Ang “New World Translation”—Makinaadmanon ug Maminatud-on

“PUNO sa mga palsipikasyon!” Niadtong ika-16 nga siglo, kanay gisulti sa mga magsusupak bahin sa hubad sa Bibliya ni Martin Luther. Nagtuo sila nga ilang kapamatud-an nga ang Bibliya ni Luther dunay “1,400 inerehes nga sayop ug mga bakak.” Karong adlawa, ang Bibliya ni Luther giisip nga usa ka iladong hubad. Ang librong Translating the Bible nagtawag pa niini nga “usa ka trabaho sa henyo”!

Niining ika-20ng siglo, ang New World Translation gisumbong sa palsipikasyon. Ngano? Kay kini mibulag sa naandang paghubad sa daghang bersikulo ug nagpasiugda sa paggamit sa ngalan sa Diyos, si Jehova. Busa, kini dili naandan. Apan kini ba naghimo niini nga bakak? Wala. Gihimo kini uban ang dakong pag-amping ug pagtagad sa detalye, ug ang butang nga tingali mopatim-awng dili sinati naghawas sa sinserong paningkamot nga ipahayag nga mabinantayon ang mga kalainan diha sa orihinal nga mga pinulongan. Ang teologong si C. Houtman mipatin-aw sa hinungdan sa dili-naandang paagi sa New World Translation: “Ang lainlaing naandang mga hubad sa hinungdanong mga termino gikan sa orihinal nga teksto gisalikway, lagmit aron makab-ot ang labing maayo nga posibleng pagsabot.” Atong tagdon ang pila ka panig-ingnan niini.

Lahi—Apan Dili Sayop

Sa usa ka butang, ang nalambigit kaayong mga pulong sa orihinal nga mga pinulongan sa Bibliya gihubad, dihang posible, sa lainlain Iningles nga pulong, sa ingon nagpaigmat sa estudyante sa Bibliya sa posibleng lainlaing mga bulok sa kahulogan. Busa, ang syn·teʹlei·a gihubad nga “conclusion” o konklusyon ug ang teʹlos “end” o kataposan, bisan pag ang duha ka pulong gihubad nga “end” o kataposan diha sa daghang ubang bersiyon. (Mateo 24:3, 13) Ang pulong koʹsmos gihubad nga “world” o kalibotan, ang ai·onʹ “system of things” o sistema sa mga butang, ug ang oi·kou·meʹne nga “inhabited earth” o gipuy-ang yuta. Usab, daghang hubad sa Bibliya nagagamit lang sa “world” o kalibotan sa paghawas sa duha o tanang tulo niining Gregong mga pulong, bisan pa, sa pagkamatuod, adunay mga kalainan tali kanila.​—Mateo 13:38, 39; 24:14.

Sa susama, ang New World Translation mainampingong nagmatikod sa kalainan tali sa gnoʹsis (“knowledge” o kahibalo) ug sa e·piʹgno·sis (gihubad nga “accurate knowledge” o tukmang kahibalo)​—usa ka kalainan nga wala panumbalinga sa daghan pang uban. (Filipos 1:9; 3:8) Kini nagapakita usab sa kalainan tali sa taʹphos (“grave” o lubong, tinagsa ka dapit sa paglubong), sa mneʹma (“tomb” o lubnganan), sa mne·meiʹon (“memorial tomb” o handumanang lubnganan), ug sa haiʹdes (“hades,” nga nagatumong diha sa Bibliya sa katibuk-ang lubnganan sa patay nga katawhan). (Mateo 27:60, 61; Juan 5:28; Buhat 2:29, 31) Ang ubay-ubayng hubad sa Bibliya nagapalahi sa taʹphos ug sa mne·meiʹon sa Mateo 23:29 apan walay panagkauyon diha sa ubang bahin.​—Tan-awa ang Mateo 27:60, 61, New International Version.

