Ang Bibliya—Talagsaong Sugilanon sa Paglahutay

ANG Bibliya mao ang basahong labing kaylap nga napanagtag sa tibuok kasaysayan, nga mikabat na sa mga 4.8 ka bilyong kopya. Sa tuig 2007 lamang, kapig 64,600,000 ka kopya ang nagama. Kon itandi niana, 12 ka milyong kopya lamang ang unang naimprenta sa Amerika sa labing himalitan nga basahong fiction nianang tuiga.

Sa taas nga kasaysayan sa Bibliya, kini nakalahutay bisan pa sa daghang babag nga nagpameligro sa paglungtad niini. Sa karaang kapanahonan kini gidili ug gisunog, ug ang mga maghuhubad niini gilisodlisod ug gipatay. Apan ang usa sa nagpameligro sa padayong paglungtad sa Bibliya dili mao ang grabeng paglutos sa mga tawong naggamit ug nagpreserbar niini kondili ang inanay nga pagkadunot niini. Sa unsang paagi?

Ang Bibliya maoy koleksiyon sa 66 ka gagmayng mga basahon, nga ang labing karaan gisulat o gihugpong kapig 3,000 ka tuig kanhi sa mga sakop sa nasod sa Israel. Ang orihinal nga mga magsusulat ug ang mga magkokopya sa inspiradong mga mensahe migamit ug mga sulatanan nga gama sa madunot nga materyales sama sa papiro ug panit sa hayop. Wala pay nakaplagan nga orihinal nga mga sinulat, apan ang nakaplagan mao ang libolibong karaang kopya sa gagmay ug dagkong mga bahin sa mga basahon sa Bibliya. Ang usa ka tipik sa usa niining mga basahona, ang Ebanghelyo ni Juan, gikopya pipila lamang ka dekada human masulat ni apostol Juan ang orihinal niana.

Nganong talagsaon nga dunay mga kopya sa Bibliya nga nakalahutay? Ug tukma bang napasa sa modernong mga Bibliya ang mensahe nga gisulat sa orihinal nga mga magsusulat?

Kon atong tagdon ang nahitabo sa mga sinulat sa mga nasod nga kadungan sa Israel, ang paglahutay sa Bibliya talagsaon gayod. Pananglitan, ang mga taga-Fenicia maoy mga silingan sa mga Israelitas sa unang milenyo B.C.E. Kining maong mga magpapatigayon sa dagat nagpakaylap sa ilang alpabetong sistema sa pagsulat sa mga lugar palibot sa Dagat Mediteranyo. Nakasapi usab sila gikan sa ilang pagnegosyog papiro uban sa Ehipto ug sa mga dapit nga sakop sa Gresya. Bisan pa niana, ang magasing National Geographic nag-ingon bahin sa mga taga-Fenicia: “Ang ilang mga sinulat, nga ang kadaghanan gisulat diha sa dili lig-ong papiro, nangadunot—mao nga atong nailhan karon ang mga taga-Fenicia pinasukad sa mapihigong mga taho sa ilang mga kaaway. Bisag gikataho nga ang mga taga-Fenicia daghag sinulat, kadtong tanan dugay nang nahanaw.”

Unsay ikaingon bahin sa mga sinulat sa karaang mga Ehiptohanon? Inila ang hieroglyphics nga ilang gikulit o gidibuho sa mga bungbong sa templo ug sa ubang dapit. Nabantog usab ang mga Ehiptohanon tungod sa paggama sa papiro ingong sulatanan. Apan kon bahin sa mga rekord sa mga Ehiptohanon nga gisulat sa papiro, ang eksperto bahin sa karaang Ehipto nga si K. A. Kitchen nag-ingon: “Mga 99 porsiyento sa tanang papiro nga gisulat gikan sa mga tuig 3000 hangtod sa Grego-Romano nga mga panahon nahanaw na sa bug-os.”

Unsay ikaingon bahin sa Romanhong mga rekord nga gisulat sa papiro? Tagda kini nga pananglitan. Sumala sa librong Roman Military Records on Papyrus, ang Romanong mga sundalo lagmit katulo suweldohi sa usa ka tuig, ug ang rekord sa suweldo gisulat sa papiro nga mga resibo. Ang banabana mao nga sulod sa 300 ka tuig gikan kang Agusto (27 B.C.E.–14 C.E.) hangtod kang Diocletian (284-305 C.E.), dihay 225,000,000 ka resibo. Pilay nagpabilin? Duha lamang niini ang nakaplagan nga mabasa pa.

Nganong diyutay lang nga karaang sinulat sa papiro ang padayong naglungtad? Ang materyales nga sama sa papiro ug sa mga sulatanan nga panit sa hayop daling madunot sa umogong klima. Ang The Anchor Bible Dictionary nag-ingon: “Tungod sa klima, ang mga sinulat sa papiro gikan niini nga yugto [unang milenyo B.C.E.] lagmit mapreserbar lamang kon anaa kana sa uga nga desyerto o sulod sa usa ka langob o dapit nga may salipod.”

Ang orihinal nga mga basahon sa Bibliya dayag nga gisulat usab diha sa materyales nga sama nianang gigamit sa mga taga-Fenicia, mga Ehiptohanon, ug mga Romano. Nan, nganong nakalahutay man ang mensahe sa Bibliya ug nahimong labing kaylap nga napanagtag nga basahon sa kalibotan? Gisulti ni Propesor James L. Kugel ang usa ka hinungdan. Siya miingon nga ang orihinal nga mga sinulat gihimoan ug daghan kaayong kopya bisan sa panahon nga gisulat pa ang Bibliya.

Unsay ikaingon bahin sa modernong mga hubad sa Bibliya kon itandi sa karaang mga manuskrito? Si Propesor Julio Trebolle Barrera, usa ka membro sa tem sa mga eksperto nga gisaligan sa pagtuon ug pagpatik sa karaang mga manuskrito nga nailhang Dead Sea Scroll, nag-ingon: “Tukma kaayo ang pagkakopya sa orihinal nga sinulat sa Hebreohanong Bibliya, dili sama sa pagkakopya sa klasikal nga mga basahon sa Grego ug Latin.” Ang tinahod nga eskolar sa Bibliya nga si F. F. Bruce nag-ingon: “Daghan kaayo ang ebidensiya dapig sa mga sinulat sa atong Bag-ong Tugon kay sa ebidensiya dapig sa daghang sinulat sa karaang mga awtor, ug bisan pa niana wala kuwestiyona ang pagkatinuod sa mga sinulat sa karaang mga awtor.” Siya nagpadayon: “Kon ang Bag-ong Tugon koleksiyon pa sa sekular nga mga sinulat, ang pagkatinuod niini dili na gayod kaduhaduhaan.” Dayag nga ang Bibliya maoy talagsaong basahon. Naggahin ka bag panahon kada adlaw sa pagbasa niana?—1 Pedro 1:24, 25.