MESIYAS

Gikan sa Hebreohanong lintunganayng berbo nga ma·shachʹ, nga nagkahulogang “pahid,” ug busa “dihog.” (Ex 29:2, 7) Ang mesiyas (ma·shiʹach) nagkahulogang “dinihogan.” Ang katumbas sa Grego maoy Khri·stosʹ, o Kristo.—Mat 2:4, ftn sa Rbi8.

Sa Hebreohanong Kasulatan ang verbal adjective nga ma·shiʹach gipadapat ngadto sa daghang tawo. Si David opisyal nga gitudlo ingong hari pinaagi sa pagdihog kaniya ug lana ug busa gihisgotan ingong “dinihogan” o, sa literal, “mesiyas.” (2Sa 19:21; 22:51; 23:1; Sal 18:50) Ang ubang mga hari, lakip kang Saul ug Solomon, gitawag nga “dinihogan” o “ang dinihogan ni Jehova.” (1Sa 2:10, 35; 12:3, 5; 24:6, 10; 2Sa 1:14, 16; 2Cr 6:42; Lam 4:20) Kini nga termino gipadapat usab ngadto sa hataas nga saserdote. (Lev 4:3, 5, 16; 6:22) Ang mga patriarkang si Abraham, Isaac, ug Jacob gitawag nga “mga dinihogan” ni Jehova. (1Cr 16:16, 22, ftn sa Rbi8) Ang Persianhon nga si Haring Ciro gitawag nga “dinihogan,” tungod kay siya gitudlo sa Diyos alang sa usa ka buluhaton.—Isa 45:1; tan-awa ang DINIHOGAN, PAGDIHOG.

Sa Kristohanon Gregong Kasulatan ang Mes·siʹas nga gihatagag katumbas nga espeling nga Mesiyas makaplagan diha sa Gregong teksto sa Juan 1:41, nga may pagpatin-aw, “nga nagkahulogan, kon hubaron, Kristo.” (Tan-awa usab ang Ju 4:25.) Usahay ang pulong nga Khri·stosʹ gigamit lamang maylabot sa usa nga mao o kinsa nag-angkong ang Mesiyas, o ang Dinihogan. (Mat 2:4; 22:42; Mar 13:21) Apan, sa kadaghanan nga kini makita, ang Khri·stosʹ maoy dinuyogan sa personal nga ngalang Jesus, sama sa mga ekspresyong “Jesu-Kristo” o “Kristo Jesus,” aron sa pagpaila kaniya ingong ang Mesiyas. Usahay ang pulong gigamit nga nag-inusara apan espesipikong nagtumong kang Jesus uban ang pagsabot nga si Jesus mao Ang Kristo, sama sa pahayag, “Si Kristo namatay alang kanato.”—Rom 5:8; Ju 17:3; 1Co 1:1, 2; 16:24; tan-awa ang KRISTO.

Ang Mesiyas Diha sa Hebreohanong Kasulatan. Sa Daniel 9:25, 26 ang pulong nga ma·shiʹach gipadapat nga eksklusibo ngadto sa umaabot nga Mesiyas. (Tan-awa ang KAPITOAN KA SEMANA.) Apan, daghang uban pang mga teksto sa Hebreohanong Kasulatan nagpunting usab niining Usa nga umaabot, bisag dili sa eksklusibong paagi. Pananglitan, mopatim-aw nga ang Salmo 2:2 adunay unang kapadapatan sa dihang ang Filistehanong mga hari misulay sa pagpalagpot sa dinihogan nga si Haring David gikan sa trono. Apan ang ikaduhang kapadapatan, alang sa gitagnang Mesiyas, gipamatud-an sa Buhat 4:25-27, diin ang teksto gipadapat kang Jesu-Kristo. Dugang pa, daghang tawo nga gitawag nga “dinihogan” sa lainlaing paagi naghulagway, o naglarawan, kang Jesu-Kristo ug sa buluhaton nga iyang pagabuhaton; lakip niini mao si David, ang hataas nga saserdote sa Israel, ug si Moises (nga gihisgotan ingong “Kristo” diha sa Heb 11:23-26).

Mga tagna nga wala mogamit ug “Mesiyas.” Daghang uban pang mga teksto sa Hebreohanong Kasulatan nga wala sa espesipiko maghisgot sa “Mesiyas” gisabot sa mga Hudiyo ingong mga tagna nga mapadapat ngadto kaniya. Si Alfred Edersheim nagpunting ug 456 ka teksto nga “gihisgotan sa karaang Sinagoga ingong nagtumong sa Mesiyas,” ug dihay 558 ka paghisgot diha sa labing karaang rabbinikong mga sinulat nga nagpaluyo sa maong mga paggamit. (The Life and Times of Jesus the Messiah, 1906, Tomo I, p. 163; Tomo II, pp. 710-737) Ingong usa ka pananglitan, ang Genesis 49:10 nagtagna nga ang setro sa pagmando maiya sa tribo ni Juda ug nga si Shilo moabot pinaagi niana nga linya. Ang Targum ni Onkelos, ang mga Targum sa Jerusalem, ug ang Midrash tanan miila sa ekspresyong “Shilo” ingong nagtumong sa Mesiyas.