Ang tenses o mga panahon sa berbo mainampingon ug tukmang pagkahubad. Pananglitan, diha sa Revised Standard Version, ang 1 Juan 2:1 mabasa: “Kon may makasala, kita adunay usa ka tigpaluyo uban sa Amahan, si Jesu-Kristo ang matarong.” Sa unahag diyutay, ang samang hubad nagahubad sa 1 Juan 3:6: “Walay usa nga nagapabilin diha kang [Jesus] makasala.” Kon walay sumusunod ni Jesus nga makasala, sa unsang paagi mapadapat ang 1 Juan 2:1?

Ang New World Translation nagsulbad niining daw panagsumpaki. Sa 1 Juan 2:1, kini nagaingon: “Ako nagasulat kaninyo niining mga butanga aron kamo dili makasala. Ug bisan pa niana, kon may makasala, kita adunay usa ka magtatabang uban sa Amahan, si Jesu-Kristo, usa nga matarong.” Gigamit ni Juan ang aorist tense niining bersikuloha, nga nagpailang ang paghimo sa usa ka nahilaing sala, ang matang sa butang nga kitang tanan matag karon ug unya makahimo tungod kay kita dili hingpit. Bisan pa niana, ang 1 Juan 3:6 mabasa: “Ang tagsatagsa nga magapabiling nahiusa kaniya dili magabatasan sa sala; walay mausa nga magabatasan sa sala ang nakakita kaniya o nakaila kaniya.” Gigamit dinhi ni Jesus ang present tense, nga nagpaila sa nagapadayon, nabatasang pagbuhat sa sala nga mag-inbalido sa pangangkon sa usa sa pagka-Kristohanon.

Uyon ang Ubang Eskolar

Ang pila ka dili-sinating mga pulong nga giingong gimugna sa mga Saksi ni Jehova gisuportahan sa ubang hubad sa Bibliya o mga reperensiyang basahon. Sa Lucas 23:43, ang New World Translation nagtala sa mga pulong ni Jesus ngadto sa kriminal nga gipatay kauban niya: “Sa pagkamatuod ako magaingon kanimo karong adlawa, Ikaw magauban kanako sa Paraiso.” Sa orihinal nga Grego, walay mga markang punctuation sama sa mga comma; apan kasagaran ang usa ka matang sa punctuation isukip sa mga maghuhubad sa pagtabang sa pagbasa. Ugaling, ang kadaghanan naghubad sa Lucas 23:43 nga mabasa nga daw si Jesus ug ang kriminal moadto sa Paraiso niadtong adlawa mismo. Ang The New English Bible mabasa: “Ako magaingon kanimo niini: karong adlawa ikaw magauban kanako sa Paraiso.” Hinunoa, dili tanan ang nagapasa sa maong ideya. Si Propesor Wilhelm Michaelis naghubad sa bersikulo: “Sa pagkamatuod, karong adlawa nagahatag na ako sa pasalig: (usa ka adlaw) ikaw mahauban kanako sa paraiso.” Kining hubara labi pang makataronganon kay sa iya sa The New English Bible. Ang himalatyong kriminal dili mahimong nakauban kang Jesus sa Paraiso niadtong adlawa mismo. Si Jesus gibanhaw lamang sa ikatulong adlaw tapos sa iyang pagkamatay. Kasamtangan siya didto sa Hades, ang katibuk-ang lubnganan sa katawhan.​—Buhat 2:27, 31; 10:39, 40.

