PAGTUO

Ang pulong nga “pagtuo” gihubad gikan sa Grego nga piʹstis, nga pangunang nagpasabot ug kompiyansa, pagsalig, bug-os nga pagkakombinsir. Depende sa konteksto, ang Gregong pulong mahimong sabton usab nga “pagkamatinumanon” o “pagkamaunongon.”​—1Te 3:7; Tit 2:10.

Ang Kasulatan nag-ingon kanato: “Ang pagtuo mao ang masaligan nga pagpaabot sa mga butang nga gilaoman, ang dayag nga pagpasundayag sa mga katinuoran bisan tuod wala makita.” (Heb 11:1) Ang “masaligan nga pagpaabot” gihubad gikan sa Gregong pulong nga hy·poʹsta·sis. Kini nga termino komon nga makita diha sa karaang papiro nga mga dokumento sa negosyo. Kini nagpasabot sa usa ka butang nga gihimong makitang pasukaranan ug naggarantiya sa umaabot nga pagpanag-iya. Tungod niini, si Moulton ug Milligan misugyot sa hubad nga: “Ang pagtuo maoy dokumento sa titulo sa mga butang nga gilaoman.” (Vocabulary of the Greek Testament, 1963, p. 660) Ang Gregong pulong nga eʹleg·khos, nga gihubad nga “dayag nga pagpasundayag,” nagpasabot sa pagpresentar ug ebidensiya nga magpanghimatuod sa usa ka butang, ilabina sa usa ka butang nga sukwahi sa kon unsay mopatim-awng mao. Busa kini nga ebidensiya magpatin-aw sa kon unsay wala masabti sa miagi ug sa ingon magpanghimakak sa kon unsay mopatim-awng mao. “Ang dayag nga pagpasundayag,” o ebidensiya sa pagsalig, positibo kaayo o lig-on kaayo nga sa ingon ang pagtuo gihubit nga ingon niana.

Busa, ang pagtuo mao ang sukaranan sa paglaom ug ang ebidensiya aron mosalig sa dili-makitang mga katinuoran. Ang tibuok hugpong sa mga kamatuoran nga gipahayag ni Jesu-Kristo ug sa iyang inspirado nga mga tinun-an naglangkob sa tinuod nga Kristohanong “pagtuo.” (Ju 18:37; Gal 1:7-9; Buh 6:7; 1Ti 5:8) Ang Kristohanong pagtuo gipasukad sa katibuk-ang Pulong sa Diyos, lakip ang Hebreohanong Kasulatan, nga diha niana si Jesus ug ang mga magsusulat sa Kristohanon Gregong Kasulatan sagad nga mikutlo aron paluyohan ang ilang mga pahayag.

Ang pagtuo gipasukad sa lig-ong ebidensiya. Ang makitang mga buhat sa paglalang nagpamatuod sa paglungtad sa usa ka dili-makitang Maglalalang. (Rom 1:20) Ang aktuwal nga mga panghitabo panahon sa ministeryo ug sa yutan-ong kinabuhi ni Jesu-Kristo nagpaila kaniya ingong Anak sa Diyos. (Mat 27:54; tan-awa ang JESU-KRISTO.) Ang rekord sa pagtagana sa Diyos alang sa iyang yutan-ong mga linalang maoy usa ka balidong pasukaranan sa pagtuo nga siya seguradong magtagana sa iyang mga alagad, ug ang iyang rekord ingong Maghahatag ug Tigpasig-uli sa kinabuhi nagtaganag igong ebidensiya nga tinuod gayod ang paglaom sa pagkabanhaw. (Mat 6:​26, 30, 33; Buh 17:31; 1Co 15:3-8, 20, 21) Dugang pa, ang pagkakasaligan sa Pulong sa Diyos ug ang tukmang katumanan sa mga tagna niini nagpasalig nga matuman ang tanan Niyang mga saad. (Jos 23:14) Busa, niini nga mga paagi, “ang pagtuo mosunod sa butang nga nadungog.”​—Rom 10:17; itandi ang Ju 4:7-30, 39-42; Buh 14:8-10.