Ang Hebreohanong Kasulatan naundan ug daghang tagna nga naghatag ug mga detalye bahin sa kagikan, panahon sa pagtungha, mga kalihokan, pagtratar sa uban, ug sa papel sa Mesiyas diha sa kahikayan sa Diyos. Busa ang nagkalainlaing mga timailhan bahin sa Mesiyas nalangkob aron mahimong usa ka dakong larawan nga motabang sa matuod nga mga magsisimba sa pag-ila kaniya. Kini magtaganag usa ka pasukaranan sa pagtuo kaniya ingong ang matuod nga Pangulo nga gipadala ni Jehova. Bisan tuod ang mga Hudiyo wala makasabot nga abante sa tanang tagna maylabot sa Dinihogan, ang ebidensiya diha sa mga Ebanghelyo nagpakita nga sila adunay igong kahibalo nga pinaagi niini ilang mailhan ang Mesiyas sa dihang siya motungha na.

Pagsabot Niadtong Unang Siglo K.P. Ang makasaysayanhong impormasyon nga mabatonan nagpadayag ug linangkob nga larawan sa gidak-on sa pagsabot bahin sa Mesiyas nga kasagarang gidawat taliwala sa mga Hudiyo sa unang siglo sa Komong Panahon. Sa panguna kini nga impormasyon makuha gikan sa mga Ebanghelyo.

Hari ug anak ni David. Kasagarang gidawat taliwala sa mga Hudiyo nga ang Mesiyas maoy usa ka hari nga magagikan sa linya ni David. Sa dihang ang mga astrologo nangutana bahin sa “usa nga natawong hari sa mga Hudiyo,” si Herodes nga Bantogan nasayod nga sila nangutana bahin sa “Kristo.” (Mat 2:2-4) Gipangutana ni Jesus ang mga Pariseo kon kang kinsa nga kaliwat ang Kristo, o Mesiyas. Bisan tuod nga kadtong relihiyosong mga pangulo wala motuo kang Jesus, sila nasayod nga ang Mesiyas maoy anak ni David.—Mat 22:41-45.

Matawo sa Betlehem. Gipakita sa Miqueas 5:2, 4 nga mogula gikan sa Betlehem ang usa nga mahimong “magmamando sa Israel” nga mahimong “dako hangtod sa mga kinatumyan sa yuta.” Kini gisabot nga nagtumong sa Mesiyas. Sa dihang si Herodes nga Bantogan nangutana sa pangulong mga saserdote ug mga eskriba kon asa ipakatawo ang Mesiyas, sila mitubag, “Sa Betlehem sa Judea,” ug mikutlo sa Miqueas 5:2. (Mat 2:3-6) Ug bisan gani ang pipila sa ordinaryong mga tawo nasayod niini.—Ju 7:41, 42.

Usa ka manalagna nga mohimo ug daghang ilhanan. Pinaagi kang Moises, gitagna sa Diyos ang pag-abot sa usa ka dakong manalagna. (Deu 18:18) Sa mga adlaw ni Jesus, gihulat sa mga Hudiyo kini nga manalagna. (Ju 6:14) Ang pagkagamit ni apostol Pedro sa mga pulong ni Moises, diha sa Buhat 3:22, 23, nagpakita nga siya nasayod nga kini pagadawaton ingong nagtumong sa Mesiyas bisan sa relihiyosong mga magsusupak, ug kini naghatag ug pamatuod sa kaylap nga pagsabot sa Deuteronomio 18:18. Ang Samarianhong babaye nga didto sa may atabay naghunahuna usab nga ang Mesiyas maoy usa ka manalagna. (Ju 4:19, 25, 29) Gidahom sa katawhan nga ang Mesiyas mohimog mga ilhanan.—Ju 7:31.

Ang pipila ka panagkalahi sa mga pagtuo. Dayag nga bisan tuod ang kahibalo bahin sa pag-abot sa Mesiyas maoy komon taliwala sa mga Hudiyo, dili tanang tawo ang adunay samang kahibalo o pagsabot bahin kaniya. Pananglitan, bisan tuod daghan ang nahibalo nga siya magagikan sa Betlehem, ang pipila wala mahibalo. (Mat 2:3-6; Ju 7:27) Gituohan sa pipila nga ang maong Manalagna lahi kay sa Kristo. (Ju 1:20, 21; 7:40, 41) Ang pipila ka tagna bahin sa Mesiyas wala masabti, bisan sa mga tinun-an ni Jesus. Kini ilabinang tinuod labot sa mga tagna nga naghisgot bahin sa pagsalikway, pag-antos, kamatayon, ug pagkabanhaw sa Mesiyas. (Isa 53:3, 5, 12; Sal 16:10; Mat 16:21-23; 17:22, 23; Luc 24:21; Ju 12:34; 20:9) Apan sa dihang nahitabo na kining mga butanga ug gikapatin-aw na ang mga tagna, ang iyang mga tinun-an ug bisan kadtong dili pa mga tinun-an nagpabili sa matagnaong diwa niini nga mga teksto diha sa Hebreohanong Kasulatan. (Luc 24:45, 46; Buh 2:5, 27, 28, 31, 36, 37; 8:30-35) Sanglit ang kamatuoran nga ang Mesiyas kinahanglang mag-antos ug mamatay wala hisabti sa kadaghanang mga Hudiyo, kini nga punto gipasiugda sa unang mga Kristohanon sa dihang nagsangyaw ngadto sa mga Hudiyo.—Buh 3:18; 17:1-3; 26:21-23.

