 33; 7:28, 29; 11:12; 25:34, 46) Sa dihang didto siya sa sinagoga sa Nazaret, gibasa ug gipadapat ni Jesus sa iyang kaugalingon ang tagna: “Ang espiritu ni Jehova ania kanako, kay iya man akong gidihogan aron sa pagwali sa maayong balita.” Unya, human nagpalabay ug panahon sa Capernaum, siya nag-ingon: “Ngadto sa ubang mga siyudad usab kinahanglang iwali ko ang maayong balita sa gingharian sa Diyos, kay alang sa maong katuyoan gipadala ako.” (Lucas 4:18, 19, 43; Isaias 61:1, 2) Si Jesus nagbansay usab ug 70 sa iyang mga sumusunod sa pagpadako niining buluhaton sa pagsangyaw-sa-Gingharian, ug siya nagtagna nga sila mobuhat ug labaw pang mga buluhaton nga iyang nabuhat. (Lucas 10:1-9; Juan 14:12) Natukod niini ang haligi alang sa tibuok-kalibotan nga edukasyonal nga kampaniya sa Bibliya nga pagadumalahon ni Jesus pinaagi sa ‘matinumanong ulipon,’ nga gilangkoban sa iyang dinihogang mga sumusunod.—Mateo 24:45-47; 28:19, 20.

Ang Pangunang Tiglaban sa Pagkasoberano ni Jehova

14. (a) Nganong ang hataas nga saserdote sa Israel mosulod sa Labing Balaan sa tinuig nga Adlaw sa Pagtabon sa Sala? (b) Unsay gilarawanan sa mahumot nga insenso?

¹⁴ Ang labing hinungdanong katarongan kon nganong mianhi ang Anak sa Diyos sa yuta dili maoy tungod sa pagluwas sa katawhan. Hinunoa, kadto maoy sa paghusay sa mabutangbutangong mga isyu nga gibangon ni Satanas maylabot sa pagkasoberano ni Jehova. Atong masabtan kini pinaagi sa pagpalandong sa tinuig nga Adlaw sa Pagtabon sa Sala sa Israel, sa dihang ang malarawanong hataas nga saserdote mosulod sa Labing Balaan sa makadaghang higayon. Ang unang pagsulod himoon pinaagi sa mahumot nga insenso, nga ibubo diha sa insensario nga puno sa mga baga sa kalayo. (Levitico 16:12-16) Kini nagahawas kon unsay himoon sa antitipikong Hataas nga Saserdote dinhi sa yuta sa wala pa siya mosaka sa langit aron sa pag-atubang sa atubangan ni Jehova uban sa bili sa iyang tawhanong halad.b (Hebreohanon 9:24) Sumala sa gipaila pinaagi sa paggamit ug insenso, ang dalan ni Jesus sa pagkamatinumanon gitiman-an sa tim-os nga mga pag-ampo, usa ka nagkalayong kadasig alang sa putli nga pagsimba, ug sa lalom nga gugma alang kang Jehova. (Salmo 141:2; Marcos 1:35; Juan 2:13-17; 12:27, 28; 14:30, 31; Hebreohanon 5:7) Milampos si Jesus sa pagpabilin diha sa walay-ikasaway nga integridad sa atubangan sa tanang malalangong pagsulay, pagbiaybiay, ug mapintas nga paglutos nga gihan-ok diha kaniya ni Satanas kaniya ug sa iyang mga ahente.—Proverbio 27:11; Mateo 22:15-18; Marcos 14:60-65; 15:16-32; Lucas 4:13, 29; Juan 8:44, 59.

