Kon Nganong Gikinahanglan Nato ang Tukmang Kahibalo
“Kana ang hinungdan usab nga kami, sukad sa adlaw sa among pagkadungog niini, wala mohunong sa pag-ampo alang kaninyo ug pagpangamuyo nga kamo mapuno unta sa tukmang kahibalo sa iyang kabubut-on diha sa tanang kaalam ug espirituhanong pagpanabot.”—COLOSAS 1:9.
1. Iilustrar ang kalainan sa katibuk-an ug tukmang kahibalo.
HALOS ang tanan nahibalo kon unsay orasan, apan pilay nahibalo sa unsang paagi kini nagaobra? Tingali ikaw may kinatibuk-ang ideya, apan ikaw ba makabungkag sa usa ka orasan, makaayo, ug makaasembol na usab niana? Tinong ang usa ka relohero makahimo niana. Ngano? Kay siya may tukma, malukopong kahibalo kon sa unsang paagi nagaobra ang usa ka orasan. Ug kana nagailustrar sa kalainan tali sa kinatibuk-an ug tukmang kahibalo sa usa ka ulohan.
2. Unsang kalainan tali sa duha ka matang sa kahibalo ang imong namatikdan diha sa natad sa relihiyon?
2 Ang milyonmilyong tawo may kinatibuk-ang ideya bahin sa Diyos. Nagaingon sila nga nagtuo sila ug Diyos, bisan pag ang ilang mga aksiyon kasagarang nagapanghimakak sa maong pangangkon. Usa ka misyonaryo usahay mangutana sa usa ka tagbalay: “Isip Katoliko, nagtuo ka gayod ug Diyos, dili ba husto?” Ug ang tubag mao, nga motudlo pa sa kalangitan: “Aw, nagtuo ako nga adunay anaa sa kahitas-an.” Matawag ba nimo kana nga tukmang kahibalo ug pagpanabot bahin sa Diyos? Dili. Ug kasagaran ang sangpotanan sa maong kahanap mao nga ang kagawian niadtong nagaangkong mga Kristohanon maoy dili Kristohanon. (Itandi ang Tito 1:16.) Ang mosangpot nga kahimtang maoy sumala sa gibatbat ni Pablo: “Maingon nga sila wala mouyon sa pagtuo sa Diyos diha sa tukmang kahibalo, gitugyan sila sa Diyos ngadto sa dili angay nga panghunahuna.”—Roma 1:28.
3. Unsay mosangpot sa dihang isalikway sa mga tawo ang tukmang kahibalo sa kabubut-on sa Diyos?
3 Sa unsa misangpot ang maong kakulang sa tukmang kahibalo sa unang siglo? Ang mga tawo nagbuhat sa “mga butang dili angay, kay sila napuno sa tanang pagkadili-matarong, tumang pagkadaotan, pagpangibog, pagkadaotan, napuno sa kasina, pagbuno, away, panglimbong, madinaoton nga kinaiya, mga tabian, mga malibakon, mga madumtanon sa Diyos, mapasipalahon, mapahitas-on, andakan, mga tigmugnag daotang mga butang, masukihon sa mga ginikanan, nga dili masinabtanon, dili motuman sa mga kasabotan, walay gugma nga kinaiya, walay kaluoy.” Ang kakulang nilag kahibalo nagpasabot nga wala sila palihoka sa ilang mga kasingkasing ngadto sa matarong nga mga buhat.—Roma 1:28-31; Proverbio 2:2, 10.
Unsa ang Kalainan?
4, 5. Sumala sa Gregong mga eskolar, unsa ang pila ka kalainan tali sa gnoʹsis ug e·piʹgno·sis?
4 Kining kalainan tali sa kinatibuk-an ug tukmang kahibalo gipasabot diha sa Gregong Kasulatan. Ang orihinal nga Grego nagahisgot bahin sa gnoʹsis, kahibalo, ug e·piʹgno·sis, tukmang kahibalo. Ang nahauna, sumala sa Gregong eskolar nga si W. E. Vine, nagkahulogan “sa panguna nga pagtinguha sa pagkahibalo, pagsukitsukit, imbestigayon,” ilabina sa espirituhanong kamatuoran sa konteksto sa Kasulatan.
