Gidestiyero sa Siberia!
SUMALA SA GIASOY NI VASILY KALIN
Kon makakita ka ug tawo nga kalmadong nagbasa sa Bibliya taliwala sa kasaba sa mga butobuto sa mga kanyon, dili ka ba gustong mahibalo kon unsang hitaboa nga kalmado kaayo siya? Ang akong amahan nakamatikod sa ingon niana nga esena kapin sa 56 ka tuig kanhi.
KADTO maoy Hulyo 1942, sa dihang ang Gubat sa Kalibotan II diha sa kinapungkayan niini. Samtang ang nag-una nga grupo sa Alemang kasundalohan miagi sa balangay sa akong amahan sa Vilshanitsa, sa Ukraine, ang akong amahan mihunong sa balay sa pipila ka tigulang. Nagbutobuto ang mga kanyon sa palibot, apan ang tawo naglingkod atubangan sa pugon nga nag-init ug binlod ug nagbasa sa Bibliya.
Natawo ako lima ka tuig sa ulahi, dili halayo sa maanindot nga kasadpang siyudad sa Ukraine nga Ivano-Frankivs’k, nga niadtong panahona maoy bahin sa Unyong Sobyet. Ang akong amahan sa ulahi misugilon kanako mahitungod sa iyang halandomong panagtagbo uban nianang tawhana, nga usa sa mga Saksi ni Jehova, ug mahitungod usab sa makalilisang nga mga hitabo sa katuigan sa gubat. Ang mga tawo lapoy ug naglibog sa kahimtang, ug daghan ang nahibulong, ‘Nganong dunay daghang inhustisya? Nganong libolibong inosenteng mga tawo ang nangamatay? Nganong gitugotan kini sa Diyos? Ngano? Ngano? Ngano?’
Si Papa nalangkit sa dugay, madayganong panaghisgot sa maong mga pangutana uban sa tigulang nga lalaki. Nag-abli sa iyang Bibliya sa nagkalainlaing mga teksto, ang tawo nagpakita kang Papa sa mga tubag sa mga pangutana nga dugay nang nagpalibog kaniya. Siya misaysay nga katuyoan sa Diyos nga taposon ang tanang gubat sa iyang gitakdang panahon ug nga ang yuta mahimong matahom nga paraiso.—Salmo 46:9; Isaias 2:4; Pinadayag 21:3, 4.
Nagdali pagpauli si Papa ug mipatugbaw: “Makatuo ba kamo niini? Human sa usa ka panaghisgot uban sa mga Saksi ni Jehova, nangabuka ang akong mga mata! Akong nakaplagan ang kamatuoran!” Si Papa miingon nga bisan tuod regular siyang nagtambongan sa Katolikong Simbahan, ang mga pari wala gayod makatubag sa iyang mga pangutana. Busa si Papa misugod sa pagtuon sa Bibliya, ug miduyog kaniya ang akong inahan. Nagsugod usab sila sa pagtudlo sa ilang tulo ka anak—akong igsoong babaye, kinsa 2 anyos pa lamang, ug akong mga igsoong lalaki, kinsa 7 ug 11 anyos. Wala madugay human niana, ang ilang balay naguba pag-ayo gumikan sa usa ka bomba, nga nagbilin lamang ug usa ka lawak nga ilang kapuy-an.
Si Mama naggikan sa usa ka dakong pamilya sa unom ka igsoong babaye ug usa ka manghod nga lalaki. Ang iyang amahan maoy usa sa mas adunahang mga tawo sa maong dapit, ug iyang gipabilhan ang iyang awtoridad ug kahimtang. Busa, sa sinugdan, ang mga paryente misupak sa bag-ong-kaplag nga tinuohan sa akong amahan. Apan, ngadtongadto daghan niini nga mga magsusupak mibiya sa dili-kasulatanhong mga buhat, sama sa ilang paggamit ug mga larawan, ug miduyog sa akong mga ginikanan sa matuod nga pagsimba.
