Kapitulo Desisayis

Ang Nagkaparang nga mga Hari Haduol na sa Ilang Kalaglagan

1, 2. Sa unsang paagi ang ilhanan sa hari sa amihanan nailisan human sa ikaduhang gubat sa kalibotan?

NGA gipamalandong ang politikanhong kahimtang sa Tinipong Bansa ug sa Rusya, ang Pranses nga pilosopo ug historyanong si Alexis de Tocqueville misulat sa 1835: “Ang usa nakabaton sa kagawasan isip pangunang paagi sa paglihok; ang lain nakabaton sa pagpangulipon. Ang ilang . . . mga dalan [maoy] lahi; bisan pa niana, daw gitawag ang matag usa sa talagsaong tinagong laraw sa Kahitas-an nga sa usa ka adlaw huptan sa mga kamot niini ang mga dulnganan sa katunga sa kalibotan.” Unsa ka tukma kining tagnaa sa pagkatapos sa Gubat sa Kalibotan II? Ang historyanong si J. M. Roberts misulat: “Sa kataposan sa ikaduhang Gubat sa Kalibotan ang mga dulnganan sa kalibotan, sa pagkatinuod, sa kataposan mipatim-awng lagmit gamhan sa duha ka dagko ug magkalain kaayong mga sistema sa panggahom, ang usa nagsukad sa kanhing Rusya, ang lain sa Tinipong Bansa sa Amerika.”

² Panahon sa duha ka gubat sa kalibotan, ang Alemanya mao ang pangunang kaaway sa hari sa habagatan​—ang Anglo-Amerikanhong Gahom sa Kalibotan​—ug nag-okupar sa katungdanan sa hari sa amihanan. Ugaling lang, human sa Gubat sa Kalibotan II kanang nasora nabahin. Ang Kasadpang Alemanya nahimong alyado sa hari sa habagatan, ug ang Silangang Alemanya mihan-ay sa iyang kaugalingon uban sa laing gamhanang hugpong​—ang Komunistang bloke sa mga nasod nga gipangulohan sa Unyon Sobyet. Kining blokeha, o politikanhong hugpong, mibarog ingong ang hari sa amihanan, nga kusganong misupak sa Anglo-Amerikanhong alyansa. Ug ang panag-indig tali sa duha ka hari nahimong Bugnawng Gubat nga milungtad sukad sa 1948 hangtod sa 1989. Sa nangagi, ang Alemang hari sa amihanan milihok “batok sa balaang pakigsaad.” (Daniel 11:​28, 30) Sa unsang paagi ang Komunistang bloke molihok kon bahin sa pakigsaad?

MATUOD NGA MGA KRISTOHANON NANGATUMBA APAN NAGMADAOGON

3, 4. Kinsa silang “nagbuhat ug daotan batok sa pakigsaad,” ug unsay ilang relasyon sa hari sa amihanan?

³ “Kadtong mga nagbuhat ug daotan batok sa pakigsaad,” matod sa manulonda sa Diyos, “daldalon niya [ang hari sa amihanan] ngadto sa apostasya pinaagi sa maulog-ulogon nga mga pulong.” Ang manulonda midugang: “Apan kon bahin sa katawhan nga nakaila sa ilang Diyos, sila modaog ug molihok nga malamposon. Ug kon bahin kanilang may hait nga panabot taliwala sa katawhan, sila magahatag ug pagsabot ngadto sa daghan. Ug sila mangatumba gayod pinaagi sa espada ug pinaagi sa kalayo, pinaagi sa pagkabinihag ug pinaagi sa pagpangagaw, sulod sa pipila ka adlaw.”—Daniel 11:​32, 33.

