KAPITULO 3

“Napuno sa Balaang Espiritu”

Ang epekto sa pagbubo sa balaang espiritu panahon sa Pentekostes

1. Ipatin-aw kon unsay kahimtang sa Jerusalem panahon sa Pista sa Pentekostes.

DAGHAG tawo sa kadalanan sa Jerusalem.a Ang halaran sa templo nag-aso samtang ang mga Levihanon nag-awit sa Hallel (Salmo 113 hangtod 118). Ang kadalanan napunog mga tawo nga gikan pa sa lagyong mga lugar sama sa Elam, Mesopotamia, Capadocia, Ponto, Ehipto, ug Roma.b Unsa ang okasyon? Ang Pentekostes, nga gitawag sab ug “adlaw sa unang hinog nga mga bunga.” (Num. 28:26) Kining tinuig nga pista ilhanan nga natapos na ang pag-anig sebada ug magsugod na ang pag-anig trigo. Makapalipay gyod ang maong adlaw.

Mapa nga nagpakita sa mga lugar nga nakadungog sa maayong balita niadtong Pentekostes 33 C.E. 1. Rehiyon: Libya, Ehipto, Etiopia, Bitinia, Ponto, Capadocia, Judea, Mesopotamia, Babilonya, Elam, Media, ug Partia. 2. Siyudad: Roma, Alejandria, Mempis, Antioquia (sa Sirya), Jerusalem, ug Babilonya. 3. Kadagatan: Dagat Mediteranyo, Itom nga Dagat, Pulang Dagat, Dagat Caspian, ug Persianhong Gulpo.

JERUSALEM—ANG SENTRO SA JUDAISMO

Ang kadaghanan sa gihisgotan sa unang mga kapitulo sa Mga Buhat nahitabo sa Jerusalem. Kining siyudara nahimutang taliwala sa kabukiran sa Judea, mga 55 kilometros sidlakan sa Dagat Mediteranyo. Niadtong 1070 B.C.E., nailog ni Haring David ang kuta sa Bukid sa Zion nga nahimutang didto, ug ang siyudad nga natukod palibot niini ang nahimong kaulohan sa karaang nasod sa Israel.

Duol sa Bukid sa Zion mao ang Bukid sa Moria. Sumala sa tradisyon sa karaang mga Hudiyo, didto unta ihalad ni Abraham si Isaac, mga 1,900 ka tuig una pa sa mga panghitabo nga gihisgotan sa Mga Buhat. Ang Bukid sa Moria nahimong bahin sa siyudad sa dihang gitukod ni Solomon sa ibabaw niini ang unang templo ni Jehova. Kining temploha ang nahimong sentro sa publikong mga kalihokan ug pagsimba sa mga Hudiyo.

Didto sa templo ni Jehova regular nga nagtigom ang tanang debotadong Hudiyo gikan sa tanang bahin sa yuta aron sa paghalad, pagsimba, ug pagsaulog sa mga pista. Gibuhat nila kadto agig pagsunod sa sugo sa Diyos: “Katulo sa usa ka tuig, ang tanang lalaki kinahanglang moatubang kang Jehova nga inyong Diyos sa dapit nga iyang pilion.” (Deut. 16:16) Didto usab sa Jerusalem ang tigomanan sa Dakong Sanhedrin, ang hataas nga hukmanan sa mga Hudiyo ug ang administratibong konseho sa nasod.

2. Unsa ang katingalahang nahitabo sa Pentekostes 33 C.E.?

² Mga alas nuybe sa bugnawng kabuntagon sa 33 C.E., naay talagsaong nahitabo nga dili gyod malimtan sa mga tawo hangtod karon. Kalit nga may “kabanha gikan sa langit, sama gayod nianang naghuros nga kusog nga hangin.” (Buh. 2:2) Ang kabanha milukop sa balay diin nagtigom ang mga 120 ka tinun-an ni Jesus. Dayon, naay katingalahang nahitabo. Ilang nakita ang pormag mga dila nga daw kalayo ug ang matag usa niini mipatong sa tagsatagsa ka tinun-an.c Unya, ang mga tinun-an “napuno sa balaang espiritu” ug misugod sa pagsulti ug lainlaing pinulongan! Paggawas nila sa balay, ang mga tawo nga ilang nahibalag sa kadalanan sa Jerusalem natingala kay ang mga tinun-an nakahimo na sa pagpakigsulti nila! Sa pagkatinuod, ang matag usa nakadungog nga gisulti sa mga tinun-an ang ilang pinulongan.—Buh. 2:1-6.

