PUYOPUYO

Taliwala sa mga Hebreohanon ang usa ka puyopuyo nag-okupar ug posisyon ingong segundaryong asawa ug usahay gihisgotan ingong asawa. Mopatim-aw nga ang mga puyopuyo maoy ulipong mga babaye, usa sa tulo ka matang: (1) usa ka Hebreohanong babaye nga gibaligya sa iyang amahan (Ex 21:7-9), (2) usa ka langyawng ulipong babaye nga gipalit, o (3) usa ka langyawng babaye nga nabihag sa panahon sa gubat (Deu 21:10-14). Ang uban maoy mga ulipong babaye o mga sulugoon sa gawasnong asawa, sama sa mga kahimtang ni Sara, Lea, ug Raquel.​—Gen 16:​3, 4; 30:3-13; Huk 8:31; 9:18.

Ang pagbaton ug puyopuyo naglungtad na sa wala pa ang pakigsaad sa Balaod ug kini giila ug gikontrolar sa Balaod, nga nagpanalipod sa mga katungod sa mga asawa ug sa mga puyopuyo. (Ex 21:7-11; Deu 21:14-17) Ang mga puyopuyo wala makabaton sa tanang mga katungod diha sa panimalay kay sa nabatonan sa tinuod nga asawa, ug ang usa ka lalaki tingali adunay daghang asawa lakip sa mga puyopuyo. (1Ha 11:3; 2Cr 11:21) Sa mga kahimtang nga apuli ang asawa, siya usahay maghatag sa iyang sulugoong babaye sa iyang bana ingong puyopuyo, ug ang bata nga ipakatawo sa puyopuyo pagailhon nga anak sa gawasnong asawa, sa iyang agalong babaye. (Gen 16:2; 30:3) Ang mga anak nga lalaki sa mga puyopuyo maoy mga lehitimo ug sila makapanunod.​—Gen 49:16-21; itandi ang Gen 30:3-12.

Sanglit sa kostumbre sa Sidlakan ang mga asawa ug mga puyopuyo sa usa ka hari maiyaha lamang sa iyang legal nga manununod, si Absalom, kinsa nagpasundayag ug grabeng kawalay pagtahod kang David, misulay sa pagpalig-on sa iyang mga paningkamot sa pagkuha sa pagkahari pinaagi sa pagpakigrelasyon sa napulo ka puyopuyo sa iyang amahan nga si David. (2Sa 16:​21, 22) Human maentrono si Haring Solomon, si Adonias, magulang nga igsoong lalaki ni Solomon, kinsa misulay na sa pag-ilog sa pagkahari, miduol sa inahan ni Solomon nga si Bat-seba, nga nag-ingon: “Ikaw nahibalo pag-ayo nga ang pagkahari naakoa unta,” ug dayon naghangyo kaniya nga hangyoon gikan kang Solomon si Abisag nga Sunaminhon, kinsa mopatim-awng giisip nga asawa o puyopuyo ni David. Si Solomon mapungtanong mitubag: “Hangyoa usab alang kaniya ang pagkahari,” ug dayon nagsugo nga ipapatay si Adonias, nga nagpailang iyang giisip ang hangyo ni Adonias ingong usa ka paningkamot sa pag-angkon sa gingharian.​—1Ha 1:5-7; 2:13-25.

Nakita sa Diyos nga dili haom ang pagpasig-uli sa orihinal nga sukdanan sa monogamiya ingon sa iyang gipundar didto sa tanaman sa Eden hangtod sa pag-abot ni Jesu-Kristo, apan iya gayong gipanalipdan ang mga puyopuyo pinaagi sa balaod. Ang pagbaton ug puyopuyo nakaamot sa mas kusog nga pagdaghan sa populasyon sa Israel.​—Mat 19:​5, 6; 1Co 7:2; 1Ti 3:2; tan-awa ang KAMINYOON (Poligamiya).

Mahulagwayong Paggamit. Si apostol Pablo nagpakasama kang Jehova sa bana sa usa ka gawasnon nga asawa, ang “Jerusalem sa itaas,” kinsa mao ang “inahan” sa inanak-sa-espiritung mga Kristohanon, ingon nga si Abraham ang bana ni Sara. Iyang gitandi ang relasyon ni Jehova uban sa nasod sa Israel nga gihawasan sa kaulohang siyudad niini nga Jerusalem ngadto sa usa ka bana ug sa usa ka puyopuyo. Pinaagi sa pakigsaad sa Balaod, si Jehova ‘naminyo’ sa Jerusalem ingong “sulugoong babaye,” usa ka ‘puyopuyo,’ susama sa relasyon ni Abraham sa sulugoong babaye ug puyopuyo nga si Agar.​—Gal 4:22-29; itandi ang Isa 54:1-6.