15. Sa unsang paagi atong ikapasundayag ang atong pasalamat kang Jehova sa pagtaganag usa ka maayo kaayong hataas nga saserdote? (Hebreohanon 10:21-26)

¹⁵ Tungod sa paglaban sa pagkasoberano ni Jehova, si Jesus gigantihan ug pagkabanhaw ngadto sa dili-mamatay nga kinabuhi sa langit. Pagkadako sa atong pasalamat kang Jehova sa pagtagana kanato ug usa ka maayo kaayong Hataas nga Saserdote! “Sanglit aduna man kitay hataas nga saserdote nga nakalatas sa kalangitan, si Jesus ang Anak sa Diyos, pangusgan ta ang pagkupot sa atong pagtuo kaniya.” (Hebreohanon 4:14) Mao bay inyong tim-os nga tinguha ang pagsunod sa pananglitan sa pagkamaunongon ni Jesus, bisan unsa pay buhaton sa Yawa? Kon mao, ikaw makasalig sa tabang, ug ikaw molampos. Tungod kana kay ang labing maayong tabang mabatonan. “Kita adunay hataas nga saserdote, dili siya usa nga dili mobatig kaluoy kanato sa atong mga kahuyangon, apan usa siya nga gisulayan sa tanang paagi sama kanato, ug wala gayoy sala. Busa, manuol kita nga may kagawasan sa pagsulti diha sa trono sa dili-takos nga kalulot, aron makadawat kitag kaluoy ug makakaplag kitag dili-takos nga tabang sa panahon sa pagpanginahanglan.”—Hebreohanon 4:15, 16; 5:7-10; Filipos 4:13; 1 Juan 2:1, 2.

Ang Panginahanglan sa Pagpaangay

16. Unsay gilaoman sa unang mga tinun-an sa Mesiyas maylabot sa iyang pagmando sa Gingharian?

¹⁶ Si Andres ug Juan nakaila dayon sa ilhanan sa tinuod nga Mesiyas, apan sila ug ang ubang unang mga tinun-an daghan pa kaayog pagatun-an. (Juan 16:12, 13) Sama sa daghang relihiyosong mga Hudiyo sa maong panahon, sila naglaom nga ang Mesiyanikong Gingharian magsugod sa pagmando sa maong panahon ug nga luwason niini ang nasod sa Israel ug ang kaulohan niini, ang Jerusalem, gikan sa Hentil nga pagmando. (Lucas 2:38; 3:15; 19:11; 23:51; 24:21) Bisan pa, unsang malungtarong kaayohan ang gihatag niana sa makasasalang katawhan?

17, 18. Nganong mihatag si Jesus ug ilustrasyon bahin sa “usa ka tawong hamili”?

¹⁷ Aron makuha ang sala ug kamatayon gikan sa iyang umaabot nga mga sakop sa Gingharian, kinahanglan nga pagapatyon una ang Mesiyas sama sa usa ka halad nga kordero. (Juan 1:29; Isaias 53:7, 12) Sa dihang nanagna ni Jesus kon sa unsang paagi kini mahitabo ug sa unsang paagi siya pagabanhawon, si Pedro mitubag: “Maluoy ka sa imong kaugalingon, Ginoo; dili gayod kana mahitabo kanimo.” (Mateo 16:21, 22) Si Jesus nahibalo, hinunoa, nga ang iyang mga tinun-an “wala makasabot sa gisulti.”—Marcos 9:31, 32; itandi ang Mateo 17:22, 23.

¹⁸ Diha sa iyang kataposang panaw ngadto sa Jerusalem, si Jesus nahimong labi pang madayganon. (Mateo 20:18, 19) Iyang gipakita usab ang dakong kaayohan nga ihatag sa iyang kamatayon, nga nagaingon: “Ang Anak sa tawo miabot . . . sa paghatag sa iyang kalag ingon nga lukat alang sa daghan.” (Mateo 20:28) Ang sayop nga mga pagdahom nagpugong sa iyang mga tinun-an sa pagkasabot niini. Si Lucas nagrekord: “Siya nagkaduol na sa Jerusalem ug sila naghunahuna nga ang gingharian sa Diyos igapadayag dihadiha.” Aron mapasibo ang ilang panghunahuna, si Jesus mihatag ug usa ka ilustrasyon nga nagpakasama sa iyang kaugalingon sa “usa ka tawong hamili” kinsa mipanaw una “ngadto sa halayong yuta aron sa pagdawat ug harianong gahom.” (Lucas 19:11, 12) Kadto nga “yuta” nagpasabot sa langit, nga ngadto niana mikayab si Jesus human sa iyang kamatayon ug pagkabanhaw.