Ang mga pari dayag nga naghulhog sa mga tawo batok sa mga Saksi. Ingong resulta, ang lokal nga mga molupyo magbuak sa ilang mga bentana ug maghulga kanila. Bisan pa niini, ang akong mga ginikanan nagpadayon sa pagtuon sa Bibliya. Busa, sa panahon nga natawo ako sa 1947, ang among pamilya nagsimba na kang Jehova sa espiritu ug kamatuoran.—Juan 4:24.
Gidestiyero
Ang mga handomanan sa sayong oras sa kabuntagon sa Abril 8, 1951, natisok pag-ayo sa akong kaisipan, bisan tuod kuwatro anyos pa lang ako niadtong panahona. Ang mga militar dala ang mga iro misulod sa among balay. Gihatag nila ang orden sa pagpahawa sa nasod ug mihimog pagrekisa. Ang mga sundalo nga may mga masinggan ug mga iro nagbarog sa among ganghaan, ug ang mga tawo nga nagsul-ob ug mga uniporme sa militar nanglingkod sa among lamesa, nga naghulat kanamo samtang nagdali kami sa pagpangandam sa pagbiya sulod sa duha ka oras nga gitagal kanamo. Wala nako masabti kon unsay nagakahitabo, ug ako mihilak.
Ang akong mga ginikanan gimandoan nga mopirma sa usa ka dokumento nga nag-ingon nga dili na sila mga Saksi ni Jehova ug nga sila dili na makiglabot pa kanila. Kon sila mopirma, pasagdan sila nga mopuyo sa ilang balay ug sa ilang yutang natawhan. Apan si Papa hugot nga miingon: “Ako masaligon nga bisan asa ninyo kami dad-a, ang among Diyos, si Jehova, magauban kanamo.”
“Hunahunaa ang imong pamilya, ang imong mga anak,” nangaliyupo ang opisyal. “Kon buot hunahunaon, dili kamo dad-on sa usa ka dapit lingawlingawanan. Dad-on kamo ngadto sa halayong amihanan, diin dunay walay-kataposang pag-ulan ug niyebe ug diin ang mga oso sa polo maglakawlakaw sa kadalanan.”
Nianang panahona ang pulong nga “Siberia” maoy dapit nga makalilisang ug misteryoso alang sa tanan. Bisan pa niana, ang pagtuo ug dulot nga gugma kang Jehova nahimong mas kusganon kay sa kahadlok sa wala-mahibaloi. Ang among mga kabtangan gikarga sa usa ka karomata, ug gidala kami ngadto sa siyudad ug gipasakay sa mga bagon, duyog sa 20 ngadto sa 30 ka laing mga pamilya. Ug busa nagsugod kami sa among panaw ngadto sa kinasuloran sa taiga, o kamingawan, sa Siberia.
Diha sa mga estasyon sa tren ubay sa dalan, nahibalag namo ang ubang mga tren nga nagdala niadtong nadestiyero, ug nakita namo ang mga karatula nga gibitay diha sa mga bagon: “Mga Saksi ni Jehova ang Sakay.” Kini mismo maoy usa ka pamatuod, sanglit niining paagiha daghan ang nahibalo nga libolibong mga Saksi ug ilang mga pamilya ang gipadala ngadto sa lainlaing mga dapit sa amihanan ug sa halayong silangan.
Kining pagsikop ug pagdestiyero sa mga Saksi ni Jehova sa Abril 1951 dunay daghang pamatuod. Ang historyanong si Walter Kolarz misulat bahin niini sa iyang librong Religion in the Soviet Union: “Dili kini mao ang kataposan sa ‘mga Saksi’ sa Rusya, kondili ang sinugdanan sa bag-ong anib sa ilang pagpangabig nga mga kalihokan. Misulay gani sila sa pagsangyaw sa ilang pagtuo sa dihang mihunong sila sa mga estasyonan padulong sa ilang pagkadestiyero. Sa pagpapahawa kanila ang Sobyet nga Gobyerno dakog nahimo sa pagsabwag sa ilang pagtuo. Gikan sa ilang pagkanahilit sa balangay ang ‘mga Saksi’ gidala ngadto sa mas lapad nga kalibotan, bisan pag mao lamang kiniy makalilisang nga kalibotan sa mga kampong konsentrasyon ug mga kampo sa hago kaayong trabaho.”
