NUMERO

Sa karaang Hebreohanon, ang mga numero gisulat ingong mga pulong. Sa ulahi, human sa pagkadestiyero ngadto sa Babilonya, sa dakong bahin gisagop sa mga Hudiyo ang batasan sa paggamit sa mga letra sa ilang alpabeto ingong mga simbolo sa mga numero. Apan, kini nga paagi dili makita bisan diha sa Hebreohanong mga manuskrito sa Bibliya nga gisulat human sa pagkadestiyero. Ang usa sa labing karaang naglungtad pa nga Hebreohanong mga sinulat mao ang inskripsiyon nga nakuha gikan sa tunel sa tubig sa Siloam (lagmit sa panahon pa sa paghari ni Ezequias [745-717 W.K.P.]), nga niana ang mga sukod bug-os nga gisulat. Tungod kay ang mga numero gisulat ingong mga pulong nahimong mas tukma ug kasaligan ang mga manuskrito sa Hebreohanong Kasulatan, nga gikopya sa makadaghan, sanglit ang usa sagad mas daling masayop sa pagkopya sa numero kay sa pulong.

Sa Hebreohanon, ang mga numero nga molapas sa napulo gihimong kombinasyon sa mga pulong, sama sa napulog-duha (gisulat nga duha ug napulo) (Gen 14:4), gawas sa kawhaan nga maoy plural nga pulong sa napulo; ang katloan maoy plural nga pulong gikan sa tulo; ang kap-atan maoy plural nga pulong gikan sa upat, ug uban pa. Ang usa ka gatos maoy bulag nga pulong; ang 200 maoy doble niini. Ang ubang “tinaggatos” gilangkoban ug duha ka pulong, sama sa 300. Ang kinadak-ang numero nga gisulat sa usa ra ka Hebreohanong pulong mao ang 20,000, ang doble sa 10,000. Ang mas dagko nga mga numero maoy kombinasyon sa mga pulong. Pananglitan, sa 1 Cronicas 5:18 ang numero nga 44,760 maoy, sa literal, kap-atan ug upat ka libo ug pito ka gatos ug kan-uman. Ang usa ka milyon gisulat ingong usa ka libo ka linibo. (2Cr 14:9) Ang banay ni Rebeca nagpanalangin kaniya, nga nag-ingon: “Oh ikaw, nga among igsoong babaye, hinaot nga ikaw mahimong libolibo ka napulo ka libo.” (Ang mga kaliwat ni Rebeca sa pagkatinuod miabot ug minilyon.) (Gen 24:​55, 60) Sa panan-awon ni Daniel gipakita nga si Jehova adunay “napulo ka libo ka napulo ka libo” nga nagbarog atubangan kaniya.​—Dan 7:10.

Ang mga numero usahay gigamit ingong banabana lamang o ingong tibuok nga mga numero, pananglitan, diha sa Salmo 90:​10, diin ang salmista naghisgot bahin sa kinutoban sa edad sa tawo, ug lagmit usab diha sa 1 Hari 19:18 (ang 7,000 nga wala moyukbo kang Baal) ug 2 Cronicas 14:9 (ang usa ka milyon ka Etiopianhon nga gipildi ni Asa).

Diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan ang mga numero sagad nga gisulat ingong mga pulong. Ang numero sa “mapintas nga mananap” gisulat ingong mga pulong diha sa Sinaitic ug Alexandrine nga mga manuskrito.​—Pin 13:18.

Ang Paggamit sa Bibliya sa Numero Dili Numerolohiya. Sanglit ang Bibliya maoy usa ka basahon sa kasaysayan ug tagna, ang mga numero nga gihatag niini maoy literal o kaha simboliko. Sagad nga ipadayag sa konteksto kon sa unsa nga diwa gigamit ang usa ka numero. Ang pipila ka numero diha sa Bibliya maoy masambingayon, mahulagwayon, o simboliko, ug ang pagsabot sa kahulogan niini hinungdanon aron masabtan ang teksto. Apan, kini nga paggamit sa Bibliya sa mga numero dili angayng saypon ingong numerolohiya, diin nalangkit ang okultismo sa mga numero, sa mga kombinasyon niini, ug sa katibuk-ang gidaghanon niini. Ang numerolohiya lagmit nga naggikan sa karaang Babilonya ug gikondenar kini sa Diyos lakip ang uban pang mga matang sa pagpanag-an.​—Deu 18:10-12.