3. (a) Nganong ang Pentekostes 33 C.E. maoy importanteng hitabo sa kasaysayan sa tinuod nga pagsimba? (b) Unsay resulta dihang gigamit ni Pedro ang usa sa “mga yawi sa Gingharian” niadtong Pentekostes 33 C.E.?

³ Kining makapainteres nga asoy maoy importanteng hitabo sa tinuod nga pagsimba—ang pagkatukod sa nasod sa espirituwal nga Israel, ang dinihogang mga Kristohanon. (Gal. 6:16) Apan dili lang kana. Sa dihang nakigsulti si Pedro sa panon sa katawhan niadtong adlawa, iyang gigamit ang una sa tulo ka “yawi sa Gingharian,” nga ang matag usa niana magbukas ug kahigayonan aron ang laing grupo sa katawhan makabatog espesyal nga mga panalangin. (Mat. 16:18, 19) Tungod sa paggamit sa unang yawi, ang mga Hudiyo ug mga kinabig makadungog sa maayong balita ug madihogan sa balaang espiritu sa Diyos.d Busa mahimo na silang bahin sa espirituwal nga Israel ug makabatog paglaom nga magmando ingong mga hari ug saserdote sa Mesiyanikong Gingharian. (Pin. 5:9, 10) Sa ngadtongadto, ang maong pribilehiyo gihatag ngadto sa mga Samarianhon ug dayon sa mga Hentil. Unsay makat-onan sa mga Kristohanon karon sa importanteng mga hitabo niadtong Pentekostes 33 C.E.?

“Silang Tanan Nagtigom sa Samang Dapit” (Buhat 2:1-4)

4. Sa unsang paagi ang Kristohanong kongregasyon karon nagpadayon sa buluhaton nga gisugdan sa kongregasyon nga natukod sa 33 C.E.?

⁴ Dihang bag-ong naporma ang Kristohanong kongregasyon, gilangkoban lang ni sa mga 120 ka tinun-an nga “nagtigom sa samang dapit”—sa kuwarto sa itaas sa usa ka balay—diin gidihogan sila sa balaang espiritu. (Buh. 2:1) Dayon nianang adlawa, libolibo ang nabawtismohan ug nadugang sa gidaghanon. Ug sinugdanan lang to sa pag-uswag sa organisasyon nga nagpadayon hangtod karon! Ang Kristohanong kongregasyon karon naglakip sa mga lalaki ug babaye nga naay kahadlok sa Diyos. Ilang gisangyaw ang maayong balita sa Gingharian “sa tibuok yuta sa pagpamatuod ngadto sa tanang kanasoran” sa dili pa matapos kining sistemaha sa mga butang.—Mat. 24:14.

5. Unsang panalangin ang nadawat sa mga Kristohanon sa unang siglo ug karon dihang nakig-uban sila sa Kristohanong kongregasyon?

⁵ Ang Kristohanong kongregasyon motabang ug magpalig-on pod sa mga sakop niini—ang mga dinihogan, ug sa ulahi, ang “ubang mga karnero.” (Juan 10:16) Gipakita ni Pablo nga iyang gipabilhan ang pagtinabangay sa mga igsoon sa kongregasyon dihang siya misulat sa mga Kristohanon sa Roma: “Nangandoy ko nga makita mo aron mahatagan mo nakog espirituwal nga gasa aron malig-on mo; o kaha aron magdinasigay ta pinaagi sa inyong pagtuo ug sa akong pagtuo.”—Roma 1:11, 12.

ROMA—KAULOHAN SA USA KA IMPERYO

Sa yugto sa panahon nga gihisgotan sa Mga Buhat, ang Roma mao ang kinadak-an ug labing gamhanan nga siyudad sa kalibotan kaniadto. Kini ang kaulohan sa usa ka imperyo nga, sa labing mauswagong yugto niini, nagmando gikan sa Britain ngadto sa North Africa ug gikan sa Dagat Atlantiko ngadto sa Persianhong Gulpo.