19. (a) Unsang sayop nga mga pagdahom ang gipahayag sa mga tinun-an ni Jesus tapos sa iyang pagkabanhaw? (b) Unsang kausaban sa relasyon sa Diyos uban sa mga tawo ang nahitabo sa Pentekostes 33 K.P.? (Hebreohanon 8:7-9, 13)

¹⁹ Hinunoa, sa wala pa mokayab si Jesus, ang iyang mga tinun-an nangutana: “Ginoo, niini bang panahona karon nga imong igapasig-uli ang gingharian ngadto sa Israel?” (Buhat 1:6) Gisalikway ba sila ni Jesus tungod sa pagpangutana niini? Wala, kay siya misaysay nga dili pa kadto ang panahon ug nga sila kinahanglang magmaokupado sa hinungdanong buluhaton sa pagsangyaw mahitungod sa tinuod nga Mesiyas. (Buhat 1:7, 8) Ang relasyon sa pakigtugon sa Diyos uban sa kinaiyanhong Israel mohunong sa dili madugay. Busa, ang umaabot nga Mesiyanikong Gingharian dili igapasig-uli ngadto nianang dili-matinumanon yutan-ong nasod. Gisultihan ni Jesus ang iyang Hudiyonhong mga magsusupak: “Ang gingharian sa Diyos pagakuhaon gikan kaninyo ug ihatag kini ngadto sa usa ka nasod nga nagapamunga.” (Mateo 21:43) Napulo ka adlaw human nga mikayab si Jesus sa langit, natawo ang maong nasod. Ang balaang espiritu gibubo diha sa 120 ka tinun-an ni Jesus, ug mao nga sila gidihogan ingong “mga balaan” sa Diyos ug “kaubang mga manununod ni Kristo,” sa umaabot nga Mesiyanikong Gingharian.—Daniel 7:13, 14, 18; Roma 1:7; 8:1, 16, 17; Buhat 2:1-4; Galacia 6:15, 16.

20. Bisan pag sayop ang pila ka mga pagdahom, unsay gibuhat sa matinumanon unang-siglong mga Kristohanon?

²⁰ Bisan human na sa ilang pagdihog, ang unang-siglong mga Kristohanon may sayop nga mga pagdahom. (2 Tesalonica 2:1, 2) Apan inay manghunong tungod kay nahimangod, mapainubsanong nilang gidawat ang pagtul-id. Gihatagan ug gahom sa balaang espiritu sa Diyos, malipayon nilang gidawat ang buluhaton sa pagwali ug sa “paghimog mga tinun-an sa mga tawo sa tanang kanasoran.”—Mateo 28:19, 20; Buhat 1:8; Colosas 1:23.

21. Unsang mga pangutana ang konsiderahon sa among sunod nga artikulo?

²¹ Unsay ikasulti bahin sa atong ika-20ng siglo? Ang modernong-adlawng mga alagad ni Jehova mabinantayon ba sa pagkatukod sa Mesiyanikong Gingharian ni Jehova? Ug sama sa ilang unang-siglong katugbang, kinahanglan bang ipaangay ang ilang mga pagdahom sa pila ka paagi?

[Mga footnote]

Unsaon Nimo sa Pagtubag?

◻ Unsay kahulogan sa titulong “Mesiyas”?

◻ Unsang hinungdanong hitabo ang nahitabo sa tuig 29 K.P.?

◻ Sa unsang paagi ang Mesiyas ‘nagpahunong sa paghalad sa katunga sa semana’?

◻ Sukad sa pagdihog kaniya, unsang kaakohan ang gipangabaga ni Jesus?

◻ Unsa ang pangunang katuyoan sa unang pag-abot sa Mesiyas, ug sa unsang paagi kini makaapektar kanato?

[Hulagway sa panid 13]

Ang unang pagsulod sa hataas nga saserdote ngadto sa Labing Balaan naglandong sa usa ka butang nga labi pang hinungdanon kay sa kaluwasan sa katawhan