Bulahan ang akong pamilya, sanglit gitugotan kami sa pagdala ug pipila ka pagkaon—harina, mais, ug mga liso. Ang akong apohan nga lalaki gitugotan gani sa pag-ihaw ug baboy, ug nagtagana kinig pagkaon alang kanamo ug sa ubang mga Saksi. Diha sa dalan ang kinasingkasing nga mga awit madungog nga naggikan sa mga bagon. Si Jehova nagtagana kanamo sa kusog nga makalahutay.—Proverbio 18:10.
Mibiyahe kami latas sa Rusya sulod sa duolan sa tulo ka semana ug sa kataposan miabot sa bugnaw, mingaw, halayo nga Siberia. Gidala kami sa Toreya nga estasyon sa rehiyon sa Chunsk sa distrito sa Irkutsk. Gikan didto, gidala kami sa kinasuloran pa sa kamingawan ngadto sa usa ka gamay nga balangay, sa gihubit sa among mga dokumento ingong among “dayong puloy-anan.” Ang mga kabtangan sa 15 ka pamilya dali rang napahiluna sa balsa, ug usa ka traktor ang nagbutad niana latas sa lapok sa tingpamulak. Mga 20 ka pamilya ang gipahimutang sa mga kuwartel, nga gilangkoban sa tag-as nga mga pasilyo nga walay mga dibisyon. Una pa niana ang mga awtoridad nagpasidaan sa mga tawo sa maong dapit nga ang mga Saksi ni Jehova maoy ngil-ad nga mga tawo. Busa sa sinugdan, ang mga tawo nahadlok kanamo ug wala mohimog mga pagsulay nga mahimong mas masinati.
Trabaho Samtang Nadestiyero
Ang mga Saksi ni Jehova nagtrabaho nga namutol ug mga kahoy, ug kini ilalom sa labing malisod nga mga kahimtang. Ang tanang trabaho gihimo nga manomano—paggabas ug mga troso, pagbugha niana, pagkarga niana ngadto sa giguyod-sa-kabayo nga mga karomata ug, human niana, pagkarga niana ngadto sa mga bagon. Ang kahimtang gipasamot pa sa duot sa mga tagnok nga gikan niana imposibleng makatago. Ang akong amahan nag-antos pag-ayo. Ang tibuok niyang lawas nanghubag, ug siya hugot nga miampo kang Jehova nga tabangan siya nga makalahutay. Apan bisan pa sa tanang kalisdanan, ang pagtuo sa kinabag-an sa mga Saksi ni Jehova nagpabiling lig-on.
Sa wala madugay gidala kami ngadto sa siyudad sa Irkutsk, diin ang among pamilya nagpuyo sa usa ka kanhing kampo nga bilanggoan ug nagtrabaho sa usa ka pabrika ug tisa. Ang mga tisa idiskarga nga direkta gikan sa dagko, init nga mga pugon nga manomano, ug ang mga pahat sa trabaho padayong gipadak-an, mao nga bisan ang mga bata kinahanglang motabang sa ilang mga ginikanan sa pagtapos niana. Gipahinumdoman kami sa hago kaayong trabaho sa mga Israelinhon sa karaang Ehipto.—Exodo 5:9-16.
Nahimong tin-aw nga ang mga Saksi ni Jehova kugihan ug matinud-anon, dili “mga kaaway sa mga tawo,” sumala sa giangkon. Naobserbahan nga walay usa sa mga Saksi nga nanginsulto sa mga awtoridad, ni misupak ang mga Saksi sa mga desisyon niadtong anaa sa gahom. Bisan ang ilang pagtuo ngadtongadto nagustoan sa daghan.