Sa mosunod atong hisgotan ang pipila ka mahulagwayong mga paggamit sa pipila ka numero nga sagad gigamit sa Bibliya.

Usa. Kini nga numero, kon gamiton sa mahulagwayong paagi, nagpasabot sa pagkabugtong, pagkawalay-sama o pagkatalagsaon, ingon man sa panaghiusa ug panagkauyon sa katuyoan ug sa buhat. “Si Jehova nga atong Diyos maoy usa lamang ka Jehova,” miingon si Moises. (Deu 6:4) Siya lamang ang Soberano. Walay sama kaniya. Wala siyay kaambit sa iyang himaya, dili sama sa paganong trinitaryong mga diyos. (Buh 4:24; Pin 6:10; Isa 42:8) Si Jehova ug si Jesu-Kristo nahiusa sa katuyoan ug sa buluhaton (Ju 10:30) ug angay nga ang mga tinun-an ni Kristo bug-os nga mahiusa uban sa Diyos, sa iyang Anak, ug sa usag usa. (Ju 17:21; Gal 3:28) Ang maong panaghiusa giilustrar diha sa kahikayan sa kaminyoon.​—Gen 2:24; Mat 19:6; Efe 5:28-32.

Duha. Kini nga numero sagad makita maylabot sa legal nga mga kaso. Mas bug-at ang testimonya kon managkauyon ang mga asoy sa duha ka saksi. Ang duha o tulo ka saksi gikinahanglan aron pamatud-an ang usa ka butang atubangan sa mga maghuhukom. Kini nga prinsipyo gisunod usab diha sa Kristohanong kongregasyon. (Deu 17:6; 19:15; Mat 18:16; 2Co 13:1; 1Ti 5:19; Heb 10:28) Gisunod sa Diyos kini nga prinsipyo sa dihang iyang gipresentar ang iyang Anak ngadto sa katawhan ingong Manluluwas sa katawhan. Si Jesus miingon: “Sa inyong kaugalingong Balaod kini nahisulat, ‘Ang pamatuod sa duha ka tawo maoy tinuod.’ Usa ako nga nagpamatuod bahin sa akong kaugalingon, ug ang Amahan nga nagpadala kanako nagpamatuod bahin kanako.”​—Ju 8:​17, 18.

Ang paghimo sa usa ka butang sa ikaduhang higayon​—pananglitan, ang pagsubli sa gipamulong o sa panan-awon, bisan sa kaamgid lamang nga paagi​—magpalig-on sa maong butang ingong tino ug matuod (sama sa damgo ni Paraon bahin sa mga baka ug sa mga uhay; Gen 41:32). Ang Hebreohanong mga balak sa Bibliya maoy puno sa paralelismo, nga nagpatisok pag-ayo diha sa hunahuna sa mga kamatuoran nga gipamulong ug sa samang higayon nagpatin-aw sa mga butang pinaagi sa paggamit ug lainlaing mga pulong diha sa paralelismo.​—Tan-awa ang Sal 2, 44, ug uban pa.

Sa tagna ni Daniel ang usa ka mananap nga adunay “duha ka sungay” nagsimbolo sa magkaubang pagmando sa Imperyo sa Medo-Persia.​—Dan 8:​20, 21; itandi ang Pin 13:11.