Busa ang pagtuo dili kay ang pagkadaling motuo sa usa ka butang nga walay pasukaranan. Ang tawo nga tingali mobiaybiay sa pagtuo kasagaran may pagtuo sa iyang maunongon ug kasaligan nga mga higala. Ang siyentipiko may pagtuo sa mga prinsipyo sa natad sa siyensiya nga iyang gitun-an. Iyang ipasukad ang bag-ong mga eksperimento sa nangaging mga kaplag ug mangitag bag-ong mga kaplag pinasukad sa mga butang nga napamatud-an na nga tinuod. Sa susama, ang mag-uuma mag-andam sa iyang yuta ug magpugas sa binhi, nga nagalaom, sama sa miaging katuigan, nga ang binhi moturok ug ang mga tanom motubo samtang kini makadawat sa gikinahanglang kaumog ug kahayag sa adlaw. Busa ang pagtuo tungod sa pagkadili-mausab sa mga balaod sa kinaiyahan nga nagapalihok sa uniberso sa pagkatinuod nahimong pasukaranan sa mga plano ug mga kalihokan sa tawo. Ang maong pagkadili-mausab sa mga balaod sa kinaiyahan gihisgotan sa maalamong magsusulat sa Ecclesiastes: “Ang adlaw usab misilang, ug ang adlaw misalop, ug kini naghangos ngadto sa dapit diin kini mosilang. Ang hangin mopadulong sa habagatan, ug kini motuyok ngadto sa amihanan. Kini magpadayon sa pagtuyoktuyok, ug ang hangin mobalik ngadto mismo sa iyang gituyokan. Ang tanang suba sa tingtugnaw mopadulong sa dagat, apan ang dagat wala mapuno. Sa dapit diin ang suba sa tingtugnaw mopadulong, didto kini mobalik.”​—Ecc 1:5-7.

Diha sa Hebreohanong Kasulatan, ang pulong nga ʼa·manʹ ug ang ubang susama nga mga pulong nagpasabot ug pagkakasaligan, pagkamatinumanon, pagkapirmi, pagkalig-on, pagkatukod nga lig-on, pagkamalungtaron. (Ex 17:12; Deu 28:59; 1Sa 2:35; 2Sa 7:16; Sal 37:3) Ang usa ka susama nga nombre (ʼemethʹ) sagad nga nagtumong sa “kamatuoran,” apan nagtumong usab sa “pagkamatinumanon” o “pagkakasaligan.” (2Cr 15:​3, ftn sa Rbi8; 2Sa 15:20; itandi ang Neh 7:​2, ftn sa Rbi8.) Ang pamilyar nga terminong “Amen” (Heb., ʼa·menʹ) naggikan usab sa ʼa·manʹ.​—Tan-awa ang AMEN.

Karaang mga Panig-ingnan sa Pagtuo. Ang matag usa “sa ingon kabagang panganod sa mga saksi” nga gihisgotan ni Pablo (Heb 12:1) adunay lig-ong pasukaranan sa pagtuo. Pananglitan, si Abel tinong nahibalo bahin sa saad sa Diyos mahitungod sa “binhi” nga magsamad sa ulo “sa halas.” Ug iyang nakita ang dayag nga mga ebidensiya sa katumanan sa silot nga gipahayag ni Jehova batok sa iyang mga ginikanan didto sa Eden. Sa gawas sa Eden, si Adan ug ang iyang pamilya mikaon ug tinapay pinaagi sa singot sa ilang nawong tungod kay ang yuta gitunglo ug, busa, nagpatunghag mga sampinit ug mga kudyapa. Lagmit nga naobserbahan ni Abel nga ang pangandoy ni Eva maoy alang sa iyang bana ug nga gigamhan ni Adan ang iyang asawa. Walay duhaduha nga ang iyang inahan nagmulo bahin sa kasakit sa iyang pagmabdos. Dayon, ang agianan usab paingon sa tanaman sa Eden gibantayan sa mga kerubin ug sa nagdilaab nga sulab sa espada. (Gen 3:14-19, 24) Kining tanan nahimong ‘dayag nga pasundayag,’ nga nagpasalig kang Abel nga ang kaluwasan moabot pinaagi sa ‘sinaad nga binhi.’ Busa, tungod sa pagtuo, siya “naghalad sa Diyos ug usa ka halad,” nga mas dakog bili kay sa kang Cain.​—Heb 11:​1, 4.

Si Abraham adunay lig-ong pasukaranan sa pagtuo sa pagkabanhaw, kay siya ug si Sara nakasinati ug milagrosong pagpasig-uli sa ilang mga gahom sa pagsanay, nga sa diwa, samag pagkabanhaw, nga tungod niana nagpadayon ang linya sa banay ni Abraham pinaagi kang Sara. Tungod niini nga milagro natawo si Isaac. Sa dihang gisugo sa paghalad kang Isaac, si Abraham mituo nga ang Diyos magbanhaw sa iyang anak. Iyang gipasukad ang maong pagtuo sa saad sa Diyos: “Ang pagatawgon nga imong binhi maoy pinaagi kang Isaac.”​—Gen 21:12; Heb 11:​11, 12, 17-19.

