“Ako Moapelar Kang Cesar!”

GIDAKOP sa magubtanong panon ang usa ka walay-panalipod nga lalaki ug gibunalan siya. Nagtuo sila nga siya takos nga mamatay. Nianang yugtoa nga daw seguradong patyon na siya, mitungha ang mga sundalo ug gilisdan sa pagsakmit sa biktima gikan sa mabangis nga panon sa mga tawo. Ang lalaki mao si apostol Pablo. Ang miatake kaniya maoy mga Hudiyo nga supak kaayo sa pagsangyaw ni Pablo ug nagsumbong kaniya nga naghugaw sa templo. Ang miluwas kaniya maoy mga Romano, nga gipangunahan sa ilang komander, si Claudio Lisias. Sa maong kaguliyang gidakop si Pablo ingong gisuspetsahang kriminal.

Ang kataposang pito ka kapitulo sa basahon sa Mga Buhat nagsaysay sa kaso nga nagsugod pinaagi niining maong pagdakop. Ang pagsabot sa legal nga kagikan ni Pablo, sa mga sumbong batok kaniya, sa iyang depensa, ug sa impormasyon bahin sa pamaagi sa Roma sa pagpahamtang ug silot mohatag kanato ug dugang pagsabot niining mga kapituloha.

Gitener ni Claudio Lisias

Ang mga katungdanan ni Claudio Lisias naglakip sa pagmentinar ug kahusay sa Jerusalem. Ang iyang labaw, ang Romanong gobernador sa Judea, nagpuyo sa Cesarea. Ang gihimo ni Lisias sa kaso ni Pablo masabot ingong pagpanalipod sa usa ka indibiduwal gikan sa kapintasan ug ingong pagbilanggo sa usa ka tigtugaw sa kalinaw. Ang sanong sa mga Hudiyo nakatukmod kang Lisias sa pagdala sa iyang binilanggo ngadto sa kuwartel sa mga sundalo sa Torre sa Antonia.—Buhat 21:27–22:24.

Kinahanglang mahibaloan ni Lisias kon unsay nahimo ni Pablo. Panahon sa kaguliyang, wala siyay nasayran. Walay daghang langan, siya nagpasugo nga si Pablo ‘pagausisahon pinaagi sa paglapdos, aron bug-os niyang mahibaloan kon unsay hinungdan nga sila naninggit man batok kang Pablo.’ (Buhat 22:24) Kini maoy naandang pamaagi sa pagkuhag ebidensiya gikan sa mga kriminal, ulipon, ug ubang ubos ug kahimtang. Ang latigo (flagrum) epektibo sa pagbuhat niana, apan kini usa ka makalilisang nga instrumento. Ang pipila niining maong mga latigo naglakip ug metal nga mga bola nga nagbitay diha sa mga kadena. Ang uban may tinabas nga mga panit nga gilakipan ug hait nga mga bukog ug mga piraso sa metal. Makapatungha kini ug grabeng mga samad, nga magkuniskunis sa kaunoran.

Nianang tungora mitug-an si Pablo nga siya lungsoranon sa Roma. Ang usa ka Romano nga wala pa mahusgahi dili puwedeng latigohon, busa ang pagsulti ni Pablo sa iyang mga katungod may dihadihang epekto. Ang pag-abuso o pagsilot sa usa ka Romanong lungsoranon magkahulogan sa pagkawala sa posisyon sa usa ka Romanong opisyal. Masabot kon nganong sukad niadto, si Pablo gitratar ingong dili-ordinaryong binilanggo, usa nga makadawat ug mga bisita.—Buhat 22:25-29; 23:16, 17.

Kay dili segurado sa mga sumbong, gidala ni Lisias si Pablo sa atubangan sa Sanhedrin aron mangayog katin-awan sa kaguliyang. Apan si Pablo nakapatunghag panagbangi sa dihang mihisgot siya nga pagahukman siya maylabot sa isyu sa pagkabanhaw. Hilabihan gayod ang pagsumpakiay nga si Lisias nahadlok nga si Pablo wataswatason, ug naobligar na usab si Lisias sa pagsakmit kaniya gikan sa nasuko nga mga Hudiyo.—Buhat 22:30–23:10.