Ang Roma maoy siyudad sa nagkalainlaing mga kultura, rasa, pinulongan, ug mga patuotuo. Tungod sa maayong mga karsada, nakaabot sa Roma ang mga biyahedor ug ang mga baligya gikan sa tanang bahin sa imperyo. Sa duol nga pantalan sa Ostia, ang mga barko nagdiskargag mga pagkaon ug mahalong mga butang para sa siyudad.

Sa unang siglo C.E., kapig usa ka milyon ang nagpuyo sa Roma. Ang katunga tingali sa populasyon maoy mga ulipon—hinukmang mga kriminal, mga bata nga gibaligya o giabandonar sa ilang mga ginikanan, ug mga binilanggo nga nabihag panahon sa pagpanulong sa Romanong kasundalohan. Apil sa mga gidala sa Roma ingong mga ulipon mao ang mga Hudiyo nga taga-Jerusalem, human mapukan sa Romano nga si Heneral Pompey ang maong siyudad niadtong 63 B.C.E.

Ang kadaghanan sa mga tawong may kagawasan kabos kaayo, nga nagpuyo sa anda-andanang mga balay nga punog mga tawo ug nagsalig ra sa tabang sa gobyerno. Apan gipanindot sa mga emperador ang ilang siyudad pinaagig matahom kaayo nga publikong mga tinukod. Lakip niana ang mga teatro ug dagkong mga estadyum nga nagpasundayag ug mga kalingawan sa entablado, mga sangka sa gladyador, ug lumba sa karwahe—tanan libre aron malingaw ang katawhan sa Roma.

6, 7. Giunsa pagtuman sa Kristohanong kongregasyon karon ang sugo ni Jesus nga magsangyaw sa tanang kanasoran?

⁶ Ang mga Kristohanon karon naghimo sab sa buluhaton nga gihatag ngadto sa unang mga Kristohanon. Si Jesus mihatag sa iyang mga tinun-an ug buluhaton nga dili sayon apan makapalipay. Iya silang gisugo: “Tudloi sila aron mahimong akong mga tinun-an. Bawtismohi sila sa ngalan sa Amahan ug sa Anak ug sa balaang espiritu. Tudloi ninyo sila sa pagtuman sa tanan nakong gisugo kaninyo.”—Mat. 28:19, 20.

⁷ Ang Kristohanong kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova mao ang gigamit ni Jehova sa pagpalampos sa maong buluhaton karon. Tinuod, dili sayon ang pagsangyaw ngadto sa mga tawo nga lainlaig pinulongan. Pero ang mga Saksi ni Jehova nag-publish ug binase sa Bibliya nga publikasyon diha sa kapig 1,000 ka pinulongan. Kon regular kang tigtambongan sa mga tigom ug nakigbahin sa buluhatong pagsangyaw ug paghimog mga tinun-an, angay kang malipay. Apil ka sa gamayng grupo sa mga tawo karon nga nakapribilehiyo sa bug-os nga pagpamatuod sa ngalan ni Jehova!

8. Sa unsang paagi ang kongregasyon makatabang nato?

⁸ Aron makalahutay ka nga malipayon niining lisod nga panahon, si Jehova nga Diyos nagtagana kanatog tibuok kalibotang panag-igsoonay. Misulat si Pablo sa Hebreohanong mga Kristohanon: “Hunahunaon nato ang usag usa aron magdinasigay sa pagpakitag gugma ug sa paghimog maayong mga buhat, nga dili pasagdan ang atong mga panagkatigom, sama sa nabatasan sa uban, apan dasigon ang usag usa, ilabina gyod samtang makita ninyo nga ang adlaw nagkaduol na.” (Heb. 10:24, 25) Ang Kristohanong kongregasyon maoy regalo gikan kang Jehova aron makadasig ka sa uban ug madasig pod ka. Pakigsuod sa imong mga igsoon sa pagtuo. Tambong gyod kanunay sa Kristohanong mga tigom!

‘Ang Matag Usa Nakadungog sa Iyang Pinulongan’ (Buhat 2:5-13)

Mga tinun-an ni Jesus nagsangyaw sa mga Hudiyo ug kinabig diha sa busy nga dalan. — “Nadungog nato sila nga nagsulti sa atong mga pinulongan bahin sa halangdong mga butang sa Diyos.”—Buhat 2:11

9, 10. Unsay gibuhat sa pipila aron makasangyaw sila sa mga tawo nga lahig pinulongan?

