NAHIBALO KA BA?
Nganong bentaha kang Pablo ang iyang Romanong pagkalungsoranon?
Si Pablo mideklarar: “Ako moapelar kang Cesar!”
Ang usa ka Romanong lungsoranon dunay mga katungod ug pribilehiyo bisag asa siya moadto sa imperyo. Siya ilalom sa balaod sa Roma, dili sa mga balaod sa sakop nga mga siyudad. Kon pasakaan siyag sumbong, puwede siyang magpahusay base sa lokal nga balaod, apan duna gihapon siyay katungod nga dunggon sa korte sa Roma. Kon sentensiyahan siyag kamatayon, may katungod siyang moapelar sa emperador.
Base niana nga mga katungod, ang Romanong politiko sa unang siglo B.C.E. nga si Cicero miingon: “Usa ka krimen nga gaposon ang usa ka Romanong lungsoranon; kon latigohon siya, kana daotan kaayo; kon patyon siya, sama kanag pagpatay sa kaugalingong ginikanan o suod nga paryente.”
Nalukop pagsangyaw ni apostol Pablo ang Imperyo sa Roma. Sa tulo ka higayon, gigamit niya ang iyang katungod ingong Romanong lungsoranon: (1) Iyang gipahibalo ang mga huwes sa Filipos nga ilang giyatakan ang iyang katungod dihang siya gibunalan. (2) Iyang gipaila ang iyang pagkalungsoranon aron dili siya latigohon sa Jerusalem. (3) Siya miapelar kang Cesar, ang emperador sa Roma, aron kini mismo ang mohusay sa iyang kaso.—Buhat 16:37-39; 22:25-28; 25:10-12.
Sa unsang paagi gibayran ang mga magbalantay sa karnero kaniadto?
Cuneiform nga kontrata para sa pagpalit ug karnero ug kanding, mga 2050 B.C.E.
Ang patriarkang si Jacob nagbantay sa karnero sa iyang uyoan nga si Laban sulod sa 20 ka tuig. Sa unang 14 ka tuig, si Jacob nagtrabaho aron minyoan ang duha ka anak ni Laban, ug sa nahibiling 6 ka tuig, siya gibayran ug mga hayop. (Genesis 30:25-33) Matod sa magasing Biblical Archaeology Review: “Ang karaang mga magsusulat ug magbabasa sa Bibliya pamilyar kaayo sa mga kasabotan sa pagbantay ug karnero sama nianang kang Laban ug Jacob.”
Didto sa Nuzi, Larsa ug sa ubang lugar sa modernong Iraq, dunay nakubkoban nga karaang mga kontrata nga parehas sa maong mga kasabotan. Ang kasagarang kontrata magsugod sa tinuig nga pagtupi sa mga karnero hangtod sa sunod nga tuig. Ang mga magbalantay moatiman ug espesipikong gidaghanon sa mga hayop depende sa edad ug sekso niini. Human sa usa ka tuig, ang tag-iya makadawat sa gikasabotang gidaghanon sa balhibo sa karnero, produkto sa gatas, nati, ug uban pa. Ang sobra maiya sa magbalantay.
Ang pagdaghan sa panon nagdepende kon pila ka bayeng karnero ang giatiman sa magbalantay. Ang 100 ka bayeng karnero sagad manganak ug 80 ka nati. Kon dunay mamatay o mawala sa panon, bayran kini sa magbalantay. Busa kinahanglan niyang atimanon pag-ayo ang mga hayop nga gipiyal kaniya.