5 Ang e·piʹgno·sis, sumala sa Gregong eskolar nga si Thayer, nagkahulogang “eksakto ug hustong kahibalo.” Ug sa berbong dagway, kini nagkahulogang “masinati sa bug-os sa, mahibalo sa bug-os; mahibalo sa tukma, mahibalo nga maayo.” Si W. E. Vine nagaingon nga ang e·piʹgno·sis “nagapasabot sa eksakto o bug-os nga kahibalo, pagsabot, pag-ila.” Siya midugang nga kini nagapahayag “sa mas bug-os o bug-os nga kahibalo, labaw nga pagsalmot sa nahibalo sa butang nahibaloan, sa ingon mas gamhanan nga nagaimpluwensiya kaniya.” (Italiko amoa.) Sumala sa atong makita, kining kataposang ekspresyon dakog bili alang sa Kristohanon.
6. Kinsang mga manunulat sa Bibliya ang nagagamit sa mga pulong alang sa “kahibalo” ug “tukmang kahibalo,” ug nganong hinungdanon ang tukmang kahibalo?
6 Duha ra ka magsusulat sa Bibliya ang nagagamit sa Gregong pulong e·piʹgno·sis. Sila mao si Pablo ug Pedro, nga nagagamit sa pulong sa total nga 20 ka higayon.a Gawas kang Lucas, sila mao usab ang nagagamit sa pulong gnoʹsis, nga si Pablo migamit nianag 23 ka higayon ug si Pedro 4 ka higayon. Busa ang ilang mga sinulat usa ka bililhong giya bahin sa kahinungdanon sa tukmang kahibalo uban sa tumong sa kaluwasan. Sumala sa giingon ni Pablo kang Timoteo: “Kini maayo ug dalawaton sa panan-aw sa atong Manluluwas, ang Diyos, kansang kabubut-on mao nga ang tanang matang sa mga tawo mamaluwas ug mahidangat sa tukmang kahibalo sa kamatuoran.”—1 Timoteo 2:3, 4.
Kon Nganong Hinungdanon ang Tukmang Kahibalo
7. (a) Aron mahimong bililhon, sa unsang paagi ang kahibalo angay mag-apektar kanato? (b) Unsang kapeligrohan ang nagalungtad kon pasagdan nato ang kahibalo?
7 Busa, ang pagbatog tukmang kahibalo sa kamatuoran sumala sa gitudlo diha sa Bibliya maoy usa ka yawi padulong sa kaluwasan. Bisan pa niana, kanang kahibaloa kinahanglang makaabot sa kasingkasing, ang sentro sa motibasyon. Kini dili makapabiling intelektuwal o akademikong ehersisyo. Dugang pa, sa dihang kini naangkon na, ang kahibalo sa kamatuoran kinahanglang magamit ug mapun-an. Ngano mang ingon? Kay ang memorya, samag wala-magamit nga kaunoran, mahimong maluya ug kulang, nga niana kita daling dili makatagad sa atong espirituwalidad ug maanod ug matarog sa atong pagtuo. Basin malugakan nato ang atong pagkupot sa “kahibalo mismo sa Diyos.” Sa dili madugay, ang maong pagkatarog ibanaag tingali sa luag nga katakos sa hunahuna ug bisan sa dili-Kristohanong kagawian.—Proverbio 2:5; Hebreohanon 2:1.
8. Unsang bili ang nakita ni Solomon diha sa kaalam ug kahibalo?
8 Nan, mapabilhan nato nganong si Solomon, sa dihang siya matinumanon, nagpabili kaayo sa kaalam, salabotan, ug katakos sa hunahuna. Misulat siya: “Inigsulod sa kaalam sa imong kasingkasing ug ang kahibalo mismo mahimong kahimut-anan sa imong kalag, ang katakos sa hunahuna magabantay kanimo, ang salabotan mismo magapanalipod kanimo, sa pagluwas kanimo gikan sa daotang dalan.”b (Proverbio 2:10-12) Kining mga pulonga nagapasabot nga kinahanglang ugmaron nato ang mainitong tinguha alang sa tukmang kahibalo, nga makaapektar sa kasingkasing ug sa kalag mismo. Dugang pa, kini patukoranan alang sa maayong katakos sa panghunahuna. Ug nganong hinungdanon kaayo kini karong adlawa?
