Mga Talan-awon Gikan sa Yutang Saad

Joppe—Iladong Karaang Dunggoanan

ANG karaang Israel may taas, balason nga baybayon. Bisan pa niana ang mga Israelinhon wala mailhi nga katawhang sakayanon. Ang kinaiyahan sa ilang baybayon mahimong usa ka hinungdan.

Kadto maoy halos waybugtong taas nga mga lapyahan ug mga bukid sa balas, nga nahulma sa balas nga gianod sa dagat pinaagi sa Subang Nilo.a Kon ikaw nakalawig padulong niana gikan sa utlanan sa Ehipto, ikaw dili makakaplag ug talagsaon kaayong kinaiyanhong dunggoanan habagatan sa Bukid sa Carmelo.

Apan sa tungatunga sa baybayon sa Israel makita nimo ang usa ka bungtod sa siyudad sa Joppe. Sumala sa gipadayag sa hulagway, ang kutay sa kabatoan sa baybay miporma sa gamayng luok. Bisan tuod ang misangpot nga dunggoanan menos sa usa sa amihanan pa sa Acre (Ptolemaïs), kadto naghimo gihapon sa Joppe nga ilado. (Buhat 21:7) Hangtod nga gitukod ni Herodes nga Bantogan ang artipisyal nga dunggoanan sa Cesarea, ang Joppe mao ang labing maayong dapit ubay sa baybay nga madunggoan sa mga barko. Kini nagapatin-aw sa pipila ka pagtumong sa Bibliya sa Joppe.

Sa dihang mitanyag sa pagtabang kang Solomon sa pagtukod sa templo, si Hiram ang hari sa Tiro miingon: “Among dad-on ang [mga kahoy gikan sa Libano] kanimo pinaagi sa mga gakit sa dagat paingon sa Joppe, ug ikaw, sa imong bahin, dad-on mo kini hangtod sa Jerusalem.” (2 Cronicas 2:1, 11, 16) Ang maong mga gakit tingali migikan sa Penisyanhong mga dunggoanan sa Tiro o Sidon. (Isaias 23:1, 2; Ezekiel 27:8, 9) Sa pag-agi sa Carmelo, ang mga gakit nga kahoyng sedro midunggo sa Joppe. Gikan didto ang mga sedro madala hangtod sa Jerusalem, 55 kilometros silangan/habagatang-silangan. Ang Joppe mao usab ang dunggoanan sa mga trosong sedro sa dihang gitukod pag-usab sa mga Hudiyo ang templo tapos sa pagkadistiyero.​—Esdras 3:7.

Tingali ang mga trabahante nga nag-uban sa mga troso milawig sakay sa mga barkong Penisyanhon, nga susama sa modelo. Samtang tun-an nimo kini, hinumdomi nga human ipadala ni Jehova si Jonas ngadto sa Nineve, ang propeta mikalagiw sa atbang nga direksiyon. “[Si Jonas] sa kataposan milugsong ngadto sa Joppe ug nakakaplag sa usa ka sakayan paingon sa Tarsis. Busa siya mibayad sa plete niana ug misakay niana, aron mouban kanila ngadto sa Tarsis gikan sa atubangan ni Jehova.”​—Jonas 1:1-3.

Lagmit, si Jonas misakay niining matanga sa sakayang dekarga, nga makaarang sa paghimo sa hataas nga panaw gikan sa Joppe paingon sa Tarsis (lagmit ang karaang Espanya). Lagmit kadto may taas sinapsap nga dulong, nga duol niana nagbitay ang usa ka batong angkla. Ang mga pasahero, mga tigbugsay, ug pila ka karga masulod sa ibabawng andana, nga wala ipakita niini nga modelo. Sa ubos nga andana mao ang kargahanan, diin ang dugang karga ikabutang ug diin si Jonas natulog. Ang sakayan binuhat sa lig-ong tablang juniper ug may usa ka sedrong palo nga mosuportar sa usa ka dakong layag nga lino. Matikdi sa matag kiliran ang linya sa tag-as nga mga bugsay (lagmit nga ginama sa oak gikan sa Basan). Karon handurawa ang sakayan nga naglawig ug gihapak sa kusog nga bagyo. Pamatia ang mga marinero nga mingtuwaw ngadto sa ilang mga diyos nga nagpakitabang hangtod nga sa kataposan sila napugos sa pagtambog kang Jonas sa dagat aron sila dili mangamatay.​—Ezekiel 27:5-9; Jonas 1:4-15.

Ang unang-siglong Joppe mao ang dapit sa usa ka kongregasyon sa mga Kristohanon, nga ang pipila kanila tingali mga kargador o mga kanhi-marinero. Usa ka sakop niining kongregasyon sa daghag-tawong dunggoanan mao ang Hudiya nga si Dorcas (Tabita). “Siya dagaya sa maayong mga binuhatan ug mga gasa sa kaluoy nga iyang gihimo.” Sa tuig 36 K.P., si Dorcas nasakit ug namatay, nga tungod niana daghan ang nanghilak, kay nahinumdom sa iyang daghang maayong binuhatan. Ang isigka-Kristohanon nagdala kang apostol Pedro gikan sa Lida (modernong Lod, duol sa Tel Aviv nga tugpahanan) paingon sa Joppe. Gibanhaw ni Pedro ang maong minahal nga igsoong babaye, usa ka milagro nga “nahibaloan sa tibuok Joppe, ug daghan ang nahimong mga magtutuo.”​—Buhat 9:36-42.

Si Pedro mipabilin sa Joppe sa taastaas nga panahon sa balay ni Simon, usa ka magpapanit. Didto ang apostol nakabatog panan-awon nga mitultol niya sa pagdalag pila ka igsoon sa kongregasyon sa Joppe amihanan sa dalan sa baybay paingon sa bag-ong dunggoanan sa Cesarea. Didto si Pedro miwali ug mibawtismo sa Romanong opisyal sa kasundalohan nga si Cornelio, ang unang dili-sinirkunsidahang Hentil aron mahimong dinihogan-sa-espiritung Kristohanon. (Buhat 9:43–​10:48) Pagkadako sa kalipay ug kahinam didto sa Joppe sa dihang ang mga igsoon namalik uban ang balita sa maong hinungdanong hitabo sa Kristohanong kasaysayan!

Karong adlawa daghang bisita nagasuroy sa Joppe, nga maoy bahin sa modernong Tel Aviv-Jaffa, ug sila daling makahanduraw sa mga hitabo sa Bibliya nga nahitabo sa maong iladong dunggoanan.

[Mga Footnote]

[Kapsiyon sa panid 16]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Kapsiyon sa panid 17]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.