⁴ Silang “nagbuhat ug daotan batok sa pakigsaad” mao gayod ang mga pangulo sa Kakristiyanohan, kinsa nag-angkong Kristohanon apan pinaagi sa ilang mga buhat nagpasipala sa ngalan mismo sa Kristiyanidad. Diha sa iyang librong Religion in the Soviet Union, si Walter Kolarz nag-ingon: “[Panahon sa ikaduhang gubat sa kalibotan] ang Sobyet nga Gobyerno naningkamot sa pagpangayog materyal ug moral nga ayuda sa mga Iglesya alang sa depensa sa yutang-natawhan.” Human sa gubat ang mga pangulo sa iglesya misulay pagpadayon sa maong panaghigalaay, bisan pa sa ateyistikanhong polisa sa gamhanang nasod nga sa maong panahon mao ang hari sa amihanan. Sa ingon, ang Kakristiyanohan nahimong usa ka bahin niining kalibotan nga labaw pa kay sukad masukad​—dulumtanang apostasya sa mga mata ni Jehova.​—Juan 17:​16; Santiago 4:4.

5, 6. Kinsa ang “katawhan nga nakaila sa ilang Diyos,” ug unsay ilang kahimtang ubos sa hari sa amihanan?

⁵ Komosta man ang tinuod nga mga Kristohanon​—ang “katawhan nga nakaila sa ilang Diyos” ug “kanilang may hait nga panabot”? Bisan pag sila tukmang ‘nagpasakop sa labaw nga mga awtoridad,’ ang mga Kristohanong nagkinabuhi ubos sa pagmando sa hari sa amihanan dili bahin niining kalibotana. (Roma 13:​1; Juan 18:36) Kay mainampingong nagbayad sa “mga butang ni Cesar ngadto kang Cesar,” sila naghatag usab sa “mga butang sa Diyos ngadto sa Diyos.” (Mateo 22:21) Tungod niana, ang ilang integridad gihagit.—2 Timoteo 3:12.

⁶ Ingong resulta, ang matuod nga mga Kristohanon ‘nangatumba’ ug ‘nagmadaogon.’ Sila nangatumba sa pagkaaging sila nag-antos ug hilabihang paglutos, nga ang pipila gipatay gani. Apan sila nagmadaogon sa pagkaaging ang kinabag-an nagpabiling matinumanon. Gidaog nila ang kalibotan, sama ra kang Jesus. (Juan 16:33) Dugang pa, wala gayod sila mohunong sa pagsangyaw, bisan pag sila nangabilanggo o nasulod sa mga kampo konsentrasyon. Sa pagbuhat niana, sila ‘naghatag ug pagsabot ngadto sa daghan.’ Bisan sa paglutos diha sa kadaghanang nasod nga gimandoan sa hari sa amihanan, ang mga Saksi ni Jehova midaghan. Tungod sa pagkamatinumanon “kanilang may hait nga panabot,” ang kanunay-nagdakong bahin sa “dakong panon” mipatim-aw diha nianang mga nasora.​—Pinadayag 7:​9-14.

KATAWHAN NI JEHOVA GIDALISAY

 7. Unsang “diyutay nga tabang” ang nadawat sa dinihogang mga Kristohanong nagkinabuhi ubos sa hari sa amihanan?

⁷ “Sa dihang sila [katawhan sa Diyos] nangatumba tabangan lamang sila sa diyutay nga tabang,” matod sa manulonda. (Daniel 11:​34a) Ang kadaogan sa hari sa habagatan sa ikaduhang gubat sa kalibotan misangpot sa diyutayng kahupayan alang sa mga Kristohanong nagpuyo ubos sa kaatbang nga hari. (Itandi ang Pinadayag 12:​15, 16.) Sa susama, kadtong gilutos sa misunod nga hari nakaagom ug kahupayan matag karon ug unya. Samtang ang Bugnawng Gubat nagkahinay, daghang lider nakaamgo nga ang matinumanong mga Kristohanon dili hulga ug sa ingon gihatagan silag legal nga pag-ila. Ang tabang miabot, usab, gikan sa misulbong nga gidaghanon sa dakong panon, kinsa misanong sa matinumanong pagsangyaw sa mga dinihogan ug nagtabang kanila.​—Mateo 25:​34-40.