Among Espirituwal nga Kinabuhi
Bisan tuod ang mga Saksi kanunayng girekisa—sa wala pa sila madestiyero, samtang nagbiyahe, ug sa ilang mga dapit nga gidestiyerohan—daghan ang nakapahigayon sa pagtago ug mga magasing Bantayanang Torre ug bisan mga Bibliya. Sa ulahi, kini gikopya nga kinamot ug sa ubang mga paagi. Ang Kristohanong mga tigom gihimo nga regular diha sa mga kuwartel. Sa dihang ang komandante sa kuwartel mosulod ug makakaplag sa usa ka grupo namo nga nanganta, mandoan niya kami nga mohunong. Mohunong kami. Apan sa dihang moadto na siya sa sunod nga kuwartel, mosugod na usab kami sa pagkanta. Imposibleng pahunongon kami.
Ni ang among buluhatong pagsangyaw nahunong sukad. Ang mga Saksi makigsulti sa tanan, bisan asa. Ang akong mga magulang nga lalaki ug ang akong mga ginikanan kasagarang nagsulti kanako kon giunsa nila pagpahigayon sa pagpaambit sa mga kamatuoran sa Bibliya ngadto sa uban. Tungod niini, ang kamatuoran sa Bibliya nagsugod sa pagdani sa mga kasingkasing sa sinserong mga tawo. Busa, sa sayong katuigan sa 1950, ang Gingharian ni Jehova nailado sa sulod ug palibot sa Irkutsk.
Sa sinugdan ang mga Saksi giisip nga politikal nga mga kaaway, apan sa ulahi opisyal nga giila nga ang among organisasyon lunlon relihiyoso. Bisan pa niana, ang mga awtoridad naningkamot sa pagpahunong sa among kalihokan. Busa magtigom kami alang sa pagtuon sa Bibliya diha sa gagmayng mga grupo sa duha o tulo ka pamilya sa paningkamot nga dili matiktikan. Usa ka mainampingong pagsusi ang gihimo sayo sa usa ka buntag sa Pebrero sa 1952. Human niana, napulo ka Saksi ang gidakop, ug ang uban kanamo gidala ngadto sa lainlaing mga dapit. Ang among pamilya gidala ngadto sa balangay sa Iskra, nga may populasyon nga mga usa ka gatos ka tawo ug nahimutang mga 30 kilometros gikan sa siyudad sa Irkutsk.
Paglahutay Samtang ang mga Kahimtang Nausab
Ang tagdumala sa balangay misugat kanamo uban ang wala-damhang pagkamaabiabihon. Ang mga tawo yano ug mahigalaon—daghan ang nanggula gani sa ilang mga balay aron sa pagtabang kanamo. Ang among pamilya mao ang ikatulo nga gibutang sa mao gihapong gamay nga lawak nga duolan sa 17 metro kuwadrado. Ang mga kingki nga lampara mao lamang ang among suga.
Pagkasunod buntag dihay piniliay. Ang akong mga ginikanan miingon nga nakabotar na sila alang sa Gingharian sa Diyos, nga, siyempre, wala masabti sa mga tawo. Busa ang hamtong nga mga membro sa akong pamilya migugol sa tibuok adlaw nga gibilanggo. Human niana, daghang tawo ang nangutana bahin sa ilang mga tinuohan, ug kini nagtagana ug maayong kahigayonan sa akong pamilya sa pagsulti mahitungod sa Gingharian sa Diyos ingon nga bugtong paglaom sa katawhan.
Sulod sa upat ka tuig nga nagpuyo kami sa balangay sa Iskra, walay laing Saksi sa duol nga among mapakig-ubanan. Aron makabiya sa balangay, kinahanglang mangayo kamig linaing permiso gikan sa komandante, ug panagsa ra niyang gihatag kini, sanglit ang pangunang rason sa pagpadala kanamo didto mao ang paglain kanamo gikan sa ubang mga tawo. Bisan pa niana, ang mga Saksi kanunayng naningkamot sa pagpakigkita sa usag usa aron sa pagpaambit sa bisan unsang lab-as nga espirituwal nga pagkaon nga ilang nabatonan.
