MGA ENDNOTE

Ang ngalan sa Diyos maoy Jehova ug kini gisabot nga nagkahulogang “Iyang Ipahinabo nga Mahimong.” Si Jehova ang labing gamhanang Diyos ug naglalang sa tanan. Duna siyay gahom nga himoon ang bisan unsa nga gusto niyang himoon.

Sa Hebreohanon, ang ngalan sa Diyos dunay upat ka letra, nga sa Iningles maoy YHWH o JHVH. Ang ngalan sa Diyos makita diha sa orihinal nga Hebreohanong Bibliya sa halos 7,000 ka beses. Ang mga tawo sa tibuok kalibotan naggamit ug lainlaing porma sa ngalang Jehova, ug gilitok nila kini sumala sa ilang naandan diha sa ilang pinulongan.

▸ Kap. 1, par. 15

Ang Awtor sa Bibliya mao ang Diyos, pero gipasulat niya kini sa mga tawo. Parehas ni sa negosyante nga nagsugo sa iyang sekretaryo sa paghimog sulat pero gikan niya ang mga ideya. Gigamit sa Diyos ang iyang balaang espiritu aron giyahan ang mga magsusulat sa Bibliya nga isulat ang iyang mga hunahuna. Gigiyahan sila sa espiritu sa Diyos sa lainlaing paagi, usahay pakit-on silag mga panan-awon o padamgohon, ug dayon ila kining isulat.

▸ Kap. 2, par. 5

Kini maoy mga pagtulon-an sa Bibliya nga nagpatin-awg pangunang kamatuoran. Pananglitan, ang prinsipyo nga “ang daotang pakig-uban makadaot sa mapuslanong pamatasan” nagtudlo nga dunay maayo o daotang epekto nato ang atong mga kauban. (1 Corinto 15:33) Ug ang prinsipyo nga “kon unsay gipugas sa usa ka tawo, mao pod ang iyang anihon” nagtudlo nga dili nato malikayan ang resulta sa atong gipanghimo.—Galacia 6:7.

▸ Kap. 2, par. 12

Kini maoy mensahe gikan sa Diyos. Kini mahimong pagpatin-aw sa kabubut-on sa Diyos, moral nga pagtulon-an, sugo, paghukom, o kaha usa ka mensahe bahin sa mahitabo sa umaabot. Daghang tagna sa Bibliya ang natuman na.

▸ Kap. 2, par. 13

Si Jesus ang nagtuman sa daghang tagna sa Bibliya bahin sa Mesiyas. Tan-awa ang kahon nga “Mga Tagna Bahin sa Mesiyas.”

▸ Kap. 2, par. 17, footnote.

Gilalang ni Jehova ang yuta aron mahimong paraiso nga puy-an sa mga tawong nahigugma niya. Wala mausab ang iyang katuyoan. Sa dili madugay iyang wad-on ang pagkadaotan ug hatagag kinabuhing walay kataposan ang iyang katawhan.

▸ Kap. 3, par. 1

Si Satanas ang anghel nga unang mirebelde sa Diyos. Siya gitawag nga Satanas, nga nagkahulogang “Magsusupak,” kay iyang gikontra si Jehova. Gitawag pod siya nga Yawa, nga nagkahulogang “Tigbutangbutang.” Kini ang gingalan kaniya kay siya nagsultig bakak bahin sa Diyos ug mangilad sa mga tawo.

▸ Kap. 3, par. 4

Dugay nang gilalang ni Jehova ang mga anghel ayha niya lalanga ang yuta. Gilalang sila aron magpuyo sa langit. Dunay kapin sa usa ka gatos ka milyong anghel. (Daniel 7:10) Sila dunay ngalan ug lainlaig personalidad. Ang maunongong mga anghel mapainubsanong modumili nga simbahon sa mga tawo. Lainlain silag ranggo ug buluhaton, sama sa pag-alagad atubangan sa trono ni Jehova, paghatod sa iyang mga mensahe, pagtaganag proteksiyon ug giya sa iyang mga alagad dinhi sa yuta, pagpatuman sa iyang mga paghukom, ug pagsuporta sa pagsangyaw. (Salmo 34:7; Pinadayag 14:6; 22:8, 9) Sa umaabot, moduyog sila kang Jesus sa gubat sa Armagedon.—Pinadayag 16:14, 16; 19:14, 15.