 8. Sa unsang paagi ang pipila miduyog sa katawhan sa Diyos “pinaagig pag-ulo-ulo”?

⁸ Dili ang tanan nga nangangkon nga interesado sa pag-alagad sa Diyos panahon sa katuigan sa Bugnawng Gubat adunay maayong mga motibo. Ang manulonda nagpasidaan: “Daghan ang moduyog kanila pinaagig pag-ulo-ulo.” (Daniel 11:​34b) Ubay-ubay ang nagpakitag interes sa kamatuoran apan dili andam magpahinungod ngadto sa Diyos. Apan ang uban nga daw nagdawat sa maayong balita sa pagkatinuod mga espiya alang sa mga awtoridad. Usa ka taho gikan sa usa ka nasod mabasa: “Ang pipila niining walay-konsensiyang mga karakter maoy dayag nga mga Komunistang nakayuhot sa organisasyon sa Ginoo, nagpasundayag ug dakong kasibot, ug natudlo gani sa hatag-as nga mga katungdanan sa pag-alagad.”

 9. Nganong gitugotan ni Jehova nga ang pipila ka matinumanong mga Kristohanon “mangatumba” tungod sa mga nakayuhot?

⁹ Ang manulonda nagpadayon: “Ug ang pipila kanila nga may hait nga panabot mangatumba, aron buhaton ang pagdalisay tungod kanila ug ang paghinlo ug ang pagpaputi, hangtod sa panahon sa kataposan; tungod kay kini alang pa sa tinudlong panahon.” (Daniel 11:35) Ang mga nakayuhot nagpahinabo sa pipila ka matinumanon nga mahulog ngadto sa mga kamot sa mga awtoridad. Gitugotan ni Jehova nga mahitabo ang maong mga butang alang sa pagdalisay ug paghinlo sa iyang katawhan. Ingon nga si Jesus “nakakat-on sa pagkamasinugtanon gikan sa mga butang nga iyang giantos,” kining mga matinumanon nakakat-on usab sa pag-agwanta gikan sa pagsulay sa ilang pagtuo. (Hebreohanon 5:​8; Santiago 1:​2, 3; itandi ang Malaquias 3:3.) Sa ingon nga paagi sila ‘nadalisay, nahinlo, ug napaputi.’

10. Unsay gipasabot sa mga pulong “hangtod sa panahon sa kataposan”?

¹⁰ Ang katawhan ni Jehova makasinati sa pagkatumba ug pagdalisay “hangtod sa panahon sa kataposan.” Siyempre, sila nagdahom nga pagalutoson hangtod sa kataposan niining daotang sistema sa mga butang. Bisan pa niana, ang paghinlo ug pagpaputi sa katawhan sa Diyos ingon nga resulta sa paghilabot sa hari sa amihanan maoy “alang sa tinudlong panahon.” Busa, sa Daniel 11:​35, ang “panahon sa kataposan” malangkit gayod sa kataposan sa yugto sa panahong gikinahanglan aron madalisay ang katawhan sa Diyos samtang nag-antos sa pag-atake sa hari sa amihanan. Ang pagkatumba lagmit natapos sa tinudlong panahon ni Jehova.

ANG HARI NAGBAYAW SA IYANG KAUGALINGON

11. Unsay giingon sa manulonda mahitungod sa tinamdan sa hari sa amihanan bahin sa pagkasoberano ni Jehova?

¹¹ Mahitungod sa hari sa amihanan, ang manulonda midugang: “Ang hari mobuhat gayod sumala sa kaugalingon niyang kabubut-on, ug iyang bayawon ang iyang kaugalingon ibabaw sa tanang diyos; ug [nagdumili sa pag-ila sa pagkasoberano ni Jehova] batok sa Diyos sa mga diyos siya mosulti ug kahibulongang mga butang. Ug siya magmalamposon gayod hangtod nga ang mahukmanong pagsaway matapos; tungod kay ang butang nga gihukman na pagabuhaton gayod. Ug siya dili magtagad sa Diyos sa iyang mga amahan; ug siya dili magtagad sa tinguha sa mga babaye ug sa tanang ubang diyos, apan siya magabayaw sa iyang kaugalingon ibabaw sa tanan.”​—Daniel 11:​36, 37.

12, 13. (a) Sa unsang paagi ang hari sa amihanan nagsalikway sa “Diyos sa iyang mga amahan”? (b) Kinsa ang “mga babaye” kansang “tinguha” wala tagda sa hari sa amihanan? (c) Sa unsang “diyos” ang hari sa amihanan mihatag ug himaya?