⁹ Imadyina kon unsa ka eksayted ang mga Hudiyo ug kinabig niadtong Pentekostes 33 C.E. Ang kadaghanan nga presente didto lagmit nagsulti sa pinulongan nga Grego o Hebreohanon. Apan niadtong higayona “ang matag usa nakadungog nga ang iyang pinulongan gisulti sa mga tinun-an.” (Buh. 2:6) Kadtong mga namati seguradong natandog dihang nadunggan nila ang maayong balita sa ilang kaugalingong pinulongan. Ang mga Kristohanon karon wala hatagig milagrosong katakos sa pagsultig langyawng mga pinulongan. Pero daghan karon ang nagsangyaw sa mensahe sa Gingharian ngadto sa katawhan sa tanang kanasoran. Sa unsang paagi? Ang pipila nagtuon ug laing pinulongan aron makaalagad sa duol nga kongregasyon nga nagsultig langyawng pinulongan o sa laing nasod. Sagad, mahingangha ang ilang sangyawan tungod sa ilang paningkamot.

¹⁰ Tagda si Christine nga nagtuon ug Gujarati uban sa pito ka igsoon. Dihang nakita ni Christine ang iyang kauban sa trabaho nga nagsultig Gujarati, iya ning gitimbaya sa maong pinulongan. Nahingangha ang maong babaye ug gusto niyang mahibaloan kon nganong nagtuon si Christine sa lisod nga pinulongan nga Gujarati. Gisangyawan siya ni Christine. Miingon ang maong babaye: “Seguradong naa moy importanteng mensahe.”

11. Unsay puwede natong himoon aron atong masangyaw ang mensahe sa Gingharian ngadto sa mga tawo nga lahig pinulongan?

¹¹ Siyempre, dili tanan ang makahimo sa pagtuon ug laing pinulongan. Apan makasangyaw gihapon ta sa mensahe sa Gingharian ngadto sa ubang mga tawo nga lahig pinulongan. Sa unsang paagi? Ang usa ka paagi mao ang paggamit sa JW Language^® app diin makakat-on tag simpleng paagi sa pagtimbaya diha sa laing pinulongan nga naa sa atong lugar. Makakat-on pod tag pipila ka ekspresyon sa usa ka pinulongan nga mahimong makapainteres sa mga tawo. Puwede natong ipakita nila ang jw.org ug ang lainlaing video ug publikasyon diha sa ilang pinulongan. Pinaagi sa paggamit sa maong mga tool sa atong ministeryo, bation nato ang kalipay nga gibati sa mga igsoon sa unang siglo dihang ang mga tawo sa laing mga nasod nahingangha kay nakadungog sila sa maayong balita diha sa ‘ilang pinulongan.’

MGA HUDIYO SA MESOPOTAMIA UG EHIPTO

Ang The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (175 B.C.–A.D. 135) nag-ingon: “Didto na sa Mesopotamia, Media ug Babilonia nagpuyo ang mga kaliwat nga sakop sa gingharian sa napulo ka tribo [sa Israel], ug sa gingharian sa Juda, sa dihang sila gidestiyero didto sa mga Asiryanhon ug mga Babilonyanhon.” Ang Esdras 2:64 nag-ingon nga 42,360 lang ka Israelinhon ang namalik sa Jerusalem gikan sa ilang pagkadestiyero sa Babilonya. Kadto nahitabo sa 537 B.C.E. Si Flavius Josephus nag-ingon nga sa unang siglo C.E., ang mga Hudiyo nga “namuyo sa Babilonia” miabot ug tinagpulo ka libo. Sa ikatulo hangtod sa ikalimang siglo C.E., ang maong grupo sa mga Hudiyo nagsulat ug basahon nga nailhang Babilonyanhong Talmud.