Dili buot ni Lisias nga duna siyay tulubagon sa kamatayon sa usa ka Romanong lungsoranon. Sa dihang nahibaloan nga dihay usa ka laraw sa pagpatay, dalidali niyang gipadala ang iyang binilanggo ngadto sa Cesarea. Ang legal nga mga pormalidad nagbaod nga sa dihang ang mga binilanggo ipadala ngadto sa mas taas nga mga awtoridad sa hukmanan, ang mga taho nga nagpatin-aw sa kaso ipadala uban kanila. Ang maong mga taho naglakip sa mga resulta sa unang mga pagsukitsukit, ang mga hinungdan sa gihimong aksiyon, ug ang opinyon sa imbestigador bahin sa kaso. Si Lisias mitaho nga si Pablo ‘gisumbong bahin sa mga isyu labot sa Balaod sa Hudiyo, dili tungod sa bisan unsang butang nga takos sa kamatayon o mga gapos,’ ug iyang gisugo ang mga tigsumbong ni Pablo sa pagpresentar sa ilang mga reklamo ngadto sa prokurador, si Felix.—Buhat 23:29, 30.

Gobernador Felix Wala Mopahamtang ug Sentensiya

Ang awtoridad sa paghusay ug paghukom diha sa mga probinsiya gipasukad sa gahom ug awtoridad ni Felix. Puwede niyang sundon ang lokal nga kostumbre kon gusto niya o sundon ang legal nga pamalaod maylabot sa krimen—mapadapat sa prominenteng mga membro sa katilingban ug sa mga opisyales sa gobyerno. Nailhan kana ingong ordo, o talaan. Puwede usab niyang gamiton ang extra ordinem nga awtoridad, nga puwedeng gamiton sa paghimog desisyon maylabot sa bisan unsang krimen. Ang gobernador sa usa ka probinsiya gidahom sa ‘pagtimbangtimbang dili sa kon unsay ginahimo didto sa Roma, kondili kon unsay angay nga himoon sa katibuk-an.’ Sa ingon, nag-agad ug dako kaniya kon unsay iyang buhaton.

Wala mahibaloi ang tanang detalye sa karaang balaod sa Roma, apan ang kaso ni Pablo giisip nga “usa ka talagsaong asoy bahin sa extra ordinem nga pamaagi sa pagpahamtang ug silot diha sa mga probinsiya.” Ang gobernador, nga gitabangan sa mga tigtambag, mohusay ug mga sumbong nga himoon sa pribadong mga indibiduwal. Ang sinumbong ipatawag aron atubangon ang nagsumbong kaniya, ug mahimo niyang depensahan ang iyang kaugalingon, apan ang tigsumbong maoy obligadong mohatag ug ebidensiya sa sumbong. Ang mahistrado mopahamtang ug bisan unsang silot nga iyang gihukom nga angayan. Puwede siyang mohimog dihadihang desisyon o mag-oktaba sa paghukom sa walay tinong panahon, nga niana ang sinumbong bilanggoon. “Walay duhaduha,” matod sa eskolar nga si Henry Cadbury, “tungod sa maong binuotbuot nga gahom ang prokurador maanaa sa kahimtang nga mopasignunot sa ‘dili-angayang impluwensiya’ ug mahiphipan—aron sa pag-absuwelto, paghusga, o sa pag-oktaba.”

Ang Hataas nga Saserdoteng si Ananias, ang mga ansiyano sa mga Hudiyo, ug si Tertulo pormal nga misumbong kang Pablo sa atubangan ni Felix ingong ‘peligrosong tawo nga nagsugnib ug mga pag-alsa taliwala sa mga Hudiyo.’ Sila nag-ingon nga siya maoy pangulo sa “sekta sa mga Nasaretnon” ug misulay siya sa pagpasipala sa templo.—Buhat 24:1-6.

Ang unang mga tig-atake ni Pablo naghunahuna nga iyang gidala ang Hentil nga ginganlan ug Trofimo ngadto sa sawang nga gireserba alang lamang sa mga Hudiyo.a (Buhat 21:28, 29) Sa estriktong pagkasulti, ang giingong nangahas sa pagsulod mao si Trofimo. Apan kon gisabot sa mga Hudiyo ang gikaingong lihok ni Pablo ingong pagtabang ug pag-aghat sa pagpangahas sa pagsulod, kini usab sabton ingong usa ka sala nga may silot nga kamatayon. Ug morag miuyon ang Roma nga ipahamtang ang silot nga kamatayon alang niining maong krimen. Busa kon si Pablo gidakop pa sa mga polis sa Hudiyohanong templo imbes ni Lisias, mahusay ug masentensiyahan unta siya sa Sanhedrin nga walay kahasol.

Ang mga Hudiyo nangatarongan nga ang gitudlo ni Pablo dili Hudaismo, o relihiyon nga uyon sa balaod (religio licita). Hinunoa, kini angayng isipon ingong ilegal ug subersibo pa.