Sumala sa Mateo 26:26 diha sa New World Translation, si Jesus, sa nagsugod sa pagsaulog sa Panihapon sa Ginoo, nag-ingon bahin sa tinapay nga iyang gipasa ngadto sa iyang mga tinun-an: “Kini nagkahulogan sa akong lawas.” Ang kadaghanang ubang hubad nagahubad niining bersikuloha: “Kini mao ang akong lawas,” ug kini gigamit sa pagsuportar sa doktrina nga panahon sa pagsaulog sa Panihapon sa Ginoo, ang tinapay literal nahimong unod ni Kristo. Ang pulong gihubad diha sa New World Translation nga “means” o nagkahulogan (es·tinʹ, usa ka porma sa ei·miʹ) nagagikan sa Gregong pulong nga nagkahulogang “to be” o mamao, apan kini mahimong magpasabot usab “magkahulogan.” Busa, ang Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament nag-ingon nga ang maong berbo “kadaghanan sama ra [tumbas sa] magpasabot, magpaila, magkahulogan.” Sa pagkamatuod, ang “means” o nagkahulogan maoy makataronganong hubad dinhi. Sa gisugdan ni Jesus ang Kataposang Panihapon, ang iyang unod natapot pa sa iyang mga bukog, busa sa unsang paagi ang tinapay mahimong iyang literal nga unod?a

Sa Juan 1:1 ang New World Translation mabasa: “Ang Pulong maoy usa ka diyos.” Sa daghang hubad kining ekspresyona mabasa lamang: “Diyos ang Pulong” ug gigamit sa pagsuportar sa doktrinang Trinidad. Dili katingad-an, dili gusto sa mga Trinitaryo ang paghubad diha sa New World Translation. Apan ang Juan 1:1 wala palsipikaha aron pamatud-an nga si Jesus dili Diyos nga Labing Gamhanan. Ang mga Saksi ni Jehova, apil sa daghan pang uban, naglalis sa pagkapital sa “god” o diyos dugay na sa wala pa motungha ang New World Translation, nga naningkamot sa paghubad sa tukma sa orihinal nga pinulongan. Lima ka Alemang mga maghuhubad sa Bibliya susamang nagagamit sa terminong “a god” o usa ka diyos sa maong bersikulo.b Labing menos 13 pang uban naggamit sa mga ekspresyon sama sa “sa balaang matang” o “samag-diyos nga matang.” Kining mga hubara nahauyon sa ubang bahin sa Bibliya sa pagpakita nga, oo, si Jesus sa langit maoy usa ka diyos sa diwa sa pagkabalaan. Apan si Jehova ug si Jesus dili managsama, ang samang Diyos.​—Juan 14:28; 20:17.

Personal nga Ngalan sa Diyos

Sa Lucas 4:18, sumala sa New World Translation, gipadapat ni Jesus sa iyang kaugalingon ang usa ka tagna sa Isaias, nga nag-ingon: “Ang espiritu ni Jehova ania kanako.” (Isaias 61:1) Daghan ang mosupak sa paggamit sa ngalan ni Jehova dinhi. Hinunoa, kini usa lang sa kapin sa 200 ka dapit diin ang maong ngalan makita diha sa New World Translation sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang gitawag nga Bag-ong Testamento. Tinuod, walay sayong nagpabiling Gregong manuskrito sa “New Testament” ang nagbaton sa personal nga ngalan sa Diyos. Apan ang ngalan naapil diha sa New World Translation tungod sa maayong mga katarongan, dili lamang gipasukad sa kapritso. Ug ang uban mibuhat sa sama. Sa Alemang pinulongan lamang, labing menos 11 ka bersiyon nagagamit sa “Jehovah” (o ang transliteration sa Hebreohanon, “Yahweh”) diha sa teksto sa “Bag-ong Testamento,” samtang upat ka maghuhubad nagdugang sa ngalan diha sa parentheses tapos sa “Ginoo.”c Kapin sa 70 ka Alemang hubad nagagamit niini diha sa mga potnot o mga komentaryo.

Sa Israel, ang ngalan sa Diyos gilitok nga walay panagana sulod sa kapig usa ka libo ka tuig. Kini mao ang ngalan nga sigeng makita diha sa Hebreohanong Kasulatan (“Daang Testamento”), ug walay makapakombinsir nga pamatuod nga kini wala hiilhi sa kadaghanan o nga ang paglitok niini nahikalimtan sa unang siglo sa atong Komung Panahon, sa dihang ang Hudiyong mga Kristohanon giinspirar sa pagsulat sa mga basahon sa “Bag-ong Testamento.”​—Ruth 2:4.