Tulo. Bisan tuod ang gihatag nga pamatuod sa duha ka saksi alang sa samang butang igo na aron makahimog legal nga aksiyon, mas bug-at pa gayod ang testimonya sa tulo ka saksi. Busa, ang tulo usahay gigamit sa paghubit sa gibug-aton, sa pagpasiugda, o sa paghatag ug dugang puwersa. “Ang tulo ka bakukon nga pisi dili daling mabugto.” (Ecc 4:12) Nahimo ni Jesus ang pagpasiugda sa dihang iyang gipangutana si Pedro sa tulo ka higayon human nga katulo siya gilimod ni Pedro. (Mat 26:​34, 75; Ju 21:15-17) Ang panan-awon nga nag-ingon kang Pedro sa pagkaon sa tanang matang sa mga hayop, lakip sa mga hayop nga mahugaw sumala sa Balaod, napasiugda sa dihang gipakita kini kaniya sa makatulo. Walay duhaduha nga kadto nakatabang kang Pedro sa pagsabot nga ang Diyos niadtong higayona miliso sa iyang pagtagad ngadto sa dili-tinuling katawhan sa kanasoran, nga giisip nga mahugaw sa mga Hudiyo, sa dihang si Cornelio ug ang iyang panimalay midawat sa maayong balita.​—Buh 10:1-16, 28-35, 47, 48.

Ang kahingpit sa pagkabalaan ug pagkahinlo ni Jehova gipasiugda pinaagi sa pagpahayag sa langitnong mga linalang: “Balaan, balaan, balaan si Jehova.” (Isa 6:3; Pin 4:8) Sa wala pa tangtanga sa trono ang kataposang yutan-on nga hari sa linya ni David, si Jehova miingon: “Kagun-oban, kagun-oban, pagahimoon ko kini nga kagun-oban. Ug kon bahin niini usab, walay magapanag-iya niini hangtod nga moabot siya nga may legal nga katungod, ug ihatag ko kini kaniya.” Dinhi iyang gipasiugda nga walay Davidnong mga hari nga magdala sa iyang ngalan ang molingkod sa trono sa Jerusalem​—ang trono bug-os nga mabakante​—hangtod moabot ang panahon nga ipahiluna sa Diyos ang iyang Mesiyas aron sa pagmando sa Gingharian. (Eze 21:27) Ang kagrabe sa mga kaalaotan nga modangat niadtong nanagpuyo sa yuta gitagna pinaagi sa pagpahayag sa pulong nga “alaot” sa tulo ka higayon.​—Pin 8:13.

Upat. Ang upat maoy usa ka numero nga usahay nagtumong sa pagkakatibuk-an o pagkakuwadrado sa sukod ug sa porma. Kini makita katulo diha sa Pinadayag 7:1. Dinhi ang “upat ka manulonda” (ang tanan nga gitugyanan sa “upat ka hangin,” nga andam sa bug-os nga paglaglag) mibarog diha sa “upat ka suok” sa yuta (mahimo nilang buhian ang hangin sa bisan asa nga direksiyon, ug walay dapit sa yuta nga dili maigo). (Itandi ang Dan 8:8; Isa 11:12; Jer 49:36; Zac 2:6; Mat 24:31.) Ang Bag-ong Jerusalem maoy “kuwadrado,” nga pareho ang sukod sa gihabogon, gitas-on, ug gilapdon. (Pin 21:16) Ang uban pang mahulagwayong mga ekspresyon nga gigamit kini nga numero makita sa Zacarias 1:18-21; 6:1-3; Pinadayag 9:​14, 15.

Unom. Kini nga numero usahay naghawas sa pagkadili-hingpit. Ang numero sa “mapintas nga mananap” maoy 666 ug gitawag nga “usa ka numero sa tawo,” nga nagpailang kini nalangkit sa dili-hingpit, makasasalang tawo, ug mopatim-awng nagsimbolo sa pagkadili-hingpit nianang gihawasan sa “mapintas nga mananap.” Busa ang numero 6 nga gisubli diha sa tulo ka dapit (ang numero 6 nahimutang diha sa mga yunit [units], tinagpulo [tens], ug tinaggatos [hundreds]) nagpasiugda sa pagkadili-hingpit ug kakulangan nianang gihawasan o gihulagwayan sa mananap.​—Pin 13:18.