▸ Kap. 3, par. 5; Kap. 10, par. 1

Kini maoy bisan unsa nga atong gibati, gihunahuna, o gihimo nga supak kang Jehova o sa iyang kabubut-on. Kay ang sala makadaot sa atong relasyon sa Diyos, gihatagan ta niyag mga balaod ug prinsipyo nga makatabang aron dili ta makahimog tinuyo nga sala. Sa sinugdan, hingpit ang tanang gilalang ni Jehova, pero dihang tinuyo nga gisupak ni Adan ug Eva si Jehova, sila nakasala ug dili na hingpit. Sila natigulang ug namatay, ug kay nakapanunod tag sala gikan kang Adan, kita sab matigulang ug mamatay.

▸ Kap. 3, par. 7; Kap. 5, par. 3

Gubat kini sa Diyos aron laglagon ang kalibotan ni Satanas ug ang tanang daotan.

▸ Kap. 3, par. 13; Kap. 8, par. 18

Kini maoy usa ka gobyerno nga gitukod ni Jehova sa langit. Ang Hari niini mao si Jesu-Kristo. Sa umaabot, gamiton kini ni Jehova sa pagwagtang sa tanang daotan. Ang Gingharian sa Diyos magmando unya sa tibuok yuta.

▸ Kap. 3, par. 14

Si Jesus ang unang gilalang sa Diyos. Gipadala siya ni Jehova sa yuta aron mamatay alang sa katawhan. Human siya patya, gibanhaw siya ni Jehova. Si Jesus karon nagmando sa langit ingong Hari sa Gingharian sa Diyos.

▸ Kap. 4, par. 2

Ang Bibliya nagtagna kon kanus-a motungha ang Mesiyas. Mahitabo kini sa kataposan sa yugto sa panahon nga gitawag ug 69 ka semana, nga nagsugod sa tuig 455 B.C.E. ug natapos sa tuig 29 C.E.

Giunsa nato pagkahibalo nga natapos kini sa 29 C.E.? Ang 69 ka semana nagsugod niadtong 455 B.C.E. dihang miabot si Nehemias sa Jerusalem ug gisugdan pagtukod pag-usab ang siyudad. (Daniel 9:25; Nehemias 2:1, 5-8) Kon maghisgot tag “dosena,” makahunahuna ta sa numero 12. Sa susama, kon maghisgot tag “semana,” makahunahuna ta sa numero 7. Ang mga semana niini nga tagna dili mga semana nga tagpito ka adlaw kondili mga semana nga tagpito ka tuig. Kini subay sa lagda nga “usa ka adlaw alang sa usa ka tuig.” (Numeros 14:34; Ezequiel 4:6) Sa ato pa, ang usa ka semana maoy pito ka tuig. Busa ang 69 ka semana maoy 483 ka tuig (69 x 7). Kon mag-ihap tag 483 ka tuig gikan sa 455 B.C.E., moabot ta sa tuig 29 C.E. Nianang tuiga gibawtismohan si Jesus ug nahimong Mesiyas!—Lucas 3:1, 2, 21, 22.

Kini nga tagna naghisgot ug lain pang semana, o dugang nga pito ka tuig. Sulod niining panahona, sa tuig 33 C.E., ang Mesiyas gipatay, ug sugod sa tuig 36 C.E., gisangyaw ang maayong balita sa Gingharian sa Diyos ngadto sa tanang kanasoran ug dili lang ngadto sa mga Hudiyo.—Daniel 9:24-27.

▸ Kap. 4, par. 7

Ang Bibliya nagtudlo nga si Jehova nga Diyos mao ang Maglalalang ug si Jesus ang una niyang gilalang. (Colosas 1:15, 16) Si Jesus dili Labing Gamhanang Diyos. Wala gyod siya mangangkon nga katupong siya sa Diyos. Gani, siya miingon: “Ang Amahan labaw pa kay kanako.” (Juan 14:28; 1 Corinto 15:28) Apan ang ubang relihiyon nagtudlog Trinidad, nga ang Diyos kuno dunay tulo ka persona: ang Amahan, Anak, ug balaang espiritu. Ang pulong nga “Trinidad” dili makita sa Bibliya. Bakak kini nga pagtulon-an.