Sayop nga mga Pagdahom. Ang asoy ni Lucas nagpakita nga daghang Hudiyo ang mahinamong nagpaabot nga motungha ang Mesiyas sa maong partikular nga panahon nga si Jesus dinhi sa yuta. Si Simeon ug ang ubang mga Hudiyo “nagahulat sa kahupayan sa Israel” ug sa “kaluwasan sa Jerusalem” sa dihang gidala ang batang si Jesus ngadto sa templo. (Luc 2:25, 38) Panahon sa ministeryo ni Juan nga Tigbawtismo, ang katawhan “nagpaabot” sa Kristo, o Mesiyas. (Luc 3:15) Hinunoa, gidahom sa daghan nga moabot ang Mesiyas sumala sa ilang mga pangagpas. Ang mga tagna diha sa Hebreohanong Kasulatan nagpakita nga ang Mesiyas moabot nga may duha ka papel nga dulaon. Ang usa maoy “mapainubsanon, ug nagsakay sa usa ka asno,” samtang ang lain maoy “uban sa mga panganod sa kalangitan” aron sa paglaglag sa mga magsusupak ug aron moalagad kaniya ang tanang matang sa pagmando. (Zac 9:9; Dan 7:13) Ang mga Hudiyo wala makasabot nga kining mga tagnaa nagpunting sa duha ka magkalahi nga pagtungha sa Mesiyas, ug kini nga mga pagtungha may dako kaayong kal-ang sa panahon.

Ang Hudiyohanong mga reperensiya maoy kaharmonya sa Lucas 2:38 nga ang katawhan nianang panahona nagpaabot sa kaluwasan sa Jerusalem. Ang The Jewish Encyclopedia nag-ingon: “Gipangandoy nila nga moabot ang sinaad nga manluluwas gikan sa balay ni David, kinsa magpahigawas kanila gikan sa yugo sa gikasilagan nga langyawng mangingilog, magtapos sa dili-diyosnon nga Romanhong pagmando, ug magtukod sa Iyang kaugalingong paghari diha sa kalinaw.” (1976, Tomo VIII, p. 508) Sila misulay sa paghimo kaniya nga usa ka yutan-ong hari. (Ju 6:15) Sa dihang wala matuman ang ilang mga pagdahom labot kaniya, sila nagsalikway kaniya.

Dayag nga ang pagdahom nga ang Mesiyas mahimong usa ka yutan-ong hari gituohan usab ni Juan nga Tigbawtismo ug sa iyang mga tinun-an. Si Juan nahibalo nga si Jesus mao ang Mesiyas ug ang Anak sa Diyos, sanglit siya nakakita kaniya nga gidihogan sa balaang espiritu ug nakadungog sa tingog sa Diyos sa pag-uyon kaniya. Si Juan wala makulangi ug pagtuo. (Mat 11:11) Busa ang iyang pangutana, “Magpaabot pa ba kamig lain?” lagmit nagpasabot, ‘Magpaabot pa ba kamig lain nga maoy motuman sa tanang gilaoman sa mga Hudiyo?’ Agig pagtubag gipunting ni Kristo ang mga buluhaton nga iyang gibuhat (nga ang maong mga butang gitagna na diha sa Hebreohanong Kasulatan). Siya mihinapos: “Ug malipayon siya nga wala mapandol tungod kanako.” Kini nga tubag, bisan tuod nagpasabot nga gikinahanglan ang pagtuo ug katakos sa pag-ila, makapatagbaw ug makapahupay na kang Juan, nga nagpasalig kaniya nga si Jesus mao ang Usa nga motuman sa mga saad sa Diyos. (Mat 11:3; Luc 7:18-23) Dugang pa, sa wala pa siya mokayab, gituohan sa mga tinun-an ni Jesus nga nianang panahona iyang luwason ang Israel gikan sa Hentil nga pagmando ug tukoron ang Gingharian (ipasig-uli ang paghari sa linya ni David) sa ibabaw sa yuta.—Luc 24:21; Buh 1:6.

Mini nga mga Mesiyas. Human sa kamatayon ni Jesus, ang mga Hudiyo misunod sa daghang mini nga mga Mesiyas, ingon sa gitagna ni Jesus. (Mat 24:5) “Gikan kang Josephus mopatim-aw nga sa unang siglo sa wala pa ang pagkalaglag sa Templo [niadtong 70 K.P.] mitungha ang ubay-ubay nga mga Mesiyas nga misaad ug