LUNGSORANON, PAGKALUNGSORANON
Usa ka lumad o usa ka langyaw nga nahimong lungsoranon sa usa ka siyudad o estado nga gihatagan ug pipila ka katungod ug mga pribilehiyo nga wala ihatag sa uban, ug kinsa, sa baylo, modawat sa mga responsibilidad nga nalambigit sa maong mga katungod gikan sa mga awtoridad nga naghatag sa maong pagkalungsoranon. Sa Bibliya ang mga terminong “lungsoranon” ug “pagkalungsoranon” makita lamang diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Ang Gregong mga pulong nga po·liʹtes (lungsoranon), po·li·teiʹa (mga katungod ingong usa ka lungsoranon; pagkalungsoranon; estado), po·liʹteu·ma (pagkalungsoranon; kinabuhi ingong mga lungsoranon), syn·po·liʹtes (isigkalungsoranon), ug po·li·teuʹo·mai (nagagawi ingong usa ka lungsoranon) tanan nalangkit sa pulong nga poʹlis, nga nagkahulogang “siyudad.”
Sa Hebreohanong Kasulatan, bisan tuod dili makita ang mga terminong “lungsoranon” ug “pagkalungsoranon,” ang ideya sa terminong lungsoranon ug dili-lungsoranon anaa sa mga terminong sama sa “lumad” ug “langyaw nga pumoluyo.” (Lev 24:22) Ubos sa kahikayan sa Moisesnong Balaod, ang kongregasyon sa pagkatinuod mao ang estado nga diha niana ang mga langyaw mahimong dawaton uban ang pipila ka restriksiyon, aron diha usab niana sila makapahimulos sa daghang kaayohan nga sagad napahimuslan sa lumad nga mga Israelinhon. Ikaingon nga ang usa ka lalaking langyaw nga pumoluyo mahimong lungsoranon kon siya magpatuli, sa ingon maghatag kaniyag kahigayonan nga bug-os makapahimulos sa mas dagkong mga pribilehiyo sa pagsimba kang Jehova, bisan gani sa pagpakigbahin sa tinuig nga pista sa Paskuwa.—Ex 12:43-49; Num 9:14; tan-awa ang LANGYAW NGA PUMOLUYO; LANGYAW.
Romanong Pagkalungsoranon. Ang Romanong pagkalungsoranon naghatag sa usa ka tawo ug linaing mga katungod ug mga eksemsiyon nga giila ug gidawat sa tibuok imperyo. Pananglitan, gidili ang pagsakit o paglapdos sa usa ka Romanong lungsoranon aron lamang makakuhag impormasyon gikan kaniya, kining mga matanga sa silot giisip nga talamayon ug angayan lamang sa mga ulipon. Didto sa Jerusalem, giluwas sa Romanong mga sundalo si Pablo gikan sa usa ka magubtanong panon sa mga Hudiyo. Si Pablo sa sinugdan wala magpaila sa iyang kaugalingon ingong Romanong lungsoranon, apan sa dihang siya hapit nang lapdosan, siya miingon ngadto sa opisyal sa kasundalohan nga nagbarog sa duol: “Subay ba sa balaod nga lapdosan ninyo ang usa ka tawo nga Romano ug wala pa husaya?” “Buweno,” ang asoy nagpadayon, “sa pagkadungog niini sa opisyal sa kasundalohan, siya miadto sa komandante militar ug mitaho, nga nag-ingon: ‘Unsa ba ang buot mong buhaton? Kining tawhana usa man diay ka Romano.’” Sa dihang nabutyag ang kamatuoran, dihadiha “ang mga tawo nga mousisa unta kaniya inubanan sa pagsakit mibiya kaniya; ug ang komandante militar nahadlok sa dihang iyang natino nga siya usa diay ka Romano ug nga siya nagpagapos kaniya.”—Buh 21:27-39; 22:25-29; tan-awa usab ang Buh 16:37-40.
Ang laing bentaha ug pribilehiyo nga napahimuslan sa usa ka Romanong lungsoranon mao ang katungod sa pag-apelar sa hukom sa gobernador sa lalawigan ngadto sa emperador sa Roma. Sa salaod nga ang silot maoy kamatayon, ang usa ka Romanong lungsoranon adunay katungod nga ipadala ngadto sa Roma aron husayon atubangan mismo sa emperador. Busa, sa dihang nangatarongan sa iyang kaso atubangan kang Festo, si Pablo miingon: “Ako nagbarog atubangan sa lingkoranan-sa-paghukom ni Cesar, diin ako angayng hukman. . . . walay tawo nga makatugyan kanako ngadto [sa mga Hudiyo] ingong pabor. Ako moapelar kang Cesar!” (Buh 25:10-12) Sa dihang gihangyo na ang katungod sa pag-apelar ngadto sa Roma, kini dili na mabakwi pa. Busa human masusi ang kaso ni Pablo, si Haring Agripa II miingon kang Festo: “Kining tawhana mabuhian unta kon wala pa siya moapelar kang Cesar.”—Buh 26:32.
Ang Romanong pagkalungsoranon mahimong mabatonan sa daghang paagi. Usahay ang mga emperador naghatag niining linaing pabor ngadto sa tibuok siyudad o distrito, o sa mga indibiduwal, tungod sa gihimong mga pag-alagad. May panahon usab nga posibleng paliton ang pagkalungsoranon pinaagi sa usa ka kantidad sa salapi, sama sa gihimo sa komandante militar nga si Claudio Lisias, kinsa miingon kang Pablo: “Akong gipalit kining maong katungod isip lungsoranon pinaagi sa dakong kantidad sa salapi.” Apan, si Pablo ingong tubag kang Claudio Lisias labot sa pagpalit sa mga katungod sa pagkalungsoranon, miingon: “Apan ako natawo man gani nga ingon niana.”—Buh 22:28.
Espirituwal nga Pagkalungsoranon. Diha sa iyang mga sulat si Pablo naghisgot usab sa espirituwal nga pagkalungsoranon. Siya naghubit sa dili-tinuling mga Hentil nga nahimong espirituwal nga mga Israelinhon ingong mga tawo nga sa usa ka panahon walay Kristo, nahimulag gikan sa Israel ug mga estranyo sa mga pakigsaad, walay paglaom, mga walay Diyos, apan ‘karon nahiusa na kang Kristo Jesus.’ “Busa, tino,” siya nagpadayon niini nga pangatarongan, “kamo dili na mga estranyo ug mga langyaw nga pumoluyo, kondili kamo mga isigkalungsoranon sa mga balaan.” (Efe 2:12, 13, 19) Ilabina nga talagsaon sa dihang si Pablo misulat ngadto sa mga Kristohanon sa Filipos, usa sa mga siyudad nga ang mga molupyo gihatagan ug Romanong pagkalungsoranon, diin napulo ka tuig sa miagi ang iyang Romanong pagkalungsoranon giyatakan: “Alang kanato, ang atong pagkalungsoranon nagalungtad sa mga langit.” (Flp 3:20) Diha sa iyang samang sulat siya nagtambag sa mga isigkamagtutuo nga ‘magagawi sa paaging takos sa maayong balita.’ Ang Gregong pulong nga gihubad nga “magagawi” (po·li·teuʹo·mai) sa literal nagkahulogang “magagawi ingong usa ka lungsoranon.”—Flp 1:27; itandi ang Int.