Sila usab nag-ingon nga si Pablo “nagsugnib ug mga pag-alsa sa pamunoan taliwala sa tanang Hudiyo sa tibuok gipuy-ang yuta.” (Buhat 24:5) Si Emperador Claudio di pa dugay nga nagsaway sa mga Hudiyo sa Alejandria tungod sa “pag-aghat ug usa ka hampak nga nag-apektar sa tibuok kalibotan.” Ang kasamahan makapahingangha. “Ang maong sumbong mao gayod ang gigamit batok sa usa ka Hudiyo panahon ni Emperador Claudio o sa unang mga tuig ni Nero,” matod sa historyano nga si A. N. Sherwin-White. “Ang mga Hudiyo naningkamot sa pag-impluwensiya sa gobernador nga isipon ang pagsangyaw ni Pablo ingong katumbas sa pagpahinabo ug sibil nga mga kagubot sa tanang Hudiyong mga molupyo sa Imperyo. Nasayod sila nga ang mga gobernador nagpanuko nga hukman ang lunlon relihiyosong mga sumbong ug busa misulay sa paghatag ug politikanhong pagtuis sa relihiyosong sumbong.”

Gidepensahan ni Pablo ang iyang kaugalingon sa matag punto nga gisumbong kaniya. ‘Wala ako magpahinabog kagubot. Tinuod, membro ako sa ilang gitawag ug “sekta,” apan nagpasabot kini ug pagsunod sa Hudiyohanong mga lagda. Dihay pipila ka mga Hudiyong taga-Asia nga maoy nakaaghat sa kasamok. Kon duna silay reklamo, mianhi unta sila dinhi aron sa pagreklamo.’ Naestablisar ni Pablo ang mga sumbong ingong usa ka relihiyosong panagbangi taliwala sa mga Hudiyo, nga niana ang Roma wala kaayoy katakos sa pagdumala sa husay. Kay nanagana nga mabikil ang masuklanon na nga mga Hudiyo, giundang ni Felix ang paghusay sa kaso, sa ingon nagbabag gayod sa paghimog dugang pa nga aksiyon. Si Pablo wala itugyan ngadto sa mga Hudiyo, kinsa miangkon nga may katakos sa pagdumala sa husay, ni gihukman siya pinaagig Romanhong balaod, ni gibuhian siya. Si Felix dili mapugos sa pagpakanaog ug sentensiya, ug gawas nga gustong mabatonan ang pag-uyon sa mga Hudiyo, may lain siyang motibo sa pagpalangan niini—naglaom siya nga hiphipan siya ni Pablo.—Buhat 24:10-19, 26.b

Ang Krisis Ilalom ni Porcio Festo

Sa Jerusalem duha ka tuig sa ulahi, gisubli na usab sa mga Hudiyo ang ilang mga sumbong sa pag-abot ni Porcio Festo, ang bag-ong gobernador, nga naghangyo nga itugyan ngadto sa ilang awtoridad si Pablo. Apan si Festo magahiong mitubag: “Dili pamaagi sa mga Romano ang pagtugyan kang bisan kinsa ingong pabor samtang ang tawong sinumbong wala pa ikaatubang nawong sa nawong sa iyang mga magsusumbong ug wala pa kahatagig kahigayonan sa pagsulti agig pagdepensa sa iyang kaugalingon mahitungod sa reklamo.” Ang historyanong si Harry W. Tajra miingon: “Namatikdan dayon ni Festo nga ang usa ka Romanong lungsoranon giplanong patyon nga walay hustong proseso sa balaod.” Busa gisultihan ang mga Hudiyo sa pagpresentar sa ilang kaso didto sa Cesarea.—Buhat 25:1-6, 16.

Didto ang mga Hudiyo agresibong mipahayag nga si Pablo “dili na angayng mabuhi pa,” apan wala silay ikapresentar nga ebidensiya, ug nasabtan ni Festo nga si Pablo walay nahimo nga takos sa kamatayon. “Sila aduna lamay mga pakiglalis batok kaniya mahitungod sa ilang pagsimba sa bathala ug mahitungod sa usa ka Jesus kinsa patay na apan padayong gipatuo ni Pablo nga buhi kono,” misaysay si Festo ngadto sa laing opisyal.—Buhat 25:7, 18, 19, 24, 25.

Tin-aw nga inosente si Pablo sa bisan unsang politikanhong sumbong, apan sa relihiyosong panagbangi, malagmit nangatarongan ang mga Hudiyo nga ang ilang korte mao lang ang korteng may katakos sa pagdumala niining kasoha. Moadto ba si Pablo sa Jerusalem aron didto mahusay kining mga butanga? Gipangutana ni Festo si Pablo kon iya ba kanang buhaton, apan sa pagkatinuod kini dili haom nga sugyot. Ang paghusay niini didto sa Jerusalem diin ang mga tigsumbong maoy mahimong mga hukom magpasabot nga si Pablo gitugyan ngadto sa mga Hudiyo. “Ako nagbarog atubangan sa lingkoranan-sa-paghukom ni Cesar, diin ako angayng hukman,” miingon si Pablo. “Ako walay nahimong sala batok sa mga Hudiyo . . . Walay tawo nga makatugyan kanako ngadto kanila ingong pabor. Ako moapelar kang Cesar!”—Buhat 25:10, 11, 20.