Pito. Ang pito sagad nga gigamit diha sa Kasulatan aron ipaila ang pagkakompleto. Usahay kini nagtumong sa pagtapos sa usa ka buluhaton. O kini mahimong magtumong sa kompletong siklo sa mga butang sumala sa giestablisar o gitugotan sa Diyos. Pinaagi sa pagtapos sa iyang buluhaton sa yuta sulod sa unom ka adlaw sa paglalang ug sa pagpahulay sa ikapito nga adlaw, gihatag ni Jehova ang sumbanan alang sa tibuok nga kahikayan sa Igpapahulay, gikan sa pito-ka-adlaw nga semana ngadto sa tuig sa Tinghugyaw nga misunod sa pito ka pito-ka-tuig nga siklo. (Ex 20:10; Lev 25:​2, 6, 8) Ang Pista sa mga Tinapay nga Walay Lebadura ug ang Pista sa mga Balongbalong maoy pito ka adlaw ang matag usa. (Ex 34:18; Lev 23:34) Ang pito sagad nga makita maylabot sa Levihanong mga lagda sa mga paghalad (Lev 4:6; 16:​14, 19; Num 28:11) ug sa mga paghinlo.​—Lev 14:​7, 8, 16, 27, 51; 2Ha 5:10.

Ang “pito ka kongregasyon” sa Pinadayag, uban sa mga kinaiyahan niini, naghatag ug kompletong larawan sa tanang kongregasyon sa Diyos sa yuta.​—Pin 1:20–​3:22.

Ang “pito ka ulo” sa “mapintas nga mananap” (Pin 13:1) nagpakita kon asa lamang kutob ang paglungtad sa mananap. Bisan tuod ang “sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap” gitawag nga “ikawalo” nga hari, kini naggikan sa pito ug dili bulag gikan sa pitoy-ulo nga mapintas nga mananap (Pin 17:​3, 9-11), sama usab sa “larawan” sa “mapintas nga mananap.” (Pin 13:14) Sa susama, ang duhag-sungay nga “mapintas nga mananap” sa pagkatinuod dungan nga naglungtad sa orihinal nga “mapintas nga mananap” kansang “marka” gipaninguha niini nga imarka diha sa tanang tawo.​—Pin 13:​11, 16, 17.

Si Jehova hataas-ug-pailob sa Israel apan siya nagpasidaan kanila nga kon sila dili mamati kaniya bisan pa sa iyang pagdisiplina, siya magkastigo kanila sa “pito ka pilo,” sa bug-os, tungod sa ilang mga kasal-anan.​—Lev 26:​18, 21, 28.

Diha sa makasaysayanhong mga bahin sa Kasulatan, ang pito sagad gigamit sa pagpaila sa pagkakompleto, o sa bug-os nga pagbuhat sa usa ka buluhaton. Ang mga Israelinhon nagpakitag bug-os nga pagtuo ug pagkamasinugtanon pinaagi sa pagmartsa sulod sa pito ka adlaw palibot sa Jerico, nga milibot niini sa makapito sa ikapito nga adlaw, nga human niana ang paril sa siyudad napukan. (Jos 6:2-4, 15) Si Elias nagpakitag bug-os nga pagtuo nga dunggon ang iyang pag-ampo ngadto sa Diyos pinaagi sa pagsugo sa iyang alagad nga motungas ngadto sa Bukid sa Carmelo aron sa pagtan-aw sa langit sa makapito una pa mitungha ang dag-om. (1Ha 18:42-44) Si Naaman nga sanlahon kinahanglang maligo sa makapito sa Suba sa Jordan. Ingong usa ka gamhanang heneral nga Siryanhon, siya kinahanglang magmapainubsanon gayod sa pagsunod niini nga instruksiyon nga giingon sa manalagna nga si Eliseo, ug tungod sa iyang masinugtanong pagtuman niini, si Jehova naghinlo kaniya. (2Ha 5:​10, 12) Sa balaknon ug puwersadong paagi, ang pagkalunsay, pagkakompleto, pagkahingpit, ug pagkamaayo sa mga pulong ni Jehova gipakasama sa plata nga dinalisay diha sa tunawanang hudno nga inulay sa makapito. (Sal 12:6) Ang kaluoy ni Jehova gipasiugda niini nga mga pulong: “Ang tawong matarong mahimong matumba sa makapito, ug siya mobangon gayod.” (Pr 24:16) Siya angayan gayod sa tanang pagdayeg ingon sa gipahayag sa salmista: “Makapito sa usa ka adlaw ginadayeg ko ikaw.”​—Sal 119:164.

