BULOK

Ang mga pulong ug mga ekspresyon sa Bibliya nga nagtumong sa bulok wala mogamit sa daghang eksaktong mga termino nga makaplagan sa modernong mga tsart sa bulok. Ang mga magsusulat sa Bibliya naghatag ug mga ideya bahin sa bulok pinaagi sa paglarawan sa usa ka butang nga gihisgotan, o pinaagi sa pagtandi sa dili pamilyar nga mga butang ngadto sa nailhan na nga mga butang. (Ex 16:31; Pin 1:14) Ang hitsura sa komon nga mga butang sama sa dugo, niyebe, pipila ka langgam, kalayo, bililhong mga bato, ug uban pa, gigamit ingong mga reperensiya sa bulok. (2Ha 3:22; Sal 51:7; Aw 5:11; Mat 16:​2, 3; Pin 9:17) Ang mga bulok gigamit usab nga may mahulagwayong kahulogan, ug ang tinong mga ideya usahay gilangkit uban sa espesipikong mga bulok.

Ang itom gihisgotan sa paghubit sa buhok (Lev 13:31; Mat 5:36), mga kabayo (Zac 6:​2, 6), panit (Job 30:30), ug sa adlaw (Pin 6:12). Sa Pinadayag 6:​5, 6, ang itom nga kabayo naghawas sa gutom. Ang Kasulatan naghisgot usab sa “itom nga marmol” ug “itom nga pintal.”​—Est 1:6; Jer 4:30.

Ang asul naghubit sa nagkadaiyang matang sa tinina nga mga materyales, sama sa hilo, kordon, panapton, ug sapot. (Ex 26:​4, 31, 36; 39:22; Num 4:7) Ang asul nga kordon kinahanglang ibutang sa ibabaw sa binorlasang mga sidsid sa matag besti sa mga Israelinhon. (Num 15:​38, 39) Ang hasinto-asul maoy usa sa matahom nga mga bulok nga nagdayandayan sa mga panagang sa dughan nga gihisgotan sa Pinadayag 9:17.

Ang bulok nga kape gihisgotan lamang diha sa paghubit bahin sa mga karnero.​—Gen 30:​32, 33, 35, 40.

Ang lutong-pula maoy usa sa mga bulok sa mahalong tinina nga panapton. (2Cr 2:​7, 14; 3:14; Nah 2:3) Ang mga sala gipakasama usab sa lutong-pula nga bulok.​—Isa 1:18.

Ang bulok nga sama sa kalayo sa simbolikong paagi naghubit sa hitsura sa dakong dragon, si Satanas nga Yawa. (Pin 12:3) Ang usa ka kabayo nga sama niini ug bulok nagsimbolo sa panaggubat tali sa kanasoran, ingon sa gihulagway sa Pinadayag 6:4.

Ang mahalon nga balhibo sa karnero usahay may bulok nga pulahong abohon.​—Eze 27:18.

Ang lunhaw sagad makita diha sa Kasulatan, apan panagsa rang espesipikong nagtumong sa bulok. Hinunoa, kini nagpasiugda sa kalapyo ug katambok sa nanubong mga tanom, o kini nagtumong sa mahimsog ug mauswagong kahimtang sa mga butang. (Gen 1:30; 9:3; Ex 10:15; 2Ha 19:26; Pin 8:7) Ang dalagong-berde gigamit maylabot sa mga bulok sa lama sa sanla diha sa besti ug sa sementadong mga balay o sa paghubit sa dinalisay nga bulawan.​—Lev 13:49; 14:37; Sal 68:13.

Ang purpura ug morado sagad gihisgotan diha sa Kasulatan, bisan tuod walay kalainan nga gihatag tali sa nagkadaiyang matang sa bulok nga purpura nga gipatungha sa lainlaing matang sa mga tina o sa mga pamaagi sa pagtina nga gigamit. (Ex 25:4; Num 4:13; Eze 27:​7, 16; Dan 5:​7, 29; Mar 15:​17, 20; Luc 16:19; Pin 17:4) Tungod sa kamahal niini, kini nga bulok sagad gilangkit o nagsimbolo sa kabahandianon, kadungganan, ug harianong kahalangdon.

Ang pula, sama kapula sa kalayo, ug dalagong-pula maoy mga termino nga gigamit sa paghubit sa nagkalainlaing mga butang, sama sa buhok (Gen 25:25), tinina nga mga panit sa laking karnero (Ex 25:5), mga hayop (Num 19:2; Huk 5:10; Zac 1:8), besti (Isa 63:2), ug sa pagkilumkilom sa langit (Mat 16:​2, 3). Ang Hebreohanong pulong alang sa “pula” (ʼa·dhomʹ) naggikan sa dam, nga nagkahulogang “dugo.”​—Gen 25:30; 9:6.

Ang sanag-pula mabasa diha sa mga paghisgot sa pisi o hilo, panapton ug sapot; usab sa sala. (Gen 38:​28, 30; Num 4:8; Jos 2:18; Jer 4:30; Mat 27:28; Isa 1:18) Ang “mapintas nga mananap” nga gihubit sa Pinadayag 17 adunay sanag-pulang bulok (ber 3), nga nagpalahi niini gikan sa “mapintas nga mananap” sa kapitulo 13. Ang bigaon nga naglingkod sa sanag-pulang bulok nga mananap nagsul-ob ug purpura ug sanag-pula. (Pin 17:3-5) Busa kini nga panan-awon malarawanong nagsimbolo sa harianong mga katungod sa “mananap” ug sa kaluho ug kaharianon nga napahimuslan sa babaye nga nagsakay niini.