Adunay mga sinulat nga nagpamatuod nga may mga Hudiyo nga nagpuyo sa Ehipto bisan niadtong ikaunom nga siglo B.C.E. Nianang panahona, si Jeremias nagpadalag mensahe ngadto sa mga Hudiyo nga nagpuyo sa lainlaing mga bahin sa Ehipto, lakip na sa Mempis o Nop. (Jer. 44:1) Lagmit daghan ang namalhin sa Ehipto sa dihang mikaylap ang impluwensiya sa Gregong kultura sa ubang mga nasod. Si Josephus nag-ingon nga ang mga Hudiyo apil sa unang mga mibalhin nga mipuyo sa Alejandria. Ngadtongadto, gihatag kanila ang usa ka bahin niining siyudara. Sa unang siglo C.E., ang Hudiyong magsusulat nga si Philo nag-ingon nga usa ka milyong Hudiyo ang nagpuyo sa tibuok Ehipto, gikan sa “kadaplinan sa Libya ngadto sa mga utlanan sa Etiopia.”

“Si Pedro Mibarog” (Buhat 2:14-37)

12. (a) Unsay giingon ni propetang Joel nga mapadapat sa milagrosong panghitabo niadtong Pentekostes 33 C.E.? (b) Nganong gidahom nga matuman sa unang siglo ang tagna ni Joel?

¹² “Si Pedro mibarog” ug namulong sa panon sa katawhan nga lainlaig nasyonalidad. (Buh. 2:14) Iyang gisaysay sa tanang namati nga ang Diyos maoy naghatag ug milagrosong katakos sa pagsultig lainlaing pinulongan ingong katumanan sa tagna ni Joel: “Ibubo nako ang akong espiritu sa tanang matang sa tawo.” (Joel 2:28) Sa wala pa mosaka si Jesus sa langit, giingnan niya ang iyang mga tinun-an: “Mohangyo ko sa Amahan ug hatagan mo niyag usa pa ka magtatabang,” nga gipaila ni Jesus ingong “ang balaang espiritu.”—Juan 14:16, 17.

13, 14. Sa unsang paagi gipaningkamotan ni Pedro nga matandog ang kasingkasing sa mga namati kaniya, ug sa unsang paagi makasundog kita kaniya?

¹³ Prangka ang panapos nga pamulong ni Pedro ngadto sa katawhan: “Angay gayong mahibalo ang tibuok panimalay ni Israel nga ang Diyos naghimo kaniyang Ginoo ug Kristo, kining Jesus nga inyong gipatay sa estaka.” (Buh. 2:36) Hinuon, ang kadaghanan sa mga namati kang Pedro wala gayod makakita sa pagpatay kang Jesus diha sa estaka sa pagsakit. Apan ingong usa ka nasod, sila may tulubagon niadto. Matikdi nga si Pedro matinahorong namulong ngadto sa iyang mga isigka-Hudiyo ug iyang gitandog ang ilang kasingkasing. Ang tumong ni Pedro mao ang pagdasig kanila nga maghinulsol, dili ang paghukom kanila. Nasuko ba ang panon sa mga gipamulong ni Pedro? Wala gayod. Hinuon, “daw giduslak ang ilang kasingkasing.” Sila nangutana: “Unsay angay namong buhaton?” Ang matinahorong pamaagi ni Pedro lagmit nakatabang kaniya sa pagtandog sa ilang kasingkasing mao nga sila naghinulsol.—Buh. 2:37.

¹⁴ Kita makasundog sa pamaagi ni Pedro sa pagtandog sa kasingkasing. Sa dihang magsangyaw, dili nato angayng supakon ang matag dili Kasulatanhong opinyon sa tagbalay. Hinunoa, maayong hisgotan ang mga punto nga inyong gikauyonan. Human niana, makapangatarongan na ta pinasukad sa Pulong sa Diyos sa mataktikanhong paagi. Kasagaran, kon kita dili makiglantugi sa dihang magsangyaw kita sa mga kamatuoran sa Bibliya, ang mga tawo nga matarong ug kasingkasing lagmit modawat sa atong mensahe.

KRISTIYANIDAD SA PONTO

Apil niadtong nakadungog sa gipamulong ni Pedro sa Pentekostes 33 C.E. mao ang mga Hudiyo gikan sa Ponto, nga usa ka distrito sa amihanang Asia Minor. (Buh. 2:9) Klaro nga gidala sa pipila kanila ang maayong balita ngadto sa ilang kaugalingong dapit, ug apil sila sa mga magtutuo nga gisulatan ni Pedro sa iyang unang sulat kinsa “naa” sa lainlaing mga dapit sama sa Ponto.g (1 Ped. 1:1) Ang iyang sinulat nagpadayag nga ang maong mga Kristohanon “mag-antos kadiyot tungod sa lainlaing pagsulay” tungod sa ilang pagtuo. (1 Ped. 1:6) Lagmit naglakip kadto sa pagsupak ug paglutos.