Human mamatay si Stalin sa 1953, gipaus-osan ang sentensiya sa tanang nakombiktong mga Saksi gikan sa 25 ka tuig ngadto sa 10 ka tuig. Wala na kinahanglana ang linaing dokumento alang niadtong didto sa Siberia aron makasuroysuroy. Ugaling, ang mga awtoridad nagsugod sa paghimog mga pagrekisa ug unya pagpanakop sa mga Saksi kon ilang makaplagan nga nanag-iya sila ug mga Bibliya o literatura sa Bibliya. Ang linaing mga kampo gihimo alang sa mga Saksi, ug mga 400 ka igsoong mga lalaki ug 200 ka igsoong mga babaye ang gibutang niining dapita palibot sa Irkutsk.
Ang balita sa paglutos kanamo sa Sobyet Unyon nakaabot sa mga Saksi ni Jehova sa tibuok kalibotan. Busa, tali sa tungatunga sa 1956 ug sa Pebrero sa 1957, usa ka petisyon alang kanamo ang gisagop sa 199 ka distritong mga kombensiyon nga gihimo sa tanang dapit sa kalibotan. Ang total nga 462,936 nga nanambong miuyon sa petisyon nga gipadala ngadto sa primer ministro sa Sobyet niadtong panahona nga si Nikolay A. Bulganin. Lakip sa ubang mga butang, ang petisyon naghangyo nga kami buhian ug nga kami “hatagan ug awtorisasyon sa pagdawat ug pagpatik sa magasing Bantayanang Torre sa Ruso, Ukrainiano ug sa ubang mga pinulongan kon gikinahanglan, maingon man sa ubang mga publikasyon sa Bibliya nga gigamit sa mga saksi ni Jehova sa tibuok kalibotan.”
Kasamtangan, ang among pamilya gipadala ngadto sa hilit nga balangay sa Khudyakovo, mga 20 kilometros gikan sa Irkutsk. Nagpuyo kami didto sulod sa pito ka tuig. Sa 1960 ang akong igsoong lalaki nga si Fyodor migikan paingon sa Irkutsk, ug pagkasunod tuig ang akong magulang nga lalaki naminyo ug ang akong igsoong babaye mibalhin. Unya, sa 1962, si Fyodor gidakop ug gibilanggo tungod sa iyang pagsangyaw.
Akong Espirituwal nga Pag-uswag
Gikan sa among balangay sa Khudyakovo, mga 20-kilometros nga biyahe nga magbaktas o magbisikleta aron makigkita sa uban alang sa pagtuon sa Bibliya. Busa misulay kami sa pagbalhin sa Irkutsk aron mas duolduol sa ubang mga Saksi. Ugaling, ang pangulo sa lugar nga among gipuy-an supak sa among pagbalhin, ug gibuhat niya ang tanan nga mapugngan kana. Apan, human sa pipila ka panahon kining tawhana nagsugod sa pagkahimong mas maayo kanamo, ug nakabalhin kami sa balangay sa Pivovarikha, mga 10 kilometros gikan sa Irkutsk. Usa ka kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova ang nahimutang didto, ug usa ka bag-ong kinabuhi nagsugod alang kanako. Sa Pivovarikha dihay giorganisar nga mga grupo sa Pagtuon sa Libro sa Kongregasyon ug mga igsoong lalaki nga nagdumala sa espirituwal nga mga kalihokan. Pagkamalipayon nako!