Ang balaang espiritu maoy aktibong puwersa sa Diyos, ang iyang dili makitang gahom nga iyang gigamit sa pagbuhat sa iyang kabubut-on. Dili kini usa ka persona. Pananglitan, ang unang mga Kristohanon “napuno sa balaang espiritu,” ug si Jehova miingon: “Ibubo nako ang akong espiritu sa tanang matang sa tawo.”—Buhat 2:1-4, 17.

▸ Kap. 4, par. 12; Kap. 15, par. 17

Nganong ang matuod nga mga Kristohanon dili mogamit ug krus dihang magsimba sa Diyos?

1.  Dugay nang gigamit sa bakak nga relihiyon ang krus. Sa karaang panahon, kini gigamit sa pagsimba sa kinaiyahan ug sa paganong seksuwal nga mga rituwal. Sa unang 300 ka tuig human mamatay si Jesus, wala gamita sa mga Kristohanon ang krus sa ilang pagsimba. Sa ulahi, si Emperador Constantino sa Roma naghimo sa krus ingong simbolo sa Kristiyanidad. Gigamit ang maong simbolo aron ang mga tawo madani sa Kristiyanidad. Pero ang krus walay koneksiyon kang Jesu-Kristo. Ang New Catholic Encyclopedia nag-ingon: “Ang krus gigamit sa panahon nga wala pay mga Kristohanon ug gigamit sab ni sa mga dili Kristohanon.”

2.  Si Jesus wala mamatay sa krus. Ang Gregong mga pulong nga gihubad ug “krus” nagkahulogang “nagbarog nga estaka” o “kahoy.” Ang The Companion Bible nag-ingon: “Gani walay Gregong pulong diha sa [Bag-ong Tugon] nga nagpasabot ug duha ka pirasong kahoy.” Si Jesus namatay sa nagbarog nga estaka.

3.  Dili gusto ni Jehova nga mogamit tag imahen o simbolo diha sa atong pagsimba.—Exodo 20:4, 5; 1 Corinto 10:14.

▸ Kap. 5, par. 12

Gisugo ni Jesus ang iyang mga tinun-an sa pagsaulog sa Memoryal sa iyang kamatayon. Gihimo nila kini kada tuig sa Nisan 14, ang petsa nga gisaulog sa mga Israelinhon ang Paskuwa. Ang tinapay ug bino, nga nagsimbolo sa lawas ug dugo ni Jesus, ipasa ngadto sa tanan panahon sa Memoryal. Kadtong magmando uban kang Jesus sa langit mokaon sa tinapay ug moinom sa bino. Kadtong may paglaom nga mabuhi sa yuta sa walay kataposan motambong sa Memoryal pero dili mokaon sa tinapay o moinom sa bino.

▸ Kap. 5, par. 21

Sa Bag-ong Kalibotang Hubad, ang pulong nga “kalag” gigamit sa pagtumong sa (1) tawo, (2) hayop, o (3) kinabuhi sa tawo o hayop. Niay mga pananglitan:

• Tawo. “Sa panahon ni Noe . . . walo lang ka tawo [“kalag,” footnote] ang naluwas latas sa tubig.” (1 Pedro 3:20) Dinhi ang pulong nga “kalag” nagtumong kang Noe ug sa iyang asawa, ilang tulo ka anak, ug mga asawa sa ilang mga anak.

• Hayop. “Ang Diyos miingon: ‘Motungha sa katubigan ang daghang buhing linalang [“kalag,” footnote], ug manglupad sa kalangitan ang nagalupad nga mga mananap.’ Dayon ang Diyos miingon: ‘Motungha sa yuta ang lainlaing klase sa buhing linalang [“kalag,” footnote], ang anad nga mga hayop, ang nagakamang nga mga mananap, ug ang ihalas nga mga mananap, sumala sa ilang matang.’ Ug nahitabo kini.”—Genesis 1:20, 24.

• Kinabuhi sa tawo o hayop. Si Jehova miingon kang Moises: “Patay na ang tanang tawo nga gustong mopatay nimo [“nangita sa imong kalag,” footnote].” (Exodo 4:19) Dihang si Jesus dinhi sa yuta, siya miingon: “Walay usa nga may gugma nga labaw pa kay niini, nga ang usa andam mohatag sa iyang kinabuhi [“kalag,” footnote] alang sa iyang mga higala.”—Juan 15:13.

