Mga Pangutana Gikan sa mga Magbabasa

Unsa ka mabalak-on ang mga Kristohanon nga ang mga sangkap sa dugo, sama sa pinaugang plasma, basin ug gidugang sa mga produkto sa pagkaon?

Kon dunay lig-ong katarongan sa pagtuo nga ang dugo sa hayop (o ang sangkap niini) tinong gigamit sa lokal diha sa mga produkto sa pagkaon, ang mga Kristohanon angay magbantay. Ugaling, dili maalamon nga mabalaka sa yano nga pagduda o mahasol sa walay-pasikaranang kabalaka.

Sayo pa sa kasaysayan sa tawo, ang atong Maglalalang nagbaod nga dili gayod kaonon sa mga tawo ang dugo. (Genesis 9:3, 4) Siya miingon nga ang dugo naghawas sa kinabuhi, nga maoy gasa gikan kaniya. Ang dugo nga kinuha gikan sa usa ka hayop magamit lamang sa paghalad, sama nianang diha sa halaran. Gawas niini, ang dugo sa usa ka hayop kinahanglang igabubo sa yuta, sa diwa nga gibalik kini ngadto sa Diyos. Ang iyang katawhan gipalikay sa pagpalagsik sa kinabuhi pinaagi sa pagkaon ug dugo. Siya misugo: “Dili kamo magakaon ug dugo sa bisan unsang matang sa unod, tungod kay ang kalag sa tanang matang sa unod mao ang iyang dugo. Ang si bisan kinsa nga magakaon niana pagaputlon.” (Levitico 17:11-14) Ang pagdili sa Diyos sa pagkaon ug dugo gisobli alang sa mga Kristohanon. (Buhat 15:28, 29) Busa kinahanglang likayan sa unang mga Kristohanon ang pagkaong may dugo, sama sa karne gikan sa linuok nga mga hayop o sa dinugoang soriso.

Hinunoa, sa praktikal nga bahin, sa unsang paagi ang maong mga Kristohanon molihok sa ilang determinasyon nga ‘ipahilayo ang ilang kaugalingon gikan sa dugo’? (Buhat 21:25) Ipadapat na ba lamang nila ang mga pulong ni apostol Pablo: “Pangaon kamo ug bisan unsa nga gibaligya sa tiyanggi, nga walay pagsusi mahitungod niini alang sa inyong konsensiya”?

Dili. Kadtong mga pulonga sa 1 Corinto 10:25 nagpunting sa karne nga tingali gikan sa gihalad nga hayop diha sa templo sa mga idolo. Sa maong panahon, ang sobrang karne gikan sa mga templo idispatsar pinaagi sa pagbaligya ngadto sa mga negosyante, nga tingali ilakip kini diha sa ilang suplay sa karne aron ikabaligya sa ilang mga tindahan. Ang punto ni Pablo nga ang karne gikan sa templo sa kinaiyanhon dili man gayod daotan o mahugaw. Mopatim-aw nga maoy kostumbre na ang pagpatulo ug paggamit diha sa paganong mga halaran sa dugo sa mga hayop nga gihalad didto. Busa kon ang sobrang karne gibaligya diha sa tiyanggihan, nga walay dayag nga kalabotan diha sa usa ka templo o sa sayop nga pagsabot sa mga pagano, ang mga Kristohanon yanong makapalit niana ingong komersiyal nga karne nga mahinlo ug napatuloan sa dugo.

Ugaling, lahi na ang kahimtang kon ang maong mga Kristohanon nahibalo nga ang karne sa linuok nga mga hayop (o sorisong dinugoan) maoy usa sa mga kinaham sa lokal nga mga tindahan. Sila kinahanglang magbantay sa pagpili kon unsang karneha ang paliton. Tingalig sila makaila sa mga produkto sa karne nga dunay sagol nga dugo kon kini lahi ug kolor (bisan karon ang mga sorisong dinugoan mailhan diha sa mga lugar diin kini komun). O ang mga Kristohanon makapangutana sa usa ka iladong matansero o negosyanteg karne. Kon sila walay katarongan sa pagtuo nga ang pipila ka karne may dugo, sila sa yano makapalit ug makakaon.

