Saulo​—Usa ka Piniling Sudlanan Alang sa Ginoo

SI Saulo sa Tarso maoy usa ka mabunoong kaaway sa mga sumusunod ni Kristo. Apan ang Ginoo may gitagana nga laing kaugmaon alang kaniya. Si Saulo nahimong usa ka talagsaong hawas sa mismong kawsa nga kusganon kaayo niyang gisupak. Matod ni Jesus: “Kining tawhana [si Saulo] maoy usa ka piniling sudlanan alang kanako aron modala sa akong ngalan ngadto sa tanang kanasoran maingon man ngadto sa mga hari ug sa mga anak sa Israel.”​—Buhat 9:15.

Ang kinabuhi ni Saulo ingong “tawong bagis” nausab sa bug-os sa dihang gipakitaan siya ug kaluoy ug nahimong “piniling sudlanan” ni Ginoong Jesu-Kristo. (1 Timoteo 1:12, 13) Ang mga kusog nga nagpalihok sa pag-apil sa pagbato kang Esteban ug sa ubang mga pag-atake sa mga tinun-an ni Jesus napunting ngadto sa lahi kaayong mga tumong sa dihang si Saulo nahimong ang Kristohanong si apostol Pablo. Dayag nga nakita ni Jesus ang maayong mga kinaiya ni Saulo. Unsa nga mga kinaiya? Kinsa si Saulo? Sa unsang paagi ang iyang kagikan naghimo kaniya nga angayang gamiton sa pagpauswag sa matuod nga pagsimba? Aduna ba kitay makat-onan gikan sa iyang kasinatian?

Pamilyahanong Kagikan ni Saulo

Sa panahon sa pagpatay kang Esteban wala madugay human sa Pentekostes 33 K.P., si Saulo maoy usa ka “batan-ong lalaki.” Sa dihang nagsulat kang Filemon sa mga 60-61 K.P., siya “usa na ka tigulang.” (Buhat 7:58; Filemon 9) Ang mga eskolar nagsugyot nga, sumala sa karaang paagi sa pagkuwenta sa mga edad, ang ‘batan-on’ tingali nagpasabot sa edad tali sa 24 ug 40, samtang ang “usa na ka tigulang” mahimong gikan sa 50 hangtod 56 anyos. Busa si Saulo hayan natawo pipila lamang ka tuig human sa pagkatawo ni Jesus.

Niadtong tungora ang mga Hudiyo nagpuyo sa daghang bahin sa kalibotan. Ang pagpangdaog, pagkaulipon, paghingilin, pamatigayon, ug kinabubut-on nga paglalin maoy lakip sa mga hinungdan sa ilang pagkatibulaag gikan sa Judea. Bisan pag ang iyang pamilya maoy mga Hudiyong nagkatibulaag, gipasiugda ni Saulo ang ilang pagkamaunongon sa Kasugoan, nga nag-ingong siya “gituli sa ikawalong adlaw, naggikan sa banay sa Israel, sa tribo ni Benjamin, natawo nga usa ka Hebreohanon gikan sa mga Hebreohanon; kon bahin sa balaod, usa ka Fariseo.” Si Saulo nagdala sa samang Hebreohanong ngalan sa usa ka halangdong membro sa iyang tribo​—ang unang hari sa Israel. Isip usa ka Romano sukad sa pagkatawo, si Saulo sa Tarso may Latin nga ngalan usab, Paullus.​—Filipos 3:5; Buhat 13:21; 22:25-29.

Ang pagkahimugso ni Saulo ingong usa ka Romano nagkahulogan nga usa sa iyang lalaking mga kagikan nakabaton sa pribilehiyo sa pagkalungsoranon. Sa unsang paagi? Dunay ubay-ubayng posibilidad. Gawas nga mapanunod ang pagkalungsoranon, mahimo kining ihatag sa mga indibiduwal o mga grupo tungod sa partikular nga mga merito, sa politikanhon lamang nga bentaha, o ingong ganti tungod sa usa ka talagsaong serbisyo ngadto sa Estado. Ang usa ka ulipon nga makapalit sa iyang kagawasan gikan sa usa ka Romano, o usa nga gihatagag kagawasan sa usa ka Romanong lungsoranon, mahimong usa ka Romano mismo. Mao usab ang usa ka beterano sa armadong puwersa sa dihang mapagawas gikan sa Romanong mga lehiyon. Ang lokal nga mga lumad nga nagpuyo diha sa Romanhong mga kolonya puwede nga mahimong mga lungsoranon sa ngadtongadto. Gikaingon usab nga dihay mga yugto nga ang pagkalungsoranon mapalit sa dagkong mga kantidad. Nagpabiling wala mahibaloi kon sa unsang paagi nabatonan sa pamilya ni Saulo ang pagkalungsoranon.