¹² Ingong katumanan niining matagnaong mga pulong, ang hari sa amihanan nagsalikway sa “Diyos sa iyang mga amahan,” sama sa Trinidad nga diyos sa Kakristiyanohan. Ang Komunistang bloke nagpasiugda sa dayag nga ateyismo. Sa ingon ang hari sa amihanan naghimo sa iyang kaugalingon nga usa ka diyos, ‘nga nagbayaw sa iyang kaugalingon ibabaw sa tanan.’ Kay wala magtagad “sa tinguha sa mga babaye”​—ang mapinasakopong mga nasod, sama sa Amihanang Vietnam, nga nagsilbing mga babayeng sulugoon sa iyang pagmando—ang hari naglihok “sumala sa kaugalingon niyang kabubut-on.”

¹³ Sa pagpadayon sa tagna, ang manulonda miingon: “Ngadto sa diyos sa mga kuta, sa iyang katungdanan siya maghatag ug himaya; ug ngadto sa usa ka diyos nga wala hiilhi sa iyang mga amahan siya maghatag ug himaya pinaagi sa bulawan ug pinaagi sa plata ug pinaagi sa mahal nga bato ug pinaagi sa tilinguhaong mga butang.” (Daniel 11:38) Sa pagkatinuod, ang hari sa amihanan nagbutang sa iyang pagsalig diha sa modernong siyentipikanhong militarismo, ang “diyos sa mga kuta.” Siya nagtinguhag kaluwasan pinaagi sa maong “diyos,” nga naghalad ug daghan kaayong bahandi diha sa halaran niini.

14. Sa unsang paagi ‘milihok nga malamposon’ ang hari sa amihanan?

¹⁴ “Siya molihok nga malamposon batok sa labing linig-ong salipdanan, uban sa usa ka langyaw nga diyos. Ang bisan kinsa nga naghatag kaniyag pag-ila iyang padagayaon ang himaya, ug iyang pamandoon sila sa daghan; ug ang yuta iyang bahinbahinon sa usa ka bili.” (Daniel 11:39) Sa pagsalig sa iyang militaristikong “langyaw nga diyos,” ang hari sa amihanan milihok nga labing “malamposon,” nga nagpamatuod nga usa ka lisod-mapukang militaryong gahom sa “kataposang mga adlaw.” (2 Timoteo 3:1) Kadtong nagpaluyo sa iyang ideolohiya gigantihan sa politikanhon, pinansiyal, ug usahay militaryong pagpaluyo.

‘USA KA PAKIGTINULORAY’ SA PANAHON SA KATAPOSAN

15. Sa unsang paagi ang hari sa habagatan ‘nakigtinuloray’ sa hari sa amihanan?

¹⁵ “Sa panahon sa kataposan ang hari sa habagatan makigtinuloray kaniya,” giingnan si Daniel sa manulonda. (Daniel 11:​40a) Ang hari sa habagatan ‘nagtulod’ ba sa hari sa amihanan sulod sa “panahon sa kataposan”? (Daniel 12:​4, 9) Tinuod gayod. Human sa unang gubat sa kalibotan, ang isip-silot nga tratado sa pakigdait nga gipahamtang diha sa niadto hari sa amihanan​—ang Alemanya​—tinong maoy ‘usa ka pakigtinuloray,’ nga maoy paghagit sa pagbalos. Human sa iyang kadaogan sa ikaduhang gubat sa kalibotan, ang hari sa habagatan nagpunting sa makalilisang nga mga armas nukleyar sa iyang kaatbang ug nag-organisar batok kaniya sa gamhanang militaryong alyansa, ang North Atlantic Treaty Organization (NATO). Mahitungod sa obra sa NATO, usa ka Britanikong historyano nag-ingon: “Kadto ang pangunang instrumento aron ‘pagpugong’ sa USSR, nga sa maong panahon gisabot nga pangunang hulga sa kalinaw sa Uropa. Ang misyon niadto milungtad ug 40 ka tuig, ug natuman uban ang dili-malalis nga kalamposan.” Sa pag-aginod sa katuigan sa Bugnawng Gubat, ang ‘pagtulod’ sa hari sa habagatan naglakip sa abanteg-teknolohiya nga pangespiya ingon man diplomatiko ug militaryong mga opensiba.