9. Kinsa ang pipila ka kaaway sa Kristohanong espirituwalidad?
9 Kita nagapuyo sa “kataposang mga adlaw” sa dihang, sumala sa gitagna ni Pablo, adunay moabot nga “mga panahon sa kalisod” o “usa ka panahon sa mga kasamok.” (2 Timoteo 3:1, Revised Standard Version; The New English Bible) Nagakalisod ug nagakalisod ang paghupot sa atong Kristohanong integridad niining daotang kalibotan. Ang Kristohanong mga lagda sa pamatasan, mga prinsipyo, ug mga sukdanan ginayubitan ug ginatamay. Ang pagtuo sa mga Saksi ni Jehova ginaatake gikan sa tanang kiliran—sa klero sa Kakristiyanohan nga nagadumot sa mensahe sa Gingharian nga atong ginadala gikan sa balay ngadto sa balay, sa mga apostata nga nakigkombuya sa klero sa Kakristiyanohan, sa medikal nga mga awtoridad nga buot mag-obligar sa mga abuno sa dugo diha kanato ug sa atong mga anak, sa ateyistikanhong mga siyentipiko nga nagasalikway sa pagtuo sa Diyos ug sa paglalang, ug niadtong nagasulay sa pagpugos nato sa pagkompromiso sa atong neyutralidad. Kining tanang pagsupak gihikay ni Satanas, ang magmamando sa kangitngitan ug sa kawalay-alamag, ang kaaway sa tukmang kahibalo.—2 Corinto 4:3-6; Efeso 4:17, 18; 6:11, 12.
10. Unsang mga pagpiit ang tingali mosamot batok kanato, ug unsay gikinahanglan nato sa pagsumpo kanila?
10 Ang mga pagpiit tingali mosamot sa matag-adlawng kinabuhi sa pag-impluwensiya sa Kristohanon sa pagbuhat kon unsay ginabuhat sa uban, kon kaha paggamit sa mga droga, pag-inom nga hinobra, pagbuhat sa imoralidad ug kabangisan, pagpangawat, pagbakak, panglimbong, pag-undang sa pag-eskuyla, o pag-agpas lamang sa kinabuhi sa mahakogong kalingawan. Kana ang hinungdan nga bililhon ang tukmang kahibalo. Ang mas bug-os nga kahibalo sa Pulong ug katuyoan sa Diyos makaimpluwensiyang mas gamhanan sa atong hunahuna ug atong mga lihok sa positibong paagi.—Roma 12:1, 2.
Usa ka Modernong Anak nga Mausikon
11, 12. Unsang tinuod-kinabuhing kasinatian ang nagailustrar sa pagkabinuang sa pagsalikway sa tukmang kahibalo sa kamatuoran?
11 Ikailustrar nato kini sa tinuod-kinabuhing kaso sa usa ka batan-ong lalaki si kinsa, sa dihang siya mga 14 anyos ug usa na ka bawtismadong Kristohanon, gisulayan sa iyang gugma sa kamatuoran. Sama sa kadaghanang batan-on, gusto siya sa mga dula, ilabina ang saker. Apan dihay usa ka suliran. Ang iyang eskuylahan nagdulag saker sa samang gabii nga ang kongregasyon may mga tigom. Dili lig-on nga igo ang iyang espirituwalidad aron matulotimbang sa hustong paagi ang pangibabaw nga bili sa saker kon itandi sa malungtarong bili sa pagtambong sa Kristohanong mga tigom kauban sa iyang biyudang inahan ug sa iyang manghod nga lalaki ug babaye. Busa mihunong siya sa paglihok sumala sa tukmang kahibalo ug mihukom sa pagbiya sa kamatuoran. Sa kadugayan, siya napalagpot. Sa ulahi, siya misulod sa militaryong serbisyo, diin siya nalangkit sa mga droga.
12 Niadtong 1986, sa dihang kining batan-ong lalaki nakagawas sa kasundalohan, siya nabalikan sa maayong panimuot, ug misulat siya ngadto sa usa ka higala sa pamilya nga nahiapil sa hudisyal nga komite nga nagpalagpot kaniya. Niana siya miingon: “Ako malipay sa pagsugid kanimo sa bililhong balita: Ako nahibalik sa kamatuoran. . . . Akong naamgohan ang gisulti ni apostol Pablo sa 2 Corinto 4:4, nga adunay usa ka diyos niining sistema sa mga butang nga nagabuta sa hunahuna. Sa hataas nga panahon, ako sa espirituwal nabuta sa mga butang nagkahitabo alirong nako. Sa mibiya ako sa kamatuoran, wala ako masayod sa riyesgo nga akong nasum-okan. Apan sa paglabay sa panahon, ug salamat kang Jehova nga Diyos, ako nakapabili sa tin-aw nga ako nasayop sa akong daotang panglihok.”—Itandi ang Lucas 15:11-24.