Niining panahona nakakat-on ako sa paghigugma pag-ayo sa kamatuoran sa Bibliya, ug buot nakong mabawtismohan. Sa Agosto 1965 ang akong pangandoy natuman sa dihang ako gibawtismohan sa gamay nga Olkhe River, diin daghang bag-ong mga Saksi ang nabawtismohan nianang panahona. Sa walay-pakabanang tigpaniid, morag nalingaw lamang kami sa piknik ug sa paglangoylangoy sa suba. Sa wala madugay nadawat nako ang akong unang asaynment ingong magtatan-aw sa Tunghaan sa Teokratikanhong Ministeryo. Unya, sa Nobyembre 1965, nakadawat kami ug dugang hinungdan sa kalipay sa dihang si Fyodor nahibalik gikan sa prisohan.
Kon sa Unsang Paagi Miuswag ang Buluhaton
Sa 1965 ang tanang nadestiyero gitigom, ug gipahibalo nga may katungod kami sa pagbalhin bisan asa nga gusto namo, sa ingon nagtapos sa among “dayong puloy-anan.” Mahanduraw ba nimo ang kangaya nga midangat kanamo? Samtang daghan kanamo niadtong tungora ang mibalhin sa ubang mga dapit sa nasod, ang uban mihukom sa pagpabilin diin si Jehova nagpanalangin ug nagpaluyo kanamo sa among espirituwal nga pag-uswag ug kalihokan. Daghan kanila ang nagmatuto sa ilang mga anak, mga apo, ug mga apo-sa-tuhod sa Siberia, nga, ngadtongadto, napamatud-ang dili diay makahahadlok.
Sa 1967, nahimamat nako si Maria, usa ka babaye kansang pamilya nadestiyero usab sa Siberia gikan sa Ukraine. Sa mga bata pa kami, pareho kaming nagpuyo sa Ukrainianhong balangay sa Vilshanitsa. Naminyo kami sa 1968, ug ngadtongadto, gipanalanginan kami ug usa ka anak nga lalaki, si Yaroslav, ug sa ulahi sa usa ka anak nga babaye, si Oksana.
Nagpadayon kami sa paggamit sa mga lubong ug mga kasal aron magtigom nga dinaghan alang sa espirituwal nga pakig-ubanay. Gamiton usab namo kining mga okasyona sa pagsaysay sa mga kamatuoran sa Bibliya ngadto sa dili-Saksi nga mga paryente ug mga higala nga manambong. Kasagaran ang mga guwardiya manambong niini nga mga tigom, diin dayag namong gisangyaw gikan sa Bibliya ang mahitungod sa paglaom sa pagkabanhaw o bahin sa tagana ni Jehova sa kaminyoon ug sa umaabot nga mga panalangin sa iyang bag-ong kalibotan.
Kas-a, sa dihang natapos nako ang pakigpulong sa usa ka serbisyo sa lubong, usa ka kotse ang mihunong, ang mga pultahan miabli, ug usa sa mga lalaki sa sulod migula ug mimando kanako sa pagsulod sa kotse. Wala ako mahadlok. Total, dili kami mga kriminal, mga magtutuo lamang sa Diyos. Apan, sa akong bulsa diha akoy mga taho sa ministeryo niadtong diha sa among kongregasyon. Tungod niini mahimong dakpon ako. Busa ako mihangyo kon mahimo ba akong mohatag ug kuwarta sa akong asawa una ako mokuyog kanila. Niana, sa ilang atubangan, kalmado akong nagtunol sa akong pitaka maingon man sa mga taho sa kongregasyon ngadto kaniya.
Sugod sa 1974, si Maria ug ako nagsugod sa pagpatik ug literatura sa Bibliya nga tinagotago sa among balay. Sanglit may gamay kami nga anak nga lalaki, gihimo namo kini sa lawom nga kagabhion aron dili siya mahibalo niini. Ugaling, sanglit maukiton, nagpakaaron-ingnon siyang natulog ug molili aron sa pagtan-aw kon unsay among ginabuhat. Sa ulahi miingon siya: “Nahibalo ako kon kinsay naghimo sa mga magasin bahin sa Diyos.” Medyo nakuyawan kami, apan kanunay namong gihangyo kang Jehova nga panalipdan ang among pamilya niining hinungdanong buluhaton.