Si Pablo usab misulat: “Himoa nga ang inyong pagkamakataronganon mahibaloan sa tanang mga tawo.” (Filipos 4:5) Kana ikapadapat sa butang labot sa pagpalit ug karne. Ang Kasugoan sa Israel ni ang balaod sa Kristohanong nagamandong lawas sa unang-siglo wala magpaila nga ang katawhan sa Diyos kinahanglang maghago pa sa pagsusi mahitungod sa karne, nangahimong mga tigkaon ug utanon na lamang kon may gamayng pagduhaduha bahin sa dugo diha sa mapalit nga karne.

Ang usa ka Israelinhong mangangayam nga nakapatay ug hayop magpatulo sa dugo niana. (Itandi ang Deuteronomio 12:15, 16.) Kon dili makaon sa iyang pamilya ang tanang karne, mahimong iyang ibaligya ang uban. Bisag maayo nga pagkapatulo ang patayng lawas sa hayop, may diyutayng dugo ang magpabilin diha sa karne, apan walay gisugyot ang Bibliya nga ang Hudiyo nga mipalit ug karne naghingapin sa pagpakisayod kon pila ka minuto una ang milabay tali sa pagpatay ug pagpatulo, kon unsang sapasapa sa dugo o ugat ang giputol aron mapatulo ang dugo, ug giunsa pagbitay ang hayop ug unsa ka dugay. Dugang pa, walay gisulat ang nagamandong lawas nga ang mga Kristohanon mohimog labaw sa kasagarang pag-amping niining bahina, ingon sa daw gikinahanglan nila ang bug-os nga detalye ug tino nga mga tubag una pa mokaon ug bisan unsang karne.

Diha sa kadaghanang kayutaan karon, ang balaod, kostumbre, o relihiyosong batasan ingon niini sa pagkaagi nga ang mga produkto sa karne (gawas sa talagsaong mga butang, sama sa mga sorisong dinugoan) maoy gikan sa mga hayop nga kinahanglang mapatuloan sa dugo sa dihang ihawon. Busa, ang mga Kristohanon sa maong mga dapit sa kinaiyanhon kinahanglang dili sobrang mabalaka sa mga paagi sa pag-ihaw o sa pagproseso. Sa sangkad nga diwa, sila sa yano ‘magpadayon sa pagkaon sa ginabaligya nga karne, nga walay pagpangutana,’ ug sila makabaton ug hinlong konsensiya nga sila nagalikay gikan sa dugo.

Usahay dunay teknikal nga mga taho, hinunoa, mahitungod sa paggamit sa komersiyal nga dugo nga nakatugaw sa pipila ka mga Kristohanon. Ang pipila ka negosyante diha sa nagaproseso-ug-karne mangatarongan nga ang kadaghanan sa dugo gikan sa inihaw nga hayop mahimong hiposon alang sa mapuslanong kagamitan ug ganansiya, sama sa mga abuno o pagkaon sa hayop. Ang mga tigdukiduki nagtuon kon ang maong dugo (o mga sangkap) magamit diha sa ginaprosesong mga karne. Ang pipila sa komersiyal nga mga pabrika nagagama pa gani ug limitadong gidaghanon sa likido, pinakamig, o pinulbos nga plasma (o gikuhaag-kolor pulang-selula nga sangkap) nga mahimong ikapuli sa gamayng gidaghanon sa karne diha sa samag-soriso nga mga produkto o sa timpladong ginaling nga karne. Gihatagag pagtagad sa ubang mga pagtuon ang paggamit ug pinulbos nga mga produkto nga gikan sa dugo ingong pangdugang o pagpatapot sa tubig ug tambok diha sa ginaling nga karne, sa mga produkto sa panghudno, o sa ubang mga pagkaon ug ilimnon sa pagdugang ug protena o iron.

Apan, maayong mahibaloan nga ang maong panukiduki mikabat na sa mga dekada. Bisan pa, mopatim-aw nga ang paggamit sa maong mga produkto daw limitado lamang kaayo, o dili pa gani mabatonan, diha sa kadaghanang mga nasod. Ang pila ka kasagarang mga taho motabang sa pagpakita kon ngano:

“Ang dugo maoy tuboran sa sustansiya ug mapuslanong mga protena. Apan, ang dugo sa baka gigamit lamang sa limitadong gidaghanon alang sa direktang konsumo sa tawo tungod sa sobra nga kapula niini ug sa lahi nga lami.”​—Journal of Food Science, Tomo 55, Numero 2, 1990.

