Ang Hunahuna sa Bibliya
Mga Pagsaulog ug Karnabal—Husto o Sayop?
“Dili nimo kana kapugngan,” matod ni Michael. “Ang musika magpugos kanimo sa pagtindog, magpagimok sa imong mga tiil, makapaukyab kanimo—kini nagpasabot nga ikaw may kasibot sa karnabal!” Sa pagkatinuod, matag tuig ang karnabal makapahinam sa minilyon sa tibuok kalibotan, apan walay laing dapit diin ang kadasig labing kusganon kay sa nasod diin nagpuyo si Michael, sa Brazil. Sulod sa semana una pa sa Miyerkoles sa Badlis, ang mga Braziliano magsul-ob sa ilang kinanindotang mga sapot, malimot sa ilang mga obligasyon ug mga eskedyul, ug mosalmot gilayon sa talan-awon nga nagtay-og sa nasod gikan sa lasang sa Amazon ngadto sa kabaybayonan sa Rio de Janeiro. Kana maoy panahon sa pag-awit, sa pagsayaw ug samba, ug sa pagkalimot.
“Mao kanay usa ka katarongan kon nganong popular kaayo kini,” misaysay si Michael, kinsa usa ka masibotong tigsaulog ug karnabal sulod sa katuigan. “Ang karnabal maghatag sa katawhan ug kahigayonan sa pagkalimot sa ilang kagul-anan.” Ug ilabina alang sa minilyong kabos—nga nagkinabuhi nga walay igong tubig, walay elektrisidad, walay trabaho, ug walay paglaom—adunay daghang angayng kalimtan. Alang kanila ang karnabal maoy sama sa aspirin: mahimong dili kini magsulbad sa mga suliran, apan labing menos kini maghanaw sa kasakit. Idugang niini ang paglantaw bahin sa karnabal nga gituohan sa pipila ka Romano Katolikong klero—usa ka obispo nag-ingon nga ang karnabal “mahinungdanon kaayo alang sa sikolohikanhong katimbang sa katawhan.” Busa sayon ang pagsabot kon nganong daghan ang mibati nga ang karnabal maoy makatabang ug giuyonan-sa-simbahan nga kalingawan. Apan, unsa ang panglantaw sa Bibliya sa pagsaulog sa karnabal?
Paglipaylipay o Hudyaka?
Ang Pulong sa Diyos nag-ingon nga adunay “panahon sa pagkatawa . . . ug panahon sa pagsayaw.” (Ecclesiastes 3:4) Sanglit ang Hebreohanong pulong alang sa “pagkatawa” mahimong hubaron usab nga “pagsaulog,” tin-aw nga sa panglantaw sa atong Maglalalang, walay daotan sa atong pagbaton ug makapahimsog, makapahimuot nga panahon. (Tan-awa ang 1 Samuel 18:6, 7.) Sa pagkatinuod, ang Pulong sa Diyos nagsulti kanato nga magsadya ug magmaya. (Ecclesiastes 3:22; 9:7) Busa ang Bibliya nag-uyon sa angayang paglipaylipay.
Hinunoa, ang Bibliya wala mag-uyon sa tanang matang sa paglipaylipay. Si apostol Pablo nag-ingon nga ang hudyaka, o banha nga paglipaylipay, nalakip sa “mga buhat sa unod” ug nga ang nagahudyaka “dili makapanunod sa gingharian sa Diyos.” (Galacia 5:19-21) Busa, gitambagan ni Pablo ang mga Kristohanon nga “maglakaw nga may kahapsay, dili sa hudyaka.” (Roma 13:13) Busa ang pangutana mao, Sa unsang kategoriya nasakop ang karnabal—inosenteng paglipaylipay o malaw-ay nga hudyaka? Sa pagtubag, ato usang isaysay ug dugang kon unsa ang panglantaw sa Bibliya mahitungod sa hudyaka.
Ang pulong nga “hudyaka,” o koʹmos sa Grego, makita tulo ka beses diha sa Kristohanong Gregong Kasulatan, kanunayng diha sa dili-maayong kahulogan. (Roma 13:13; Galacia 5:21; 1 Pedro 4:3) Ug dili ikahibulong tungod kay ang koʹmos naggikan sa daotag-dungog nga mga pangilin nga ilado sa nagsultig-Gregong unang mga Kristohanon. Hain niana?
Ang historyanong si Will Durant misaysay: “Ang usa ka pundok sa mga tawo nga nanagdala ug sagradong phalli [simbolo sa kinatawo sa lalaki] ug nanag-awit ug mga balak [mga laylay] alang kang Dionysus . . . naglangkob, diha sa Gregong pulong, sa komos, o hudyaka.” Si Dionysus, ang diyos sa bino diha sa Gregong mitolohiya, sa ulahi gisagop sa mga Romano, kinsa nag-usab sa iyang ngalan ngadto sa Bacchus. Bisan pa niana, ang kalabotan sa koʹmos nagpabilin bisag giusab ang ngalan. Ang eskolar sa Bibliya nga si Dr. James Macknight misulat: ‘Ang pulong nga koʹmois [usa ka plural nga dagway sa koʹmos] naggikan sa Comus, ang diyos sa pista ug hudyaka. Kining maong mga hudyaka gihimo sa pagpasidungog kang Bacchus, kinsa sa maong katarongan ginganlag Comastes.’ Oo, ang mga pangilin alang kang Dionysus ug Bacchus mao gayod ang naglangkob sa hudyaka. Unsa man ang mga bahin niining maong mga pista?