Sa makadaghang higayon ang basahon sa Pinadayag naggamit sa numero 7 sa simbolikong paagi maylabot sa mga butang sa Diyos ug sa iyang kongregasyon ug usab maylabot sa mga butang sa Kaaway sa Diyos nga si Satanas nga Yawa diha sa iyang bug-os nga pagpakigbisog nga makigbatok sa Diyos ug sa iyang katawhan.​—Pin 1:​4, 12, 16; 5:​1, 6; 8:2; 10:3; 12:3; 13:1; 15:​1, 7; 17:​3, 10; ug sa ubang mga teksto.

Ang mga numero nga pinilo sa pito gigamit sa samang diwa sa pagkakompleto. Ang kapitoan (napulo ka pito) matagnaong gigamit diha sa “kapitoan ka semana” sa tagna ni Daniel bahin sa pag-abot sa Mesiyas. (Dan 9:24-27; tan-awa ang KAPITOAN KA SEMANA.) Ang Jerusalem ug Juda nahimong biniyaan sa 70 ka tuig, tungod sa pagkadili-masinugtanon niini ngadto sa Diyos, “hangtod nga [bug-os nga] mabayran sa yuta ang mga igpapahulay niini.”​—2Cr 36:21; Jer 25:11; 29:10; Dan 9:2; Zac 1:12; 7:5.

Ang kapitoag-pito, ang pagsubli sa pito, maoy katumbas sa pag-ingon nga “hangtod sa panahong walay tino” o “walay kinutoban.” Si Jesus nagtambag sa mga Kristohanon sa pagpasaylo sa ilang mga igsoon sa ingon niana nga sukod. (Mat 18:​21, 22) Sanglit ang Diyos naglagda nga si bisan kinsa nga magpatay kang Cain nga mamumuno kinahanglang “makaagom sa panimalos nga pito ka pilo,” si Lamek, nga mopatim-awng nakapatay ug usa ka tawo tungod sa pagpanalipod sa iyang kaugalingon, miingon: “Kon pito ka pilo si Cain panimaslan, nan si Lamek kapitoan ka pilo ug pito.”​—Gen 4:​15, 23, 24.

Walo. Kini nga numero gigamit usab sa pagpasiugda sa pagkakompleto sa usa ka butang (labaw ug usa sa pito, ang numero nga sagad gigamit alang sa pagkakompleto), busa usahay gigamit sa paghawas sa kadagaya. Si Jehova nagpasalig nga iyang luwason ang iyang katawhan gikan sa hulga sa Asirya, nga nag-ingong adunay patindogon batok sa mga Asiryanhon nga “pito ka magbalantay, oo, [dili lamang pito, kondili] walo ka duke gikan sa katawhan.” (Miq 5:5) Ingong haom nga paniklop sa kataposang pista sa sagradong tuig nga mao ang Pista sa mga Balongbalong, ang ikawalong adlaw maoy usa ka balaan nga panagkatigom, solemneng asembliya, usa ka adlaw sa bug-os nga pagpahulay.​—Lev 23:​36, 39; Num 29:35.

Napulo. Ang napulo maoy usa ka numero nga nagpasabot sa pagkabug-os, pagkakompleto, sa katibuk-ang gidaghanon nga naglangkob sa usa ka butang. Mamatikdan usab nga, kon ang mga numero nga pito ug napulo gamiton sa samang higayon, ang pito nagrepresentar sa mas taas o labaw nga butang ug ang napulo nagrepresentar sa ubos nga butang.

Ang Napulo ka Hampak nga gibubo sa Ehipto nagpahayag sa bug-os nga paghukom sa Diyos batok sa Ehipto​—igo na kining tanan aron bug-os mapakaulawan ang bakak nga mga diyos sa Ehipto ug aron mapagawas gikan sa Ehipto ang katawhan sa Diyos nga Israel. Ang “Napulo ka Pulong” mao ang paninugdang mga balaod sa pakigsaad sa Balaod; ang mga 600 ka uban pang mga balaod maoy pagpalapad lamang niana, nga nagbatbat ug nagpatin-aw sa kapadapatan niana. (Ex 20:3-17; 34:28) Diha sa daghan niyang mga sambingay gigamit ni Jesus ang numero nga napulo aron ipakita ang katibuk-an o bug-os nga gidaghanon sa usa ka butang.​—Mat 25:1; Luc 15:8; 19:​13, 16, 17.