  Dugang pa, kon ang tawo ‘tibuok kalag’ nga naghimo sa usa ka butang, kini nagpasabot nga iya kining gihimo nga kinabubut-on ug sumala sa iyang maarangan. (Mateo 22:37; Deuteronomio 6:5) Ang “kalag” gigamit sab sa pagtumong sa tinguha o gana sa pagkaon. Ang patayng tawo o patayng lawas mahimong tawgong patay nga kalag.—Numeros 6:6; Proverbio 23:2; Isaias 56:11; Haggeo 2:13.

▸ Kap. 6, par. 5; Kap. 15, par. 17

Ang Hebreohanon ug Gregong pulong nga gihubad ug “espiritu” sa Bag-ong Kalibotang Hubad lainlain ug kahulogan. Pero kanunay kining nagtumong sa usa nga dili makita sa tawo, sama sa hangin o gininhawa sa tawo ug hayop. Kini mahimong nagtumong usab sa espiritung mga persona ug sa balaang espiritu, nga mao ang aktibong puwersa sa Diyos. Ang Bibliya wala magtudlo nga human mamatay ang tawo dunay bahin niya nga mobulag ug magpabiling buhi.—Exodo 35:21; Salmo 104:29; Mateo 12:43; Lucas 11:13.

▸ Kap. 6, par. 5; Kap. 15, par. 17

Kini ang ngalan sa walog duol sa Jerusalem diin gisunog ang mga basura. Walay ebidensiya nga sa panahon ni Jesus dihay mga hayop o tawo nga gipaantos o gisunog nga buhi niini nga walog. Busa ang Gehenna wala magsimbolo sa dili makitang dapit diin ang mga patay paantoson ug sunogon hangtod sa hangtod. Dihang si Jesus naghisgot bahin niadtong gilabay sa Gehenna, ang iyang gipasabot maoy bug-os nga kalaglagan.—Mateo 5:22; 10:28.

▸ Kap. 7, par. 20

Kini ang pag-ampo nga gitudlo ni Jesus sa iyang mga tinun-an. Gitawag sab ni ug Amahan Namo o modelong pag-ampo. Pananglitan, gitudloan ta ni Jesus nga mag-ampo niining paagiha:

• “Balaanon unta ang imong ngalan”

  Nag-ampo ta nga hinloan ni Jehova ang iyang ngalan, o reputasyon, gikan sa tanang kabakakan aron ang tanan sa langit ug sa yuta magpasidungog ug motahod sa iyang ngalan.

• “Paanhia ang imong Gingharian”

  Nag-ampo ta nga ang gobyerno sa Diyos maglaglag sa daotang kalibotan ni Satanas, magmando sa yuta, ug maghimo sa yuta nga paraiso.

• “Matuman unta ang imong kabubut-on . . . sa yuta”

  Nag-ampo ta nga ang katuyoan sa Diyos para sa yuta matuman aron ang masinugtanon ug hingpit nga mga tawo mabuhi sa walay kataposan sa Paraiso, nga maoy gusto sa Diyos dihang gilalang niya ang tawo.

▸ Kap. 8, par. 2

Gitagana kini ni Jehova aron luwason ta gikan sa sala ug kamatayon. Ang lukat mao ang kantidad nga gibayad aron matubos ang hingpit nga kinabuhi sa tawo nga giwala sa unang tawo nga si Adan ug mapasig-uli ang nadaot nga relasyon sa tawo kang Jehova. Gipadala sa Diyos si Jesus sa yuta aron mamatay alang sa tanang makasasala. Pinaagi sa kamatayon ni Jesus, ang tanan may paglaom nga mabuhi sa walay kataposan ug mahimong hingpit.

▸ Kap. 8, par. 21; Kap. 9, par. 13

Ang Daniel kapitulo 4 nagtagna nga sa 1914 tukoron sa Diyos ang iyang Gingharian.

Tagna: Gipadamgo ni Jehova si Haring Nabucodonosor ug dakong kahoy nga giputol. Ang tuod niini gipikitan ug puthaw ug tumbaga aron dili kini motubo sulod sa “pito ka panahon.” Human niana, ang kahoy motubo pag-usab.—Daniel 4:1, 10-16.