Ang ebidensiya sa tiunay nga pagtuo nalangkit usab niadtong nangadto o gidala kang Jesus aron mamaayo. Bisan pag wala mismo makakita, sila lagmit nakadungog gayod bahin sa gamhanang mga buhat ni Jesus. Unya, pinasukad sa ilang nakita ug nadungog, sila mihinapos nga si Jesus makaayo usab kanila. Dugang pa, sila sinati sa Pulong sa Diyos ug sa ingon pamilyar sa mga milagro nga gihimo sa mga manalagna sa nangaging mga panahon. Sa pagkadungog kang Jesus, ang pipila mihinapos nga siya “Ang Manalagna,” ug ang uban miingon nga siya “ang Kristo.” Tungod niini, haom gayod nga usahay si Jesus miingon ngadto sa mga nangaayo, “Ang imong pagtuo nakapaayo kanimo.” Kon kadtong mga tawhana walay pagtuo kang Jesus, dili unta sila moduol kaniya ug sa ingon, dili usab unta sila mamaayo.​—Ju 7:​40, 41; Mat 9:22; Luc 17:19.

Sa susama, ang dakong pagtuo sa opisyal sa kasundalohan nga nangaliyupo kang Jesus nga ayohon ang iyang sulugoong lalaki maoy pinasukad sa ebidensiya, nga tungod niana siya mihinapos nga ang ‘pagsulti lamang ni Jesus sa pulong’ magpaayo sa iyang sulugoong lalaki. (Mat 8:5-10, 13) Hinunoa, namatikdan nato nga si Jesus nag-ayo sa tanan nga miduol kaniya, nga wala kinahanglana ang dako o gamay nga pagtuo depende sa ilang sakit, ni napakyas sa pag-ayo kang bisan kinsa uban ang pangatarongan nga dili siya makahimo niini tungod kay dili kaayo lig-on ang ilang pagtuo. Gihimo ni Jesus kini nga pagpang-ayo ingong pamatuod, aron nga ang mga tawo magbaton ug pagtuo. Sa iyang kaugalingong dapit, diin daghan ang wala motuo, siya mipalabi nga dili mohimog daghang gamhanang mga buhat, dili tungod kay siya dili makahimo, apan tungod kay ang mga tawo midumili sa pagpamati ug maoy mga dili takos.​—Mat 13:58.

Ang Kristohanong Pagtuo. Aron dawaton sa Diyos, gikinahanglan nga ang usa magpasundayag ug pagtuo kang Jesu-Kristo, ug tungod niini posible ang matarong nga baroganan atubangan sa Diyos. (Gal 2:16) Kadtong walay pagtuo isalikway ni Jehova.​—Ju 3:36; itandi ang Heb 11:6.

Ang pagtuo wala mabatoni sa tanang tawo, sanglit kini maoy bunga sa espiritu sa Diyos. (2Te 3:2; Gal 5:22) Ug ang pagtuo sa Kristohanon dili kay walay pag-uswag, kondili kini nagatubo. (2Te 1:3) Busa, ang gihangyo sa mga tinun-an ni Jesus, “Hatagi kami ug dugang pa nga pagtuo,” haom kaayo, ug siya nagtagana kanila sa pasukaranan sa pagpauswag sa pagtuo. Siya nagtagana kanilag daghang ebidensiya ug dakong pagsabot nga diha niana ipasukad ang ilang pagtuo.​—Luc 17:5.

Ang katibuk-ang pagkinabuhi sa usa ka Kristohanon sa pagkamatuod gigamhan sa pagtuo, nga tungod niana siya makabuntog sa samag-bukid nga mga babag nga makababag sa iyang pag-alagad sa Diyos. (2Co 5:7; Mat 21:​21, 22) Dugang pa, kinahanglang adunay mga buhat nga nahiuyon ug nagpasundayag ug pagtuo, apan ang mga buhat sa Moisesnong Balaod wala kinahanglana. (San 2:21-26; Rom 3:20) Ang mga pagsulay makapalig-on sa pagtuo. Ang pagtuo nagsilbing taming sa espirituwal nga pagpakiggubat sa Kristohanon, nga motabang kaniya sa pagbuntog sa Yawa ug mahimong mananaog sa kalibotan.​—1Pe 1:​6, 7; Efe 6:16; 1Pe 5:9; 1Ju 5:4.

Apan ang pagtuo dili angay nga ibalewala lamang, tungod kay ang kawalay-pagtuo maoy ‘sala nga dali kaayong makasabod sa usa ka tawo.’ Sa paghupot ug lig-on nga pagtuo gikinahanglan ang bug-os nga pagpakigbisog alang niini, pagsukol sa mga tawo nga mahimong magbanlod sa usa ngadto sa imoralidad, pagpakigbugno sa mga buhat sa unod, paglikay sa lit-ag sa materyalismo, pagdumili sa makadaot sa pagtuo nga mga pilosopiya ug mga tradisyon sa mga tawo, ug, labaw sa tanan, pagtutok sa “Pangulong Ahente ug Maghihingpit sa atong pagtuo, si Jesus.”​—Heb 12:​1, 2; Jud 3, 4; Gal 5:19-21; 1Ti 6:​9, 10; Col 2:8.