Ang usa sa mga mananap sa panan-awon ni Daniel ug ang pipila ka mananap nga gihubit sa Pinadayag adunay napulo ka sungay. Dayag nga kini naghawas sa tanang nagamandong gahom, o “mga hari” sa yuta nga naglangkob sa mananapon nga politikanhong kahikayan. (Dan 7:​7, 20, 24; Pin 12:3; 13:1; 17:​3, 7, 12) Ang pagkabug-os sa pagsulay o yugto sa pagsulay nga gitagal sa Diyos alang sa iyang mga alagad o gitugotang maagoman nila gipahayag sa Pinadayag 2:10: “Ayaw kahadlok sa mga butang nga hapit na nimong antoson. Tan-awa! Ang Yawa padayong magabalhog sa pipila kaninyo sa bilanggoan aron kamo bug-os mabutang sa pagsulay, ug aron kamo makaagom ug kasakitan sulod sa napulo ka adlaw.”

Napulog-duha. Ang patriarkang si Jacob adunay 12 ka anak nga lalaki, nga nahimong mga patukoranan sa 12 ka tribo sa Israel. Ang ilang mga anak giorganisar sa Diyos ubos sa pakigsaad sa Balaod ingong nasod sa Diyos. Busa ang napulog-duha naghawas sa bug-os, timbang, hinimo sa Diyos nga kahikayan. (Gen 35:22; 49:28) Si Jehova mipili ug 12 ka apostoles, nga nahimong segundaryong mga patukoranan sa Bag-ong Jerusalem, nga gitukod diha kang Jesu-Kristo. (Mat 10:2-4; Pin 21:14) Adunay 12 ka tribo sa “mga anak nga lalaki [sa espirituwal nga] Israel,” nga ang matag tribo gilangkoban ug 12,000 ka membro.​—Pin 7:4-8.

Ang mga numero nga mabahin sa 12 usahay makahuloganon usab. Si David nagtukod ug 24 ka dibisyon sa mga saserdote aron mag-alagad nga turnoturno didto sa templo nga gitukod ni Solomon sa ulahi. (1Cr 24:1-18) Kini makatabang sa pag-ila sa “kawhaag-upat ka ansiyano” nga naglingkod palibot sa trono sa Diyos nga nagsul-ob ug maputing panggawas nga mga besti ug may mga korona. (Pin 4:4) Ang mga sumusunod sa lakang ni Jesu-Kristo, ang iyang espirituwal nga mga igsoon, gisaaran sa pagkahari ug pagkasaserdote uban kaniya didto sa mga langit. Kini nga mga ansiyano dili mahimong ang mga apostoles lamang, nga 12 ra ang gidaghanon. Busa sila dayag nga naghawas sa tibuok nga hugpong sa “harianong pagkasaserdote,” ang 144,000 (nga gihawasan sa 24 ka dibisyon sa mga saserdote nga nag-alagad didto sa templo) diha sa ilang mga posisyon sa mga langit, ingong kinoronahan nga mga hari ug mga saserdote.​—1Pe 2:9; Pin 7:4-8; 20:6.

Kap-atan. Sa pipila ka higayon mopatim-awng gigamit ang numero 40 maylabot sa mga yugto sa paghukom o pagsilot. (Gen 7:4; Eze 29:​11, 12) Ang Nineve gitagalan ug 40 ka adlaw aron maghinulsol. (Jon 3:4) Gigamit usab ang numero 40 aron ipakita ang kaamgiran sa kinabuhi ni Jesu-Kristo ug sa kinabuhi ni Moises, kinsa naglarawan kang Kristo. Silang duha parehong nakasinati ug 40-ka-adlaw nga yugto sa pagpuasa.​—Ex 24:18; 34:28; Deu 9:​9, 11; Mat 4:​1, 2.