Ang dugang nga mga pagsulay nga giatubang sa mga Kristohanon sa Ponto gihisgotan diha sa pagsulatanay ni Pliny the Younger, ang gobernador sa Romanhong probinsiya sa Bitinia ug Ponto, ug ni Emperador Trajan. Sa mga 112 C.E., si Pliny misulat gikan sa Ponto ug miingon nga ang tanan nameligro, lalaki man o babaye, bisag unsay edad, o ranggo, tungod sa “pagkaylap” sa Kristiyanidad. Gihatagan ni Pliny ug higayon kadtong giakusahan nga mga Kristohanon nga ipanghimakak kana, ug kadtong dili mohimo niana iyang gipapatay. Iyang gibuhian si bisan kinsa nga nagtunglo sa Kristo o nangadye ngadto sa mga diyosdiyos o sa estatuwa ni Trajan. Miangkon si Pliny nga “ang tinuod nga mga Kristohanon dili gayod mapugos sa paghimo” sa maong mga buhat.

g Ang orihinal nga pulong nga gihubad dinhi ug “naa” naggikan sa ekspresyon nga nagtumong sa Hudiyong mga komunidad sa gawas sa Palestina, nga nagpakita nga daghan sa unang mga kinabig naggikan sa Hudiyong mga komunidad.

“Ang Matag Usa Kaninyo Magpabawtismo” (Buhat 2:38-47)

15. (a) Unsay gipamulong ni Pedro, ug unsay resulta? (b) Nganong ang libolibo nga nakadungog sa maayong balita sa Pentekostes kuwalipikado nang bawtismohan niadto mismong adlawa?

¹⁵ Sa kulbahinam nga adlaw sa Pentekostes 33 C.E., si Pedro miingon ngadto sa madinawatong mga Hudiyo ug mga kinabig: “Paghinulsol mo, ug ang matag usa kaninyo magpabawtismo.” (Buh. 2:38) Ingong resulta, duolag 3,000 ang nabawtismohan, lagmit diha sa mga linaw sa sulod o sa gawas sa Jerusalem.e Dinalidali ba kadto nga pagpabawtismo? Mahimo ba kining sundogon sa mga nagtuon sa Bibliya ug sa mga anak sa mga Saksi nga magdali sa pagpabawtismo bisag dili pa sila andam? Dili gayod. Hinumdomi nga ang mga Hudiyo ug mga kinabig nga nabawtismohan sa adlaw sa Pentekostes 33 C.E. maoy madasigong mga estudyante sa Pulong sa Diyos, ug sila sakop sa usa ka nasod nga napahinungod kang Jehova. Dugang pa, nagpasundayag na silag kadasig, ug sa pipila ka kahimtang, mibiyahe silag layo aron makatambong sa maong tinuig nga pista. Human dawata ang hinungdanong mga kamatuoran bahin sa papel ni Jesu-Kristo diha sa katumanan sa katuyoan sa Diyos, andam na silang mopadayon sa pag-alagad sa Diyos—apan niining higayona ingong bawtismadong mga sumusunod sa Kristo.

KINSA ANG MGA KINABIG?

Ang “mga Hudiyo ug kinabig” nakadungog sa pagwali ni Pedro sa Pentekostes 33 C.E.—Buh. 2:10.

Lakip sa kuwalipikadong mga lalaki nga gitudlo sa pag-atiman sa “importanteng buluhaton” sa adlaw-adlawng pag-apod-apod sa pagkaon mao si Nicolas, nga gipaila ingong “usa ka kinabig nga taga-Antioquia.” (Buh. 6:3-5) Ang mga kinabig maoy mga Hentil, sa ato pa dili mga Hudiyo, nga nakombertir sa Judaismo. Sila giisip ingong mga Hudiyo kay sila nagtuo sa Diyos ug sa Balaod sa Israel, nagsalikway sa ubang mga diyos, nagpatuli (kon lalaki), ug nakig-uban sa nasod sa Israel.