Gipasundayag ang mga Hudyaka
Panahon sa Gregong mga pista nga nagpasidungog kang Dionysus, sumala kang Durant, ang panon sa mga tigsaulog “nanag-inom nga walay pugong, ug . . . nag-isip nga buangbuang ang usa ka tawo nga dili magpatuyang. Nalangkit sila sa gubot nga mga prosesyon, . . . ug samtang sila moinom ug mosayaw sila magkaguliyang nga walay pugong.” Sa susamang paagi, ang Romanong mga pista nga nagpasidungog kang Bacchus (gitawag nga Bacchanalia) nagpasundayag sa paghuboghubog ug hilas nga mga awit ug musika ug maoy mga dapit sa “makauulaw kaayong mga lihok,” misulat si Macknight. Busa ang nagkaguliyang nga mga panon, sobrang pag-inom, maulagong sayaw ug musika, ug imoral nga sekso naglangkob sa sukaranang mga sambog sa Grego-Romanong mga hudyaka.
Ang mga karnabal ba karong adlawa naundan niining nagpatunghag-hudyaka nga mga sambog? Tagda ang pipila ka kinutlo gikan sa mga balita bahin sa pagsaulog sa karnabal: “Saba kaayo nga mga panon.” “Upat ka adlaw nga paghuboghubog ug magbuntag nga salusalo.” “Ang kaluya gumikan sa karnabal dangtag daghang adlaw alang sa pipila ka tighudyaka.” Ang “halos-makabungol nga mga tingog nga haduol kaayo maghimo sa mga pasundayag sa ‘heavy metal’ nga mga grupo . . . nga daw hilom kon itandi.” “Karong adlawa, ang bisan unsang pagsaulog sa karnabal nga walay mga bayot sama ra sa steak au poivre nga walay sili.” “Ang kahubo nahimong hinungdanon bahin sa karnabal.” Ang mga sayaw sa karnabal nagpasundayag ug “mga esena sa masturbasyon . . . ug nagkalainlaing mga dagway sa pakigsekso.”
Sa pagkatinuod, ang kasamahan tali sa mga karnabal karon ug niadtong sa karaang mga pista maoy talagsaon gayod nga ang usa ka tighudyaka alang kang Bacchus mohaom dayon kon siya mabuhi pag-usab sa taliwala sa modernong-adlaw nga salusalo sa karnabal. Ug dili kana makapatingala kanato, mikomento ang tighimog-salida sa telebisyon nga Braziliano nga si Cláudio Petraglia, kay siya nag-ingon nga ang karnabal karong adlawa “nagsumikad sa mga pista ni Dionysus ug Bacchus ug nga, sa pagkatinuod, mao ang kinaiya sa karnabal.” Ang The New Encyclopædia Britannica nag-ingon nga ang karnabal mahimong ilangkit sa paganong pista sa Saturnalia sa karaang Roma. Busa ang karnabal, bisan tuod nasakop sa laing yugto, nasakop sa samang pamilya sa mga nag-una niini. Ang ngalan sa pamilya? Hudyaka.
Unsay angayng epekto niining maong kahibalo diha sa mga Kristohanon karong adlawa? Samang epekto diha sa unang mga Kristohanon nga nagkinabuhi sa naimpluwensiyahan-sa-Grego nga mga probinsiya sa Asia Minor. Una pa mahimong mga Kristohanon sila kanhi nagpatuyang “sa mga buhat sa malaw-ayng panggawi, daotang mga pangibog, mga pagpatuyang sa bino, mga hudyaka [koʹmois], mga palabwanayg inom, ug sa ginadili nga mga idolatriya.” (1 Pedro 1:1; 4:3, 4) Bisan pa niana, human makahibalo nga giisip sa Diyos ang mga hudyaka ingong “mga buhat nga iya sa kangitngit,” sila mihunong sa pag-apil sa samag-karnabal nga mga pagsaulog.—Roma 13:12-14.
Si Michael, nga gihisgotan sa sinugdan, nagbuhat sa susama. Siya misaysay kon ngano: “Samtang nagtubo ang akong kahibalo sa Bibliya, nasabtan nako nga ang pagsaulog sa karnabal ug ang mga prinsipyo sa Bibliya maoy sama sa lana ug tubig—dili gayod sila magkasagol.” Sa 1979, si Michael nakahukom. Moundang siya sa pagsaulog sa karnabal hangtod sa hangtod. Unsang pagpili ang imong himoon?
[Hulagway sa panid 14]
Una-Kristohanong Gregong banga nga naglarawan kang Dionysus (anaa sa wala)
[Credit Line]
Kortesiya sa The British Museum