“Ang mga protena sa plasma sa dugo dunay maayong mga kinaiyahan sama sa dali nga makatunaw, masunopon ug dili-mosagol sa tubig. . . ug ang ilang gamit diha sa pagproseso sa pagkaon adunay dagkong mga bintaha. Bisan pa, walay epektibong sistema sa paghinlo sa plasma, ilabina human nga maughan ug tubig, ang nadiskobre sa Hapon.”​—Journal of Food Science, Tomo 56, Numero 1, 1991.

Usahay susihon sa pipila ka Kristohanon ang marka diha sa pinutos nga mga pagkaon, sanglit ginapangayo sa daghang kagamhanan nga ilista ang mga sambog. Ug mahimong buhaton nila kini sa regular diha sa bisan unsang mga produkto nga sila may katarongan sa pagtuo nga basig adunay dugo. Siyempre, husto nga likayan ang mga produkto nga naglista ug mga butang sama sa dugo, plasma sa dugo, plasma, globin (o globulin) protena, o hemoglobin (o globin) iron. Ang impormasyon sa pamaligya gikan sa usa ka Uropanhong kompaniya niining natara miangkon: “Ang impormasyon labot sa paggamit sa globin ingong usa ka sambog kinahanglang ipaila diha sa putos sa pagkaon sa paagi nga ang mga pumapalit dili masayop may kalabotan sa sambog o sa bili sa pagkaon.”

Apan, bisan ang pagsusi sa mga marka o pagpangutana sa mga matansero, kinahanglang makataronganon. Dili buot ingnon nga kinahanglang tun-an sa matag Kristohanon sa tibuok-yuta ang mga marka ug ang mga sambog sa tanang pinaketeng pagkaon o mangutana sa mga trabahante sa restawran o sa mga tindahan sa pagkaon. Ang Kristohanon mangutana una sa iyang kaugalingon, ‘Aduna bay napamatud-ang ebidensiya nga ang dugo ug ang mga produkto niini gigamit diha sa kasagarang mga produkto sa pagkaon niining dapita o nasora?’ Diha sa kadaghanang dapit ang tubag maoy dili. Busa, daghang Kristohanon ang mihinapos nga sila sa personal dili na kinahanglang mousik pa ug daghang panahon ug atensiyon sa pagsuta sa halayong mga posibilidad. Ang tawo nga wala maghunahuna niining paagiha kinahanglang molihok sumala sa iyang konsensiya, nga walay paghukom sa uban nga tingali mosulbad sa butang sa lahi nga paagi apan diha sa maayong konsensiya sa atubangan sa Diyos.​—Roma 14:2-4, 12.

Bisan kon ang mga produkto sa pagkaon nga may dugo magama, tingali wala kini buhata sa kadaghanan tungod sa gasto, sa balaod sa kagamhanan, o sa ubang mga katarongan. Pananglitan, ang Food Processing (Septiyembre 1991) miingon: “Alang niadtong mga nagaproseso nga motutol bisan sa ubos sa 1% (sa hinulma timpladong ginaling nga karne) sa plasma sa baka nga gipatibuok diha sa sinagol, kini adunay kapuli nga sambog nga puro whey nga protena nga matawag ug Kosher.”

Hinungdanong ipasiugda nga ang balaod, kostumbre, o kagustohan sa daghang kayutaan ingon niana nga ang dugo normal nga ipatulo gikan sa inihaw nga mga hayop ug nga ang maong dugo wala gamita diha sa ubang mga produkto sa pagkaon. Kon walay igong pasikaranan sa paghunahuna nga ang kahimtang lahi sa lokal o nga ang usa ka dakong kausaban nahitabo sa dili pa dugay, ang mga Kristohanon kinahanglang magbantay nga dili matugaw sa posibilidad lamang o sa hungihong. Apan, sa dihang tino o dakog kalagmitan nga ang dugo kaylap nga gigamit​—kon diha sa pagkaon o sa medikal nga pagtambal—​kinahanglang determinado kita sa pagsunod sa sugo sa Diyos sa paglikay gikan sa dugo.