16. Unsay sanong sa hari sa amihanan sa pagtulod sa hari sa habagatan?

¹⁶ Unsay sanong sa hari sa amihanan? “Batok kaniya ang hari sa amihanan mosulong uban ang mga karo ug uban ang mga mangangabayo ug uban ang daghang barko; ug siya mosulod gayod sa kayutaan ug mobanlas ug moagi.” (Daniel 11:​40b) Ang kasaysayan sa kataposang mga adlaw naglakip sa hingaping pagpahalapad sa hari sa amihanan. Panahon sa ikaduhang gubat sa kalibotan, gibanlasan sa Nazi nga “hari” ang iyang mga utlanan ngadto sa kayutaan sa palibot. Sa pagkatapos nianang gubata, ang misunod nga “hari” nagtukod ug usa ka gamhanang empiryo. Panahon sa Bugnawng Gubat, ang hari sa amihanan nakigbugno sa iyang kaatbang diha sa iyang suportadong mga gubat ug mga pag-alsa sa Aprika, Asia, ug Latin Amerika. Gilutos niya ang tinuod nga mga Kristohanon, nga nagbalda​—apan wala gayod makapahunong​—sa ilang kalihokan. Ug ang iyang militaryo ug politikanhong mga opensiba nagpahinabo nga daghang kayutaan nailalom sa iyang gahom. Kini tukmang gitagna sa manulonda: “Siya mosulod gayod sa yuta sa Dayandayan [ang espirituwal nga kahimtang sa katawhan ni Jehova], ug daghang kayutaan ang mangatumba.”​—Daniel 11:41a.

17. Unsay mga kinutbanan sa hingaping pagpahalapad sa hari sa amihanan?

¹⁷ Bisan pa niana, wala matuman sa hari sa amihanan ang pagpukan sa tibuok kalibotan. Ang manulonda mitagna: “Kini ang makaikyas gikan sa iyang kamot, ang Edom ug Moab ug ang pangunang bahin sa mga anak ni Ammon.” (Daniel 11:​41b) Sa karaang mga panahon, ang Edom, Moab, ug Ammon nahimutang tali sa mga dominyo sa Ehiptohanong hari sa habagatan ug sa Siryanhong hari sa amihanan. Sa modernong kapanahonan sila naghawas sa mga nasod ug mga organisasyon nga gipunting sa hari sa amihanan apan wala mapailalom sa iyang impluwensiya.

ANG EHIPTO DILI MAKAIKYAS

18, 19. Sa unsang mga paagi ang hari sa habagatan mibati sa impluwensiya sa iyang kaatbang?

¹⁸ Ang manulonda ni Jehova nagpadayon: “Ipadayon niya [ang hari sa amihanan] pagbakyaw ang iyang kamot batok sa kayutaan; ug kon bahin sa yuta sa Ehipto, siya dili makaikyas. Ug magmando siya sa tinagong mga bahandi nga bulawan ug plata ug sa tanang tilinguhaong mga butang sa Ehipto. Ug ang mga Libyanhon ug mga Etiopianhon mosunod sa iyang mga lakang.” (Daniel 11:​42, 43) Bisan ang hari sa habagatan, ang “Ehipto,” wala makaikyas sa mga epekto sa mga polisa sa hingaping pagpahalapad sa hari sa amihanan. Pananglitan, ang hari sa habagatan nakaagom ug talagsaong kapildihan sa Vietnam. Ug komosta “ang mga Libyanhon ug mga Etiopianhon”? Kining mga silingan sa karaang Ehipto mahimong naglandong sa mga nasod nga, sa geograpikanhong pagkasulti, mga silingan sa modernong “Ehipto” (ang hari sa habagatan). Usahay, sila mga sumusunod sa​—‘diha sa mga lakang sa’​—hari sa amihanan.