Kon nganong importante kanato kini nga tagna: Ang kahoy nagsimbolo sa pagmando sa Diyos. Sa daghang katuigan, si Jehova naggamit ug mga hari sa Jerusalem sa pagmando sa nasod sa Israel. (1 Cronicas 29:23) Apan ang maong mga hari wala magmatinumanon, ug ang ilang pagmando natapos. Gilaglag ang Jerusalem sa tuig 607 B.C.E. Kanay sinugdanan sa “pito ka panahon.” (2 Hari 25:1, 8-10; Ezequiel 21:25-27) Dihang si Jesus miingon, “ang Jerusalem pagayatakan sa kanasoran, hangtod nga matuman ang gitakdang mga panahon sa kanasoran,” ang iyang gitumong mao ang “pito ka panahon.” (Lucas 21:24) Busa ang “pito ka panahon” wala matapos dihang dinhi si Jesus sa yuta. Si Jehova nagsaad nga siya magtudlog Hari sa kataposan sa “pito ka panahon.” Ang pagmando niining bag-ong Hari, si Jesus, maghatag ug daghang panalangin sa katawhan sa Diyos sa tibuok yuta hangtod sa hangtod.—Lucas 1:30-33.

Ang gidugayon sa “pito ka panahon”: Ang “pito ka panahon” may gidugayong 2,520 ka tuig. Kon mag-ihap tag 2,520 ka tuig gikan sa 607 B.C.E., moabot ta sa 1914. Nianang panahona, si Jesus, ang Mesiyas, gihimo ni Jehova ingong Hari sa Gingharian sa Diyos didto sa langit.

Giunsa nato pagkuwenta ang 2,520? Ang Bibliya nag-ingon nga ang tulo ka panahon ug tunga maoy 1,260 ka adlaw. (Pinadayag 12:6, 14) Busa kon doblehon ni nga numero, motumbas ni sa “pito ka panahon” o 2,520 ka adlaw. Base sa lagda nga “usa ka adlaw alang sa usa ka tuig,” ang 2,520 ka adlaw maoy 2,520 ka tuig.—Numeros 14:34; Ezequiel 4:6.

▸ Kap. 8, par. 23

Ang pulong nga “arkanghel” nagkahulogang “pangulo sa mga anghel.” Usa ray gihisgotan sa Bibliya nga arkanghel, ug siya mao si Miguel.—Daniel 12:1; Judas 9.

Si Miguel ang Pangulo sa kasundalohan sa matinumanong mga anghel sa Diyos. Ang Pinadayag 12:7 nag-ingon: “Si Miguel ug ang iyang mga anghel nakiggubat sa dragon [ug sa] mga anghel niini.” Ang Pinadayag nag-ingon nga ang Pangulo sa kasundalohan sa Diyos mao si Jesus, busa Miguel ang laing ngalan ni Jesus.—Pinadayag 19:14-16.

▸ Kap. 9, par. 4

Kini nagtumong sa yugto sa panahon dihang mahitabo ang dagkong panghitabo sa yuta sa dili pa laglagon sa Gingharian sa Diyos ang kalibotan ni Satanas. Ang mga ekspresyon nga sama sa “hinapos sa sistema sa mga butang” ug “presensiya sa Anak sa tawo” gigamit diha sa tagna sa Bibliya sa pagtumong sa samang yugto sa panahon. (Mateo 24:3, 27, 37) Ang “kataposang mga adlaw” nagsugod dihang ang Gingharian sa Diyos nagsugod pagmando sa langit niadtong 1914 ug matapos dihang laglagon ang kalibotan ni Satanas panahon sa Armagedon.—2 Timoteo 3:1; 2 Pedro 3:3.

▸ Kap. 9, par. 5

Dihang buhion sa Diyos ang tawong namatay, kini gitawag ug pagkabanhaw. Siyam ka pagkabanhaw ang gihisgotan sa Bibliya. Si Elias, Eliseo, Jesus, Pedro, ug Pablo namanhawg patay. Kini nga mga milagro naposible tungod sa gahom sa Diyos. Si Jehova nagsaad ug pagkabanhaw “sa mga matarong ug sa mga dili matarong” dinhi sa yuta. (Buhat 24:15) Ang Bibliya naghisgot sab ug pagkabanhaw ngadto sa langit. Mahitabo kini dihang ang mga pinili, o dinihogan, sa Diyos banhawon aron magpuyo sa langit uban ni Jesus.—Juan 5:28, 29; 11:25; Filipos 3:11; Pinadayag 20:5, 6.