Kita nasayod nga si Saulo naggikan sa Tarso, ang pangunang siyudad ug kaulohan sa Romanhong probinsiya sa Cilicia (karon anaa sa habagatang Turkey). Bisan pag dakodako nga Hudiyohanong komunidad ang nagpuyo sa maong dapit, ang kinabuhi didto nakaladlad gihapon kang Saulo sa Hentil nga kultura. Ang Tarso maoy usa ka dako ug mauswagong siyudad nga nailhan ingong sentro sa Hellenistiko, o Gresyanhon, nga kahibalo. Gibanabana nga ang populasyon niini sa unang siglo maoy tali sa 300,000 ug 500,000. Kini maoy sentro sa patigayon diha sa pangunang-dalan sa tunga sa Asia Minor, Sirya, ug Mesopotamia. Ang Tarso mauswagon tungod sa komersiyo ug sa pagkatabunok sa kapatagan sa palibot, nga ang pangunang abot maoy lugas, bino, ug lino. Gikan sa mauswagong industriya niini sa panapton mitungha ang panapton nga ginama sa balhibo sa kanding nga gigamit sa paghimog mga tolda.

Edukasyon ni Saulo

Si Saulo, o Pablo, naghimog minatarong nga tagana alang sa iyang kaugalingon ug nagsuportar sa iyang misyonaryong mga kalihokan pinaagi sa paghimog mga tolda. (Buhat 18:2, 3; 20:34) Ang trabaho nga tighimog tolda maoy naandan diha sa iyang lumad nga siyudad, ang Tarso. Malagmit nga nakakat-on si Saulo sa trabaho nga paghimog tolda gikan sa iyang amahan sa dihang batan-on pa siya.

Ang kahibalo ni Saulo sa mga pinulongan​—ilabina sa iyang pagkalarino sa Grego, ang komon nga pinulongan sa Romanhong Imperyo​—nakita usab nga bililhon kaayo diha sa iyang misyonaryong buluhaton. (Buhat 21:37–22:2) Ang mga tig-analisar sa iyang mga sinulat nag-ingon nga ekselente ang iyang Grego. Ang iyang bokabularyo dili kinaraan o literaryo kondili, susama nianang sa Septuagint, ang Gregong hubad sa Hebreohanong Kasulatan nga sagad niyang gikutlo o gibatbat sa laing mga pulong. Niining maong pamatuod, daghang eskolar ang nagtuo nga si Saulo nakadawat sa labing menos usa ka maayong elementaryang edukasyon sa Grego, malagmit diha sa usa ka Hudiyohanong tunghaan. “Sa kakaraanan ang usa ka maayong edukasyon—ilabina ang Gregong edukasyon​—dili libre; kasagaran, kini nagkinahanglan ug materyal nga abag,” matod sa eskolar nga si Martin Hengel. Busa ang edukasyon ni Saulo nagsugyot nga siya naggikan sa usa ka prominente nga pamilya.

Lagmit, sa dihang wala pa siya molapas sa 13 anyos, si Saulo nagpadayon sa iyang pagtungha sa Jerusalem, mga 840 kilometros gikan sa iyang puy-anan. Siya naedukar sa tiilan ni Gamaliel, usa ka ilado ug tinamod pag-ayong magtutudlo sa tradisyon sa Pariseo. (Buhat 22:3; 23:6) Kadto nga mga pagtuon, nga ikatandi sa usa ka edukasyon sa unibersidad karon, nagbukas sa pultahan sa kahigayonan aron makabaton ug kabantog sa Judaismo.a

Mga Katakos Gigamit sa Maayong Paagi

Kay nahimugso sa usa ka Hudiyohanong pamilya diha sa Hellenistiko ug Romanhong siyudad, si Saulo nahisakop sa tulo ka hut-ong sa katilingban. Ang edukado daghag-pinulongan nga kagikan sa walay duhaduha nakatabang kaniya nga mahimong “tanang butang ngadto sa tanang matang sa katawhan.” (1 Corinto 9:19-23) Ang iyang Romanhong pagkalungsoranon mitugot kaniya sa ulahi sa pagdepensa sa iyang ministeryo sa legal nga paagi ug sa pagdala sa maayong balita sa atubangan sa kinatas-ang awtoridad sa Romanhong Imperyo. (Buhat 16:37-40; 25:11, 12) Siyempre, ang kagikan, edukasyon, ug personalidad ni Saulo nahibaloan sa nabanhawng Jesus, kinsa miingon kang Ananias: “Lumakaw, tungod kay kining tawhana maoy usa ka piniling sudlanan alang kanako aron modala sa akong ngalan ngadto sa tanang kanasoran maingon man ngadto sa mga hari ug sa mga anak sa Israel. Kay akong ipakita kaniya sa dayag unsa kadaghang butang ang iyang kinahanglang antoson tungod sa akong ngalan.” (Buhat 9:13-16) Sa dihang gitultolan sa hustong direksiyon, ang kasibot ni Saulo nakatabang sa pagpakaylap sa mensahe sa Gingharian ngadto sa lagyong mga teritoryo.