¹⁹ Ang hari sa amihanan ba nagmando sa ‘tinagong mga bahandi sa Ehipto’? Tinuod gayong siya may gamhanang impluwensiya sa paagi sa paggamit sa hari sa amihanan sa pinansiyal niyang kahinguhaan. Tungod kay nahadlok sa iyang kaatbang, ang hari sa habagatan naggahin ug dagko kaayong mga kantidad sa salapi aron mamentinar ang lisod-buntogong armadong kusog, puwersang nabal, ug puwersa sa kahanginan. Sa maong sukod, ang hari sa amihanan ‘nagmando,’ o nagkontrolar, sa paggamit sa bahandi sa hari sa habagatan.

ANG KATAPOSANG KAMPANYA

20. Giunsa pagbatbat sa manulonda ang kataposang kampanya sa hari sa amihanan?

²⁰ Ang panag-indig tali sa hari sa amihanan ug sa hari sa habagatan​—kon kaha pinaagi sa militaryo, ekonomikanhon, o ubang paagi​—hapit nang matapos. Sa pagbutyag sa mga detalye sa usa ka panag-away nga umaabot pa, ang manulonda ni Jehova miingon: “Aduna unyay mga taho nga motugaw kaniya [ang hari sa amihanan], gikan sa silangan ug gikan sa amihanan, ug siya mogula gayod nga may dakong kaaligutgot aron sa pagpuo ug sa pagtugyan sa daghan ngadto sa kalaglagan. Ug iyang iugbok ang iyang samag-palasyo nga mga tolda sa taliwala sa dakong dagat ug sa balaang bukid sa Dayandayan; ug siya modangat gayod sa iyang kataposan, ug walay motabang kaniya.”—Daniel 11:​44, 45.

21. Unsa pay atong masayran bahin sa hari sa amihanan?

²¹ Sa pagkabungkag sa Unyon Sobyet sa Disyembre 1991, ang hari sa amihanan nakaagom ug grabeng kapakyasan. Kinsa ba unya kining haria inigkatuman sa Daniel 11:​44, 45? Siya kaha maoy usa sa mga nasod nga bahin sa kaniadto Unyon Sobyet? O bug-os bang mailisan ang iyang ilhanan, sumala sa nahitabo sa daghang beses sa nangagi? Ang kaugmaran kaha sa mga armas nukleyar sa dugang nga mga nasod mosangpot sa usa ka bag-ong lumba sa armas ug may kalabotan sa ilhanan nianang haria? Panahon lang unya ang mohatag ug mga tubag niining mga pangutanaha. Maalamong dili kita magbanabana. Inigsugod sa hari sa amihanan sa iyang kataposang kampanya, ang katumanan sa tagna tin-awng hisabtan sa tanang adunay binase-sa-Bibliyang hait nga panabot.​—Tan-awa ang “Mga Hari Diha sa Daniel Kapitulo 11,” sa panid 284.

22. Unsang mga pangutana ang motungha bahin sa kataposang pag-atake sa hari sa amihanan?

²² Hinuon, atong nahibaloan kon unsay hapit nang buhaton sa hari sa amihanan. Kay naaghat sa mga taho “gikan sa silangan ug gikan sa amihanan,” himoon niya ang usa ka kampanya ‘aron sa pagpuo sa daghan.’ Batok kang kinsa itumong kining kampanyaha? Ug unsang “mga taho” ang mohaling sa maong pag-atake?

NAKUYAWAN SA MAKATUGAW NGA MGA TAHO

23. (a) Unsang talagsaong hitabo ang kinahanglang mahitabo una pa sa Armagedon? (b) Kinsa ang “mga hari gikan sa subanganan sa adlaw”?

²³ Tagda kon unsay giingon sa basahong Pinadayag mahitungod sa kalaglagan sa Dakong Babilonya, ang tibuok-kalibotang empiryo sa bakak nga relihiyon. Una pa sa “gubat sa dakong adlaw sa Diyos nga Labing-Gamhanan,” ang Armagedon, kining dakong kaaway sa matuod nga pagsimba “sa bug-os ugdawon pinaagi sa kalayo.” (Pinadayag 16:​14, 16; 18:​2-8) Ang iyang kalaglagan gilandongan sa pagbubo sa ikaunom nga panaksan sa kapungot sa Diyos diha sa simbolikong subang Eufrates. Ang suba mahubsan mao nga “ang dalan maandam para sa mga hari gikan sa subanganan sa adlaw.” (Pinadayag 16:12) Kinsa ang maong mga hari? Walay lain kondili si Jehova nga Diyos ug si Jesu-Kristo!​—Itandi ang Isaias 41:2; 46:10, 11.