▸ Kap. 9, par. 13

Ang demonismo o espiritismo daotan. Kini maoy pagpakig-estorya sa mga espiritu, direkta man o pinaagi sa laing tawo, sama sa albularyo o espiritista. Gihimo kini sa uban kay nagtuo sila sa bakak nga pagtulon-an nga inigkamatay sa tawo, ang iyang espiritu magpabiling buhi ug mahimong gamhanang multo. Impluwensiyahan usab sa mga demonyo ang mga tawo aron mosupak sa Diyos. Ang demonismo naglakip usab sa astrolohiya, pagpanag-an, madyik, pagpang-ungo, patuotuo, okultismo, ug pagpakiglabot sa mga dili ingon nato. Daghang libro, magasin, horoscope, pelikula, poster, ug bisan mga kanta ang nagpakita nga morag makalingaw o dili makadaot ang mga demonyo, madyik, o mga dili ingon nato. Daghang kostumbre sa paglubong, sama sa paghalad alang sa patay, paglipaylipay human sa lubong, kasumaran sa kamatayon, mga rituwal sa pagkabalo, ug ubang rituwal panahon sa haya, ang naglakip sa pagpakig-estorya sa mga demonyo. Ang mga tawo sagad magdroga dihang mogamit sa gahom sa mga demonyo.—Galacia 5:20; Pinadayag 21:8.

▸ Kap. 10, par. 10; Kap. 16, par. 4

Si Jehova ang Labing Gamhanang Diyos, ug iyang gilalang ang tibuok uniberso. (Pinadayag 15:3) Busa siya ang Tag-iya sa tanang butang ug dunay soberanya, o bug-os nga awtoridad, sa pagmando sa iyang kalalangan. (Salmo 24:1; Isaias 40:21-23; Pinadayag 4:11) Duna siyay mga balaod alang sa tanan niyang gilalang. Duna pod siyay awtoridad nga itudlo ang uban aron mahimong magmamando. Gisuportahan nato ang pagkasoberano sa Diyos kon higugmaon ug sundon nato siya.—1 Cronicas 29:11.

▸ Kap. 11, par. 10

Ang aborsiyon maoy tinuyo nga pagpatay sa wala pa matawo nga bata. Dili kini aksidente o resulta sa normal nga reaksiyon sa lawas sa tawo. Sukad nga gipanamkon, ang bata dili lang kay usa ka bahin sa lawas sa inahan. Kini usa na gyod ka tawo.

▸ Kap. 13, par. 5

Medikal kini nga pamaagi nga ang tibuok dugo o ang usa sa upat ka pangunang sangkap niini ibalhin ngadto sa lawas sa tawo, gikan man kini sa laing tawo o sa dugo nga gipondo. Ang upat ka pangunang sangkap sa dugo mao ang plasma, pula nga mga selula sa dugo, puti nga mga selula sa dugo, ug mga platelet.

▸ Kap. 13, par. 13

Sa Bibliya, ang pulong alang sa “disiplina” wala lang magpasabot ug silot. Kon gidisiplina ta, kita gitudloan, giedukar, ug gitul-id. Ang disiplina ni Jehova dili pintas o sobra. (Proverbio 4:1, 2) Si Jehova maayong ehemplo alang sa ginikanan. Epektibo kaayo ang iyang disiplina kay ang tawo makakat-on gyod sa paghigugma sa disiplina. (Proverbio 12:1) Gihigugma ni Jehova ang iyang katawhan, ug iyang gibansay sila. Siya naghatag nilag mga instruksiyon nga magtul-id sa sayop nga mga ideya ug motabang nila aron ang ilang paagi sa paghunahuna ug paggawi makapalipay niya. Sa bahin sa ginikanan, ang disiplina naglakip sa pagtabang sa ilang mga anak nga masabtan kon nganong angay silang magmasinugtanon. Nagpasabot sab ni nga tudloan sila sa paghigugma kang Jehova ug sa iyang Pulong, ang Bibliya, ug tabangan sila nga masabtan ang mga prinsipyo niini.

▸ Kap. 14, par. 13

Sila maoy dili makita ug daotang espiritung mga linalang nga may talagsaong gahom. Daotan sila nga mga anghel. Nahimo silang daotan dihang misupak sila sa Diyos ug tungod niana sila nahimong iyang mga kaaway. (Genesis 6:2; Judas 6) Sila miduyog kang Satanas sa pagrebelde kang Jehova.—Deuteronomio 32:17; Lucas 8:30; Buhat 16:16; Santiago 2:19.

▸ Kap. 16, par. 4