Ang pagbungat sa usa ka Romano niining mga pulonga makapahunong sa tanang awtoridad sa paghusay ug paghukom diha sa mga probinsiya. Ang iyang katungod sa pag-apelar (provocatio) maoy “tinuod, malangkobon ug epektibo.” Busa human makighisgot uban sa iyang mga tigtambag bahin sa teknikalidad, si Festo mipahayag: “Kang Cesar ikaw miapelar; kang Cesar ikaw moadto.”—Buhat 25:12.

Nalipay si Festo nga wala na siya maggunit sa kaso ni Pablo. Sumala sa iyang giadmitir kang Herodes Agripa II pipila ka adlaw sa ulahi, ang kaso nakapalibog kaniya. Dayon si Festo kinahanglang magsulat ug taho bahin sa maong kaso ngadto sa emperador, apan alang kang Festo, ang mga sumbong naglangkit ug dili-masabtang kakuti sa Hudiyohanong balaod. Apan, si Agripa eksperto nianang mga butanga, busa sa dihang nagpahayag siya ug interes, gihangyo dayon siya sa pagtabang sa paghimo sa sulat. Kay dili makasabot sa gisulti ni Pablo kang Agripa human niana, si Festo mipatugbaw: “Ikaw nabuang, Pablo! Ang imong daghang nakat-onan maoy nakapabuang kanimo!” Apan si Agripa nakasabot gayod pag-ayo. “Sa mubong panahon makombinsir mo ako nga mahimong Kristohanon,” siya miingon. Kon unsa man ugaling ang ilang gibati bahin sa mga argumento ni Pablo, si Festo ug Agripa miuyon nga si Pablo walay sala ug mahimong buhian kon wala pa unta siya moapelar kang Cesar.—Buhat 25:13-27; 26:24-32.

Natapos ang Hudisyal nga Panaw

Pag-abot sa Roma, gipatawag ni Pablo ang kadagkoan sa mga Hudiyo dili lamang aron sangyawan sila kondili usab aron hibaloon kon unsay ilang nahibaloan bahin kaniya. Magpadayag kana sa mga intensiyon sa iyang mga tigsumbong. Naandan na alang sa mga awtoridad sa Jerusalem nga mangayog tabang sa Romanong mga Hudiyo sa paghusay sa usa ka kaso, apan nadungog ni Pablo nga wala silay nadawat nga instruksiyon bahin kaniya. Samtang naghulat sa paghusay, gitugotan si Pablo sa pag-abang ug balay ug sa pagsangyaw nga gawasnon. Ang maong pagkamatugoton mahimong nagpasabot nga sa Romanhong opinyon, si Pablo walay sala.—Buhat 28:17-31.

Gitener si Pablo sa duha pa ka tuig. Ngano man? Ang Bibliya wala maghatag ug mga detalye. Ang usa nga miapelar kasagarang itener hangtod nga ang iyang mga tigsumbong magpakita aron sa pagpaloap sa mga sumbong, apan tingali ang mga Hudiyo sa Jerusalem, kay namatikdan nga huyang ang ilang kaso, wala gayod motunga didto. Tingali ang labing epektibong paagi nga si Pablo mapahilom ug dugay kutob sa mahimo mao nga dili sila motunga alang sa paghusay. Kon unsa man ugaling ang rason, mopatim-aw nga si Pablo miatubang kang Nero, gideklarar nga walay sala, ug sa kataposan gibuhian aron ipadayon ang iyang misyonaryong mga kalihokan—mga lima ka tuig human sa pagdakop kaniya.—Buhat 27:24.

Ang mga kaaway sa kamatuoran dugay nang ‘nagbutangbutang ug daotan pinaagi sa balaod’ aron babagan ang Kristohanong buluhaton sa pagsangyaw. Dili kini angayng makapakurat kanato. Si Jesus nag-ingon: “Kon sila naglutos kanako, sila magalutos usab kaninyo.” (Salmo 94:20; King James Version; Juan 15:20) Bisan pa niana, si Jesus nagpasalig usab kanato ug kagawasan sa pagsulti sa maayong balita ngadto sa tibuok kalibotan. (Mateo 24:14) Busa, maingon nga nakigbisog si Pablo batok sa paglutos ug pagsupak, ang mga Saksi ni Jehova karon ‘nagdepensa ug nagtukod sa legal nga paagi sa maayong balita.’—Filipos 1:7.

[Mga footnote]