24. Unsang buhat ni Jehova ang makapatugaw sa hari sa amihanan?

²⁴ Ang pagkalaglag sa Dakong Babilonya tatawng gibatbat diha sa basahong Pinadayag, nga nag-ingon: “Ang napulo ka sungay nga imong nakita [ang mga haring nagmando sa panahon sa kataposan], ug ang mapintas nga mananap [ang Hiniusang Kanasoran], kini sila magadumot sa bigaon ug magahimo kaniya nga pinayhag ug hubo, ug magakaon sa iyang unod nga mga bahin ug magaugdaw kaniya pinaagi sa kalayo.” (Pinadayag 17:16) Nganong ang mga magmamando maglaglag man sa Dakong Babilonya? Tungod kay ‘gibutang sa Diyos diha sa ilang mga kasingkasing aron buhaton ang iyang hunahuna.’ (Pinadayag 17:17) Nalakip sa maong mga magmamando ang hari sa amihanan. Ang iyang madungog “gikan sa silangan” mahimong nagtumong niining maong buhat ni Jehova, sa dihang iyang ibutang sa mga kasingkasing sa tawhanong mga pangulo ang pagpuo sa dakong relihiyosong bigaon.

25. (a) Unsa ang espesyal nga puntirya sa hari sa amihanan? (b) Diin ba “iugbok [sa hari sa amihanan] ang iyang samag-palasyo nga mga tolda”?

²⁵ Apan adunay espesyal nga puntirya sa kapungot sa hari sa amihanan. Iyang “iugbok ang iyang samag-palasyo nga mga tolda sa taliwala sa dakong dagat ug sa balaang bukid sa Dayandayan,” matod sa manulonda. Sa panahon ni Daniel ang dakong dagat mao ang Mediteranyo ug ang balaang bukid mao ang Sion, nga sa nangagi maoy giugbokan sa templo sa Diyos. Busa, sa katumanan sa tagna, ang napungot nga hari sa amihanan mohimog usa ka kampanya batok sa katawhan sa Diyos. Sa espirituwal nga diwa, ang dapit “sa taliwala sa dakong dagat ug sa balaang bukid” naghawas sa espirituwal nga yuta sa dinihogang mga alagad ni Jehova. Sila nanggula sa “dagat” sa katawhang nabulag sa Diyos ug nagbaton sa paglaom nga magmando sa langitnong Bukid sa Sion uban ni Jesu-Kristo.​—Isaias 57:​20; Hebreohanon 12:​22; Pinadayag 14:1.

26. Sumala sa gipaila sa tagna ni Ezequiel, asa kaha magagikan ang balita “gikan sa amihanan”?

²⁶ Si Ezequiel, nga katalirongan ni Daniel, mitagna usab sa usa ka pag-atake sa katawhan sa Diyos “sa kataposang bahin sa mga adlaw.” Siya miingong ang pagbatokay sugdan ni Gog sa Magog, nga mao, pinaagi ni Satanas nga Yawa. (Ezequiel 38:​14, 16) Sa simbolikong paagi, gikan sa unsang direksiyon si Gog? “Gikan sa kinahilitang mga bahin sa amihanan,” matod ni Jehova, pinaagi ni Ezequiel. (Ezequiel 38:15) Bisan pag unsa ka pintas ang maong pag-atake, dili kini maglaglag sa katawhan ni Jehova. Kining maukyabong pagharongay mosangpot sa usa ka estratehikong lakang sa bahin ni Jehova aron sa pagpuo sa mga puwersa ni Gog. Sa ingon, si Jehova nag-ingon kang Satanas: “Igabutang ko gayod . . . ang mga taga sa imong mga baba ug pagulaon ko ikaw.” “Ako . . . magpagula kanimo gikan sa kinahilitang mga bahin sa amihanan ug dad-on sa kabukiran sa Israel.” (Ezequiel 38:​4; 39:2) Busa, ang balita nga “gikan sa amihanan” nga nakapapungot sa hari sa amihanan magagikan gayod kang Jehova. Apan kon unsay unod sa mga taho “gikan sa silangan ug gikan sa amihanan,” Diyos lamang ang magtino ug panahon lamang ang motug-an.