Ang pagpili ni Jesus kang Saulo alang sa usa ka espesyal nga buluhaton maoy usa ka talagsaong hitabo sa Kristohanong kasaysayan. Hinunoa, ang tanang presenteng-adlaw nga mga Kristohanon adunay tagsatagsang mga katakos ug mga hiyas nga epektibong magamit sa pagpakaylap sa maayong balita. Sa dihang nasabtan ni Saulo kon unsay gusto ni Jesus nga himoon niya, siya wala magdumili. Iyang gihimo ang tanan niyang maarangan sa pagpalambo sa intereses sa Gingharian. Ingon ka ba usab niana?

[Footnote]

[Kahon/​Hulagway sa panid 30]

Pagrehistro ug Paghatag ug Kalig-onan sa Romanhong Pagkalungsoranon

Ang pagrehistro sa lehitimong mga anak sa Romanong mga lungsoranon gipundar ni Agusto pinaagi sa duha ka lagda nga gihimo niadtong 4 ug 9 K.P. Ang pagrehistro kinahanglang himoon sulod sa 30 ka adlaw sukad sa pagkahimugso. Diha sa mga probinsiya, ang usa ka pamilya kinahanglang mohimo ug deklarasyon sa atubangan sa mahistrado sa nahiangay nga buhatan sa rekord sa publiko, nga nagpahayag nga ang bata lehitimo ug usa ka lungsoranon sa Roma. Ang mga ngalan sa mga ginikanan, ang henero ug ngalan sa bata, ug ang petsa sa pagkatawo girehistro usab. Bisan sa panahon nga wala pa ipakanaog kining mga balaora, ang pagparehistro sa mga lungsoranon diha sa tanang munisipalidad, kolonya, ug mga distrito sa Roma gibag-o matag lima ka tuig pinaagi sa usa ka senso.

Busa ang impormasyon sa pagkatawo sa usa matino pinaagi sa pagsusi sa koleksiyon sa mga rekord diha sa tipiganan sa mga dokumento nga giampingan pag-ayo. Ang sertipikadong mga kopya sa maong mga rekord makuha sa porma sa madaladalang kahoyng mga diptych (mapikopiko nga mga papan). Sumala sa opinyon sa pipila ka eskolar, sa dihang nangangkon si Pablo nga siya Romanong lungsoranon, tingali may napakita siyang sertipiko isip pamatuod. (Buhat 16:37; 22:25-29; 25:11) Sanglit ang Romanhong pagkalungsoranon giisip nga halos may “sagradong kalidad” ug naghatag ug katungod sa usa ka tawo sa pagbaton ug daghang pribilehiyo, ang pagpalsipikar sa maong mga dokumento maoy hilabihan ka seryosong sala. Ang pagpalsipikar sa impormasyon sa pagkatawo sa usa may silot nga kamatayon.

[Credit Line]

Historic Costume in Pictures/Dover Publications, Inc., New York

[Kahon/​Hulagway sa panid 31]

Romanhong Ngalan ni Saulo

Ang ngalan sa tagsa ka lalaking lungsoranon sa Roma sa labing menos may tulo ka bahin. Siya may ngalan, apelyido (nalangkit sa iyang tribo, o gens), ug angga. Ang usa ka iladong pananglitan mao si Gaius Julius Cesar. Ang Bibliya wala maghatag ug bug-os Romanhong mga ngalan, apan ang sekular nga mga tinubdan nagtug-an kanato nga si Agripa mao si Marcus Julius Agripa. Si Galio mao si Lucio Junio Galio. (Buhat 18:12; 25:13) Ang Kasulatanhong mga pananglitan sa kataposang duha sa tulo ka ngalan sa usa ka tawo maoy Poncio Pilato (mga kinulit anaa sa ubos), Sergio Paulo, Claudio Lisias, ug Porcio Festo.​—Buhat 4:27; 13:7; 23:26; 24:27.

Dili posible nga seguradong mapamatud-an kon ang Paullus mao ang ngalan ni Saulo o iyang angga. Naandan na ang pagdugang ug laing ngalan nga pinaagi niana ang usa ka tawo tingali pagatawgon sa iyang pamilya ug mga kaila. Ingong kapilian, ang usa ka ngalan nga dili Romanhon sama sa Saulo mahimong gamiton ingong kapuli. “[Ang Saulo] dili gayod mohaom ingong usa ka Romanhong ngalan,” matod sa usa ka eskolar, “apan ingong lumad nga ngalan nga gihatag isip usa ka alyas sa usa ka Romanong lungsoranon kini puwede gayod kaayo.” Sa mga dapit nga daghag pinulongan, ang kahimtang hayan maoy motino kon hain sa iyang mga ngalan ang gamiton tingali sa usa ka tawo.

[Credit Line]

Letrato sa Israel Museum, ©Israel Antiquities Authority