13. Kon sila tinuod maghinulsol, unsa kaha ang positibong sangpotanan sa pipila nga nangahulog sa daplin sa dalan? (2 Timoteo 2:24-26)
13 Kining batan-ong lalaki nahibalik sa dalan sa tukmang kahibalo. Karon siya “nagagawi nga takos kang Jehova sa tuyo nga bug-os pahimut-an siya.” Siya usab “makapadayon sa pagpamunga sa tanang maayong buluhaton ug pag-uswag sa tukmang kahibalo sa Diyos” samtang siya nagapadayon sa pagpakig-uban sa Kristohanong kongregasyon. Ug dako siyang panalangin nga makapahupay sa iyang pamilya tungod sa pagkahimo na usab nga sumusunod ni Kristo! May nahibaloan ka bang susamang mga pananglitan?—Colosas 1:9, 10; Mateo 11:28-30.
Daotang mga Sangpotanan sa Espirituwal nga Pagpasagad
14. (a) Aron malikayan ang pagkahulog, unsay kinahanglang atong buhaton? (b) Unsay nahitabo sa pila ka Kristohanon?
14 Unsang leksiyon ang atong makat-onan gikan niini ug sa susamang mga kaso? Nga sa dihang mabatonan nato ang tukmang kahibalo sa kamatuoran, kinahanglang kanunay natong bag-ohon ang espirituwal nga mga sirkito sa hunahuna aron dili mahulog. Ang atong espirituwal nga kahinguhaan basin maluya kon pasagdan nato ang personal ug pamilyahanong pagtuon, Kristohanong mga tigom, ug ang ministeryo. Dayon unsay mahitabo? Ang kaniadto lig-ong Kristohanon tingali maanod pahilayo sa pagtuo, nga tingali mahulog sa daotang kagawian, sama sa imoralidad, o modalus-os sa danlog nga dalan sa pagduhaduha ug pagdaot padulong sa apostasiya. (Hebreohanon 2:1; 3:12; 6:11, 12) Sa kahungog, ang pipila namalik pa sa Babilonyanhong mga pagtulon-an sa Trinidad ug sa imortalidad sa kalag!
15. Unsang pasidaan ang gihatag ni Pedro bahin sa pagkahulog?
15 Ang mga pulong ni Pedro tinong angay: “Sa pagkamatuod kon, tapos sila makaikyas gikan sa mga kahugawan sa kalibotan pinaagi sa tukmang kahibalo sa Ginoo ug sa Manluluwas si Jesu-Kristo, sila nagapos na usab niining mga butanga mismo ug nabuntog, nga ang ulahing kahimtang nila labi pang daotan kay sa sinugdan. Labi pa untang maayo nga sila wala mahibalo sa tukma sa dalan sa pagkamatarong inay nga tapos mahibalo niana sa tukma motalikod sa balaang sugo nga gihatag kanila. Ang panultihon sa matuod nga sanglitanan nahitabo kanila: ‘Gibalikan sa iro ang iyang suka, ug tapos madigo ang anay mibalik sa paglunang.’”—2 Pedro 2:20-22.
16. (a) Sa unsang paagi ang pipila nahisalaag sa dili pa dugay? (b) Sa unsang mga buhat sa kagawian nahulog ang mga nahisalaag?
16 Kadtong nagasalikway sa tukmang kahibalo sa kamatuoran kasagaran nagapili sa dalan sa interes-sa-kaugalingon. Dili na sila modawat sa responsabilidad sa pagtambong nga regular sa Kristohanong mga tigom o pagpakigbahin sa balay-balay nga ministeryo. Ang pipila mobalik pa sa pagtabako! Ang uban malipay nga sila dili na mailhan nga lahi mahitungod sa isyu sa Kristohanong neyutralidad ug sayop nga paggamit sa dugo. Ay, talagsaon nga kagawasan! Karon sila makabotar pa sa usa sa politikanhong mga partido sa “mapintas nga mananap.” (Pinadayag 13:1, 7) Busa, ingong mga kalag nga mahuyang, ang pipila natental ug napahisalaag gikan sa matul-id nga dalan sa tukmang kahibalo niadtong si kinsa, samtang ‘misaad kanilag kagawasan, mismo nagakinabuhi ingong mga ulipon sa kahiwian.’—2 Pedro 2:15-19.