Ngadtongadto, nahimong mas maayo na ang tinagdan sa mga awtoridad ngadto sa mga Saksi ni Jehova, ug busa mihimo kamig mga plano sa paghikay ug dakong panagkatigom sa sentro sa arte ug lulinghayaw sa Mir sa siyudad sa Usol’ye-Sibirskoye. Gipasaligan namo ang mga opisyales sa siyudad nga ang among mga panagkatigom gihimo lamang alang sa pagtuon sa Bibliya ug Kristohanong pakig-ubanay. Kapin sa 700 ang nagtigom sa Enero 1990, nga nagpuno sa hawanan ug nagdani ug dakong pagtagad sa publiko.
Human sa tigom usa ka tigbalita ang nangutana, “Kanus-a ninyo napahigayon ang pagbansay sa inyong mga bata?” Siya, maingon man ang ubang mga bisita, natingala nga sila nanglingkod nga naminaw sulod sa upat ka oras niining unang miting publiko. Wala madugay usa ka maayong artikulo bahin sa mga Saksi ni Jehova ang migula sa lokal nga mantalaan. Kini nag-ingon: “Ang usa tinuod nga dunay makat-onan gikan [sa mga Saksi ni Jehova].”
Pagmaya sa Dakong Pag-uswag
Sa 1991 diha kamiy pito ka kombensiyon sa Unyong Sobyet, nga gitambongan sa 74,252. Sa ulahi, human ang kanhing mga republika sa Unyong Sobyet nahimong independente, nakadawat ako ug asaynment gikan sa Nagamandong Lawas sa mga Saksi ni Jehova nga moadto sa Moscow. Didto gipangutana ako kon anaa ba ako sa kahimtang nga mopauswag sa akong pagpakig-ambit sa buluhaton sa Gingharian. Niadtong tungora si Yaroslav naminyo na ug duna nay anak ug si Oksana tin-edyer na. Busa sa 1993, si Maria ug ako nagsugod sa among bug-os-panahong ministeryo sa Moscow. Nianang tuiga, gitudlo ako nga koordinetor sa Administratibong Sentro sa Rehiyonal nga Relihiyosong Organisasyon sa mga Saksi ni Jehova sa Rusya.
Karon si Maria ug ako nagpuyo ug nagtrabaho sa among bag-ong mga pasilidad sa sangang buhatan nga nahimutang gawas sa St. Petersburg. Giisip nako nga dakong dungog nga makapakig-ambit sa ubang matinumanong mga igsoon sa pag-atiman sa kusog nga nagauswag nga gidaghanon sa mga magmamantala sa Gingharian sa Rusya. Karon dunay kapin sa 260,000 ka Saksi sa kanhing mga republika sa Unyong Sobyet, kapin sa 100,000 sa Rusya lamang!
Subsob si Maria ug ako maghunahuna bahin sa among minahal nga mga paryente ug mga higala nga padayong nagmatinumanon sa ilang pag-alagad sa Gingharian sa Siberia, ang lugar nga nahimong among minahal nga pinuy-anan. Karon ang dagkong mga kombensiyon regular nga ginahimo didto, ug mga 2,000 ka Saksi ang aktibo sa sulod ug palibot sa Irkutsk. Sa pagkatinuod, ang tagna sa Isaias 60:22 natuman usab nianang dapita sa kalibotan: “Ang usa nga diyutay mahimong usa ka libo, ug ang usa nga gamay mahimong usa ka kusganong nasod.”
[Hulagway sa panid 20]
Uban sa akong amahan, among pamilya, ug ubang mga nadestiyero sa Irkutsk sa 1959
[Hulagway sa panid 23]
Kabataan nga nadestiyero sa Iskra
[Hulagway sa panid 25]
Ang tuig nga naminyo kami
[Hulagway sa panid 25]
Uban kang Maria karon