Human makagawas ang mga Hudiyo gikan sa pagkadestiyero sa Babilonya niadtong 537 B.C.E., daghan nila ang namuyo sa mga lugar nga layo sa Israel apan nagsunod gihapon sa Judaismo. Tungod niana, ang mga tawo nga nagpuyo sa mga nasod palibot sa Israel ug bisan sa lagyong mga lugar nakakat-on sa Judaismo. Ang karaang mga magsusulat, sama ni Horace ug Seneca, nagpamatuod nga daghang katawhan gikan sa lainlaing nasod nga nadani sa mga Hudiyo ug sa ilang mga tinuohan ang miduyog sa ilang mga komunidad ug nahimong mga kinabig.

16. Sa unsang paagi gipakita sa mga Kristohanon sa unang siglo ang masakripisyohong tinamdan?

¹⁶ Gipanalanginan gayod ni Jehova kadto nga grupo. Kini ang asoy: “Ang tanan nga nahimong magtutuo nagkatigom ug nag-ambitay sa tanan nilang nabatonan, ug gipamaligya nila ang ilang mga kabtangan ug katigayonan ug giapod-apod ang halin ngadto sa tanan, sumala sa panginahanglan sa matag usa.”f (Buh. 2:44, 45) Ang tanang tinuod nga mga Kristohanon gusto gyong mosundog nianang mahigugmaon ug masakripisyohong tinamdan.

17. Unsa ang mga tikang nga gikinahanglan aron mahimong kuwalipikado sa bawtismo?

¹⁷ Gipakita sa Bibliya nga naay mga tikang nga angayng himoon sa usa ka tawo sa dili pa siya magpahinungod kang Jehova ug magpabawtismo. Kinahanglang mokuha siyag kahibalo bahin sa Pulong sa Diyos. (Juan 17:3) Kinahanglang magpasundayag siyag pagtuo, maghinulsol sa iyang mga binuhatan sa nangagi, ug magpahayag ug tinuod nga kasubo tungod sa iyang nahimo. (Buh. 3:19) Unya kinahanglang makombertir, o magbag-o siya, ug magsugod sa pagkinabuhi uyon sa kabubut-on sa Diyos. (Roma 12:2; Efe. 4:23, 24) Ang maong mga tikang sundan sa iyang pagpahinungod sa Diyos diha sa pag-ampo ug unya magpabawtismo.—Mat. 16:24; 1 Ped. 3:21.

18. Unsa ang pribilehiyo sa bawtismadong mga tinun-an sa Kristo?

¹⁸ Ikaw ba dedikado ug bawtismado nang tinun-an ni Jesu-Kristo? Kon mao, magmapasalamaton sa pribilehiyo nga gihatag kanimo. Sama sa mga tinun-an sa unang siglo nga napuno sa balaang espiritu, ikaw magamit gayod alang sa bug-os nga pagpamatuod ug pagbuhat sa kabubut-on ni Jehova!

a Tan-awa ang kahon nga “Jerusalem—Ang Sentro sa Judaismo.”

b Tan-awa ang mga kahon nga “Roma—Kaulohan sa usa ka Imperyo,” “Mga Hudiyo sa Mesopotamia ug Ehipto,” ug “Kristiyanidad sa Ponto.”

c Ang “pormag mga dila” dili literal nga kalayo kondili “daw kalayo,” nga nagpasabot nga ang mipatong sa mga tinun-an samag porma ug siga sa kalayo.

d Tan-awa ang kahon nga “Kinsa ang mga Kinabig?” sa panid 27.

e Niadtong Agosto 7, 1993, sa usa ka internasyonal nga kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova sa Kiev, Ukraine, may nabawtismohan nga 7,402. Unom ka bawtismohanan ang gigamit, ug gidangtag duha ka oras ug kinse minutos ang entirong pagbawtismo.

f Kining temporaryong kahikayan nakatabang sa panginahanglan sa mga bisita nga nagpabilin sa Jerusalem aron sa pagkat-og dugang bahin sa ilang bag-ong pagtuo. Kadto maoy boluntaryong pag-ambitay ug dili angayng saypon nga usa ka matang sa komunismo.—Buh. 5:1-4.