17. Unsang kapeligrohan ang anaa niadtong mahulog gikan sa tukmang kahibalo sa kamatuoran?
17 Gawas nga sila maghinulsol ug mobalik sa kamatuoran, ginaladlad nila ang ilang kaugalingon sa paghukom nga gilaraw ni Pablo: “Kay kon kita magabatasan sa sala nga tinuyo tapos makadawat sa tukmang kahibalo sa kamatuoran, wala nay nahibilin nga halad alang sa mga sala, kondili anaa ang tinong makahahadlok nga pagpaabot sa paghukom ug anaa ang kalayonhong pangabugho nga mout-ot niadtong nagasupak.” Pagkadili-maalamon ug pagkamubog-panglantaw ang pagbiya sa tukmang kahibalo ni Jehova nga Diyos ug ni Kristo Jesus ilis sa apostatang mga pagtulon-an sa Kakristiyanohan!—Hebreohanon 6:4-6; 10:26, 27.
Kadasig Uban sa Tukmang Kahibalo
18. Sumala kang Pablo, nganong ang Hudiyong klero wala motuo kang Kristo?
18 Ang Hudiyong klero sa adlaw ni Pablo tinong may kahibalo sa Hebreohanong Kasulatan. Apan kadto ba tukmang kahibalo? Kadto ba nagkabig kanila paingon kang Kristo ingong gisaad nga Mesiyas? Si Pablo nangatarongan nga sila komitido kaayo sa pagtukod sa ilang kaugalingong pagkamatarong pinaagi sa Kasugoan nga sila dili magpasakop kang “Kristo [si kinsa] mao ang kataposan sa Kasugoan.” Busa si Pablo nakasulti mahitungod kanila: “Kay ako nagapamatuod nga sila may kadasig alang sa Diyos; apan dili sumala sa tukmang kahibalo.”—Roma 10:1-4.
19, 20. (a) Sa unsang paagi kita makabaton ug tukmang kahibalo? (b) Unsang mga pangutana ang pagatubagon?
19 Busa sa unsang paagi kita makabaton niining tukmang kahibalo? Pinaagi sa personal nga pagtuon ug pamalandong, uban ang pag-ampo ug pagtambong sa tigom. Kini nagkahulogan nga kanunayng kargahan na usab ang atong espirituwal nga mga bateriya, ingnon ta. Dili kita makasalig lamang sa kahibalo nga atong unang nabatonan sa dihang gidawat nato ang kamatuoran. Sa mapinadayonon, kinahanglan mokaon kitag magahing espirituwal nga pagkaon, tukmang kahibalo, pinaagi sa binuotang personal nga pagtuon. Busa nahiangay ang tambag ni Pablo: “Ang magahi nga pagkaon iya sa mga tawong hamtong, niadtong pinaagi sa paggamit nagbansay sa ilang mga gahom sa pagsabot sa pag-ila sa matarong ug sa daotan. Tungod niini, karon nga ato nang gibiyaan ang paninugdang doktrina mahitungod kang Kristo, magpadayon kita sa pagkahamtong, nga dili magpahimutang pag-usab sa patukoranan, nga mao, paghinulsol gikan sa patayng binuhatan, ug pagtuo sa Diyos . . . Ug kini atong pagabuhaton, kon itugot gayod sa Diyos.”—Hebreohanon 5:14–6:3.
20 Ang mga pangutana karon mao, Unsang mga kahimanan ang atong nabatonan sa pagtabang nato sa pagkabatog tukmang kahibalo? Ug tungod sa atong okupadong mga kinabuhi, kanus-a ba kita makatuon sa Pulong sa Diyos? Ang mosunod nga artikulo magahisgot niini ug nalangkit nga mga ulohan.
[Mga Footnote]
a Sumala sa nalista diha sa Comprehensive Concordance of the New World Translation of the Holy Scriptures, panid 17; ang Filemon 6 usab (Tan-awa ang The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures.).
b Aron hisabtang mas maayo ang mga gagmayng kalainan sa kahulogan sa mga pulong knowledge o “kahibalo,” thinking ability o “katakos sa panghunahuna,” wisdom o “kaalam,” ug sa uban nga makita sa Proverbio, tan-awa ang Insight on the Scriptures, Tomo 2, mga panid 180, 1094, 1189, nga gipatik sa Ingles sa Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Mga Pangutana nga Tubagon
◻ Unsay kalainan tali sa “kahibalo” ug “tukmang kahibalo”?
◻ Nganong ang tukmang kahibalo hinungdanon kaayo niining kataposang mga adlaw?
◻ Sa unsang paagi ang pipila tingali matental nga mobulag sa kamatuoran?
◻ Unsang pasidaan ang ginahatag ni Pedro mahitungod sa pagsalikway sa tukmang kahibalo?
◻ Unsay kinahanglang atong buhaton aron mabatonan ug mahawiran ang tukmang kahibalo?