Si Wolfgang Feneberg mikomento diha sa Heswitang magasing Entschluss/Offen (Abril 1985): “Siya [Jesus] wala maghikaw sa ngalan sa iyang Amahan nga YHWH gikan kanato, kondili gitugyan kana kanato. Kon dili pa dili ikapatin-aw nganong mabasa ang unang hangyo sa Pag-ampo sa Ginoo: ‘Balaana ang imong ngalan!’” Si Feneberg dugang miingon nga “sa una-Kristohanong mga manuskrito alang sa nagsultig-Gregong mga Hudiyo, ang ngalan sa Diyos wala ipahayag pinaagi sa kýrios [Ginoo], apan gisulat diha sa dagway nga tetragram [YHWH] diha sa Hebreohanon o karaang Hebreohanong mga karakter. . . . Makaplagan nato ang mga pahinumdom sa ngalan diha sa mga sinulat sa mga Amahan sa Simbahan; apan sila dili interesado niana. Pinaagi sa paghubad sa maong ngalan nga kýrios (Ginoo), ang mga Amahan sa Simbahan mas interesado sa pagpasidungog sa kahamili sa kýrios kang Jesu-Kristo.” Ang New World Translation nagpasig-uli sa ngalan nganha sa teksto sa Bibliya sa dapit diin adunay maayo, makinaadmanong katarongan sa paghimo niana.​—Tan-awa ang Appendix 1D diha sa Reference Bible.

Ang pipila nagsaway sa paghubad sa New World Translation sa ngalan sa Diyos sa pormang “Jehovah.” Sa Hebreohanong mga manuskrito, ang ngalan makita lamang ingong upat ka konsonante, ang YHWH, ug daghan ang moinsistir nga ang tukmang paglitok maoy “Yahweh,” dili “Jehovah.” Busa, gibati nila nga ang paggamit sa “Jehovah” maoy sayop. Apan, sa kamatuoran, ang mga eskolar wala magkahiusa nga ang pormang “Jehovah” naghawas sa orihinal nga paglitok. Ang tinuod mao nga bisan tuod gitipigan sa Diyos ang espeling sa iyang ngalan nga “YHWH” sa kapin sa 6,000 ka beses diha sa Bibliya, wala niya tipigi ang paglitok niana nga nadungog ni Moises sa Bukid Sinai. (Exodo 20:2) Busa, ang paglitok dili labing hinungdanon karong panahona.

Sa Uropa ang pormang “Jehovah” kaylap giila sa daghang siglo ug gigamit diha sa daghang Bibliya, apil ang Hudiyong mga hubad. Makita kini sa dimaihap nga mga beses diha sa mga tinukod, diha sa mga kuwartang metal ug sa ubang butang, ug sa pinatik nga mga basahon, ingon man diha sa daghang himno sa simbahan. Busa inay maninguha sa paghawas sa orihinal Hebreohanong paglitok, ang New World Translation diha sa tanang lainlaing pinulongan niini nagagamit sa porma sa ngalan sa Diyos nga popular nga gidawat. Kini sa eksakto mao ang ginahimo sa ubang bersiyon sa Bibliya sa tanang ubang ngalan diha sa Bibliya.

Nganong May Hait nga Pagsaway?

Ang Bibliya ni Luther gisaway kay kadto gibuhat sa usa ka tawo nga nagpadayag sa mga kakulangan sa tradisyonal nga relihiyon sa iyang adlaw. Ang iyang hubad nagbukas sa dalan aron ang ordinaryong mga tawo makakita sa kamatuoran sa kadaghanan sa iyang gipamulong. Sa susama, ang New World Translation gisaway tungod kay gipatik sa mga Saksi ni Jehova, kinsa prangkang nagpahayag nga daghan sa mga doktrina sa Kakristiyanohan dili makita diha sa Bibliya. Ang New World Translation​—sa pagkamatuod, bisan unsang Bibliya—​nagapadayag niini.