27. (a) Nganong aghaton ni Gog ang mga nasod, lakip ang hari sa amihanan, sa pag-atake sa katawhan ni Jehova? (b) Molampos ba ang pag-atake ni Gog?

²⁷ Bahin kang Gog, iyang organisahon ang iyang taman-sa-ginhawa nga pag-atake tungod sa kauswagan sa “Israel sa Diyos,” kinsa, duyog sa “dakong panon” sa “ubang mga karnero,” dili na bahin sa iyang kalibotan. (Galacia 6:​16; Pinadayag 7:​9; Juan 10:​16; 17:​15, 16; 1 Juan 5:19) Si Gog motan-awng mahingangha sa “usa ka katawhang natigom gikan sa mga nasod, usa nga nagatigom ug [espirituwal nga] bahandi ug kabtangan.” (Ezequiel 38:12) Sa pagtan-aw sa Kristohanong espirituwal nga yuta ingong “hawan nga kabanikanhan” nga daling bihagon, si Gog mohimog kinalabwang paningkamot sa pagpapha niining babag sa iyang bug-os nga paggahom sa katawhan. Apan siya mapakyas. (Ezequiel 38:​11, 18; 39:4) Sa dihang ang mga hari sa yuta, lakip ang hari sa amihanan, moatake sa katawhan ni Jehova, sila ‘modangat gayod sa ilang kataposan.’

‘ANG HARI MODANGAT SA IYANG KATAPOSAN’

28. Unsay atong nahibaloan bahin sa umaabot sa hari sa amihanan ug sa hari sa habagatan?

²⁸ Ang kataposang kampanya sa hari sa amihanan dili itumong sa hari sa habagatan. Busa, ang hari sa amihanan dili modangat sa iyang kataposan diha sa mga kamot sa iyang dakong kaatbang. Sa susama, ang hari sa habagatan dili malaglag pinaagi sa hari sa amihanan. Ang hari sa habagatan malaglag, “nga dili pinaagi sa [tawhanong] kamot,” pinaagi sa Gingharian sa Diyos.a (Daniel 8:25) Sa pagkatinuod, sa gubat sa Armagedon, ang tanang yutan-ong mga hari pagawagtangon sa Gingharian sa Diyos, ug lagmit kini ang mahitabo sa hari sa amihanan. (Daniel 2:44) Ang Daniel 11:​44, 45 nagbatbat sa mga panghitabong motultol nianang kataposang bugno. Dili katingad-ang “walay motabang” sa dihang ang hari sa amihanan modangat sa iyang kataposan!

[Footnote]

UNSAY IMONG NASABTAN?

• Sa unsang paagi ang ilhanan sa hari sa amihanan nailisan human sa ikaduhang gubat sa kalibotan?

• Sa kataposan unsay mahitabo sa hari sa amihanan ug sa hari sa habagatan?

• Sa unsang paagi nakabaton kag kaayohan sa pagpatalinghog sa tagna ni Daniel mahitungod sa panag-indig tali sa duha ka hari?

[Chart/Hulagway sa panid 284]

MGA HARI DIHA SA DANIEL KAPITULO 11

Daniel 11:5 Seleucus I Nicator Ptolemy I

Daniel 11:7-9 Seleucus II Ptolemy III

Daniel 11:10-12 Antiochus III Ptolemy IV

Daniel 11:20 Agusto

Daniel 11:21-24 Tiberio

[Footnote]

[Tibuok-panid nga hulagway sa panid 271]

[Mga hulagway sa panid 279]

Ang ‘pagtulod’ sa hari sa habagatan naglakip sa abanteg-teknolohiya nga pagpangespiya ug hulga sa militaryong lihok