Desiderius Erasmus

Sanglit si Erasmus eksperto man sa Grego ug Latin, iyang gitandi ang Latin nga mga hubad sa Bibliya, sama sa Latin Vulgate, uban sa unang mga Gregong manuskrito sa Kristohanon Gregong Kasulatan, nga gitawag ug Bag-ong Tugon. Tungod niini, nakita niya nga hinungdanon kaayo ang kahibalo bahin sa Bibliya. Busa, siya miingon nga kinahanglang hubaron ang Balaang Kasulatan ngadto sa ubang pinulongan nga komon sa iyang panahon.

Si Erasmus nangawhag nga ang Katolikong Simbahan kinahanglang magreporma, kay nagtuo siya nga ang Kristiyanidad angay nga mahimong paagi sa kinabuhi, dili kay magsunodsunod lang sa walay kapuslanang mga rituwal. Busa, dihang ang mga repormador nagsugod pagprotesta ug nangusog nga kinahanglang maghimog kausaban ang Romanhong Simbahan, siyay gidudahan sa Katolikong Simbahan nga maoy nagpasiugda sa reporma.

Sa iyang mga sinulat, mabugalbugalong giyagyag ni Erasmus ang pagpangabuso sa mga lider sa simbahan, sa ilang maluhong kinabuhi, ug sa ambisyon sa mga papa kinsa nagsuportar sa mga gubat. Supak siya sa korap nga mga lider sa simbahan nga nagpahimulos sa mga kostumbre sa simbahan​—sama sa pagpangumpisal, pagsimba sa mga santo, pagpuasa, ug pagduaw sa giisip nga sagradong mga dapit—​sa pagpamentaha sa mga membro. Supak usab siya sa mga tradisyon sa simbahan, sama sa pagpabayad sa indulhensiya ug sa pinugos nga dili pagminyo sa pari.

Sa 1516, gipaimprenta ni Erasmus ang iyang unang edisyon sa Bag-ong Tugon sa Grego​—ang kinaunahang giluwat nga inimprentang kopya sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Lakip sa mga sinulat ni Erasmus mao ang iyang hubad nga may mga nota agig eksplinasyon, maingon man sa iyang hubad sa Kristohanon Gregong Kasulatan sa Latin, nga lahi sa Vulgate. Sa ulahi, nagpadayon siya sa pagrebisar sa iyang hubad, nga miresulta sa usa ka hubad nga lahi kaayog mga pulong kon itandi sa Latin Vulgate.

Usa sa kalainan mao ang 1 Juan 5:7. Sa pagpalig-on sa doktrina nga Trinidad nga wala itudlo sa Bibliya, ang ubang mga pulong nga dili makita diha sa orihinal nga manuskrito nga gitawag ug comma Johanneum gidugang diha sa Vulgate. Kini nag-ingon: “Sa langit, ang Amahan, ang Pulong, ug ang Espiritu Santo: ug kining tulo usa ra.” Pero kining mga pulonga wala ilakip ni Erasmus diha sa iyang unang duha ka edisyon sa Bag-ong Tugon tungod kay kini dili makita diha sa Gregong mga manuskrito nga iyang gihimong reperensiya. Pero sa ulahi, napresyur siya sa simbahan sa paglakip niini diha sa iyang ikatulong edisyon.

Ang napauswag nga mga hubad ni Erasmus sa Bag-ong Tugon sa Grego nahimong basehanan sa mas maayong mga paghubad ngadto sa mga pinulongan sa Europe. Kini ang gigamit ni Martin Luther, William Tyndale, Antonio Brucioli, ug Francisco de Enzinas sa paghubad sa Gregong Kasulatan ngadto sa German, Iningles, Italian, ug Kinatsila.

Si Erasmus nabuhi sa panahon nga gubot kaayo ang relihiyon, ug ang iyang hubad sa Bag-ong Tugon sa Grego giisip nga dakog tabang sa Protestanteng mga Repormador. Si Erasmus giisip usab sa uban ingong repormador, hangtod nagsugod ang Repormasyon. Wala siya moanib ug relihiyosong grupo sa pagdapig sa dagkong kontrobersiya sa relihiyon. Makapainteres, kapig 100 ka tuig kanhi, ang eskolar nga si David Schaff miingon nga si Erasmus “namatay nga walay gianibang relihiyon. Siya gisalikway sa mga Katoliko; gisalikway usab siya sa mga Protestante.”