Ang laing matang sa pula nga bulok (sa Ingles, “vermilion”) (Jer 22:14; Eze 23:14) nagtumong sa mapulang matang sa pintal nga ginama gikan sa mga oxide sa puthaw o tingga. Lagmit nga kini unang gidala sa mga Fenicianhon, kinsa nag-importar niini gikan sa kinaiyanhong mga deposito nga makaplagan sa Amihanang Aprika. Sa ulahing panahon naugmad ang susamang mga deposito didto sa Tungang Sidlakan.

Ang bulok nga puti sagad kaayong gihisgotan diha sa Kasulatan. Gawas pa sa paggamit niini ingong paghubit sa usa ka butang, kini usab nagsimbolo sa pagkamatarong ug sa espirituwal nga kahinlo. (Pin 3:4; 7:​9, 13, 14) Ang puting kabayo, ingon sa gihulagway sa Pinadayag 6:2 ug 19:​11, nagsimbolo sa hinlo, matarong nga pagpakiggubat ilalom sa pagtultol ni Jesu-Kristo.

Ang puti nga mga besti gisul-ob sa mga kabos ug usab niadtong tag-as ug ranggo. Sa dihang hisgotan ang ilang besti, ang mga manulonda sagad nga gihulagway nga nagbestig puti. (Mar 16:5; Ju 20:12; Pin 19:14) Ang pipila sa ubang mga butang nga gihubit ingong puti mao ang buhok (Lev 13:3; Mat 5:36), unod (Lev 13:16), kaumahan sa mga lugas nga anihonon na (Ju 4:35), ug ang trono sa Diyos sa matarong nga paghukom (Pin 20:11). Gipanig-ingon ni Jesus ang mga eskriba ug mga Pariseo sa pinaputi nga mga lubnganan. (Mat 23:27) Gikuha niya kini nga ilustrasyon gikan sa kostumbre sa pagpaputi sa mga lubnganan sa palibot sa Jerusalem una pa ang Paskuwa aron ang katawhan nga mangadto sa pagsaulog sa Paskuwa dili mamahugaw pinaagi sa pagkahikap niini. Ang panagkadaiya sa kaputi gipalahi diha sa Bibliya, sama pananglitan, sa pulahong puti (Lev 13:​19, 24) ug sa lagomon nga puti.​—Lev 13:39.

Gihisgotan usab ang bulagaw o dalag ug ang samag-asupre kadalag.​—Lev 13:​30, 32, 36; Pin 9:17.

Sagolsagol nga mga bulok. Gawas sa mas espesipikong mga bulok, adunay daghang ekspresyon diha sa Bibliya nga naghubit sa mga butang nga dili kaayo tino ang mga bulok o nagkasagolsagol ang mga bulok​—pananglitan: pat-akpat-ak nga bulok (Gen 30:​32, 33), magilawon nga mga bulok (Isa 63:1), daghag-bulok (Jer 12:9), sagolsagol ug bulok (Zac 6:​3, 7), mapulapula (1Sa 16:12; Aw 5:10), puntikpuntik (Zac 6:​3, 6), kabang (Gen 31:​10, 12), may mga budlis (Gen 37:3; 2Sa 13:19), maitom (Aw 1:6), duhag-bulok (Eze 27:24), nagkalainlaing mga bulok (Eze 16:16), may lainlaing bulok (Eze 17:3), ug nagkadaiyang bulok (Eze 27:​7, 16, 24).​—Tan-awa ang TINA, PAGTINA.

Kupo ni Kristo. Miingon ang pipila ka tawo nga aduna kunoy panagsumpaki sa rekord sa Bibliya maylabot sa bulok sa kupo nga gisul-ob ni Jesu-Kristo sa adlaw sa pagpatay kaniya. Si Mateo miingon nga “gisul-oban siya [sa mga sundalo] sa usa ka sanag-pula nga kupo” (Mat 27:28), samtang si Marcos ug Juan nag-ingon nga kadto maoy purpura. (Mar 15:17; Ju 19:2) Apan, inay nga panagsumpaki, ang maong panagkalahi sa paghubit sa bulok sa besti naghatag lamang ug pamatuod nga ang mga magsusulat sa Ebanghelyo nagsulat nga independente sa usag usa ug nga sila wala magkunsabohay. Si Mateo naghubit sa kupo segun sa iyang nakita, nga mao, sumala sa iyang pagtan-aw sa bulok niini, ug iyang gipasiugda ang kapula sa besti. Si Juan ug Marcos wala kaayo magpasiugda sa pula nga bulok niini, nga nagtawag niini nga purpura. Ang “purpura” mahimong itawag sa bisan unsang bulok nga may sambog nga asul ug pula. Busa, si Marcos ug Juan miuyon kang Mateo nga ang besti adunay pula nga bulok. Siyempre, ang mga butang sa palibot ug ang sidlak sa kahayag mahimong makahatag ug lainlaing bulok. Ang katubigan magkalahi ug bulok sa lainlaing mga panahon, depende sa partikular nga bulok sa langit ug sa sidlak sa kahayag sa usa ka partikular nga panahon. Busa, kon pagatagdon kining mga butanga, makita nato nga ang mga magsusulat sa Ebanghelyo wala magkasumpaki sa paghubit sa bulok sa kupo nga gisul-ob kang Kristo sa nagbugalbugal nga Romanong mga sundalo sa kataposang adlaw sa iyang tawhanong kinabuhi.