ABUBILYA

[Heb., du·khi·phathʹ].

Ingon ka dako sa yagpis nga salampati, ang abubilya (Upupa epops) maoy usa ka langgam nga maorag kaningag ug kolor, nga mailhan tungod sa nagsal-ang nga puti ug itom nga lagpad nga mga budlis diha sa mga pako ug sa likod niini. Kini ilabinang mailhan tungod sa morag tapay nga mga balhibo niini sa ulo, nga ang matag balhibo puti ug kolor sa kilid ug itom sa tumoy, ug kining morag tapay nga mga balhibo sa ulo maoy gikan sa punoan sa taas ug yagpis nga kurbadong sungo hangtod sa likod sa ulo sa langgam. Bisan tuod mabulokon ug maanindot ang balhibo niini, ang abubilya ilado nga hugawan diha sa salag ug sa kinaiya niini. Ang iyang pagkaon nga mga insekto gikuha pinaagi sa pagdugkal sa hait nga sungo niini dili lamang diha sa yuta kondili usab diha sa tapok sa mga kinalibang ug sa uban pang hugaw. Ang salag niini baho tungod sa mga inagas gikan sa glandula sa lana sa langgam, ug usab tungod kay kining langgama dili manghinlo sa mga iti niini gikan sa salag. Busa, bisan tuod dili usa ka langgam nga mandadagit ni kumakaon ug patayng lawas sa hayop, ang abubilya gilakip sa talaan sa mga langgam nga mahugaw kaonon sumala sa Moisesnong Balaod.​—Lev 11:​13, 19; Deu 14:​12, 18.

Ang abubilya, nga makaplagan sa tibuok habagatang Asia ug Aprika ug sa mga bahin sa Uropa, molalin paingon sa Palestina sa mga unang bahin sa Marso ug magpabilin didto hangtod sa pag-abot sa tingtugnaw, sa dihang kini mopahabagatan paingon sa Ehipto ug sa ubang mga bahin sa amihanang Aprika.

Ang pagtawag niining langgama nga “tohil,” sama sa paggamit sa King James Version (Lev 11:19; Deu 14:18), wala na sunda sa modernong mga hubad. Gisabot kini sa mga maghuhubad sa Gregong Septuagint ug sa Latin nga Vulgate nga mao ang “abubilya” (eʹpops, LXX; upupa, Vg), ug kini nga pag-ila gipamatud-an pinaagi sa Siryanhon ug Arabiko nga mga ngalan alang sa abubilya (Siryanhon, qaqupha; Arabiko, hudhudu).

Ang uban nagtuo nga ang Hebreohanong ngalan sa abubilya (du·khi·phathʹ) gituyo aron maghawas sa talagsaon, daw salampati nga pagpiyak sa langgam, nga dayag maoy gipasabot sa ngalan niini diha sa ubang mga pinulongan nga gihisgotan. Giisip sa uban nga ang ngalan naggikan sa Hebreohanong berbo nga nagkahulogang “lubok” (itandi ang Num 11:8), nga nagtumong sa kinaiya sa abubilya sa pagdugkal sa yuta sa pagpangitag pagkaon niini.