Sa pagkamatuod, ang New World Translation maoy makinaadmanong trabaho. Niadtong 1989, si Propesor Benjamin Kedar sa Israel miingon: “Sa akong pagdukiduking linguwistiko maylabot sa Hebreohanong Bibliya ug mga hubad, ako kanunay mogamit sa Ingles nga edisyon sa nailhang New World Translation. Sa paghimo niana, akong makita nga balikbalik gilig-on ang akong pagbati nga gibanaag niining basahona ang maminatud-ong paningkamot nga makab-ot ang usa ka pagsabot sa teksto nga labing tukma kutob sa mahimo. Kay nagahatag pamatuod sa dakong kahanas sa orihinal nga pinulongan, kini nagahubad sa orihinal nga mga pulong ngadto sa ikaduhang pinulongan sa masabtang paagi nga wala mobulag nga wayhinungdan sa pihong gambalay sa Hebreohanon. . . . Ang matag pamulong sa pinulongan nagtugot sa tinong kagawasan sa interpretasyon o paghubad. Busa, ang linguwistikong solusyon sa bisan unsang usa ka kaso, mahimong lantugian. Apan ako wala gayod makadiskobre diha sa New World Translation sa mapihigong tuyo sa pagbutang nganha sa teksto sa pulong nga wala niini.”

Ang minilyong magbabasa sa Bibliya sa tibuok kalibotan nagagamit sa New World Translation kay kini modernog-pinulongan nga hubad nga nagahubad sa mga termino sa Bibliya sa tukmang paagi. Ang enterong Bibliya karon anaa sa 9 ka pinulongan ug ang Kristohanon Gregong Kasulatan lamang diha sa dugang 2; kini ginaandam sa dugang 20 ka pinulongan. Ang tukmang paghubad magkinahanglag katuigan sa hago nga trabaho, apan kami nagpanan-aw nga ang New World Translation sa kataposan makita diha sa tanan niining lainlaing pinulongan aron kini makatabang sa daghan pa sa pagbatog mas maayong pagsabot sa “pulong sa kinabuhi.” (Filipos 2:16) Kay kini nakatabang na sa minilyon sa pagbuhat niini, kini angay gayod nga irekomendar.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 28]

Ang New World Translation ginahubad pa sa dugang 20 ka pinulongan

[Kahon sa panid 29]

USA KA HUBAD NAGREKOMENDAR SA KAUGALINGON

Usa sa mga Saksi ni Jehova sa Alemanya nakigsulti sa usa ka tigulang nga babaye, si kinsa iyang gibasahan sa Habakkuk 1:12: “Dili ba ikaw gikan sa kakaraanan, Oh Jehova? Oh Diyos ko, akong Balaang Usa, ikaw dili mamatay.” Ang babaye mitutol kay ang iyang Bibliya nag-ingon, “Kita dili mamatay.” Gipunting sa Saksi nga ang New World Translation nagsunod gayod sa orihinal nga mga manuskrito. Sanglit ang tigulang nga babaye Hebreohanon ug sinultihan, iyang gikuha ang iyang Hebreohanong Bibliya ug nakadiskobre sa iyang katingala nga tukma ang New World Translation. Ang Sopherim (Hudiyong mga eskriba) nag-usob sa maong teksto sa dugay na kay gibati nilang ang orihinal nga teksto nagpakitag kawalay-pagtahod sa Diyos. Nga may pipila ra ka eksepsion, ang Alemang mga hubad sa Bibliya wala mohimog mga pagpasibo sa pagtul-id sa maong pagtuis sa eskriba. Gipasig-uli sa New World Translation ang orihinal nga teksto.

[Hulagway sa panid 26]

Ang kompletong New World Translation karon naa na sa: Aleman, Danes, Hapon, Ingles, Italyano, Kinatsila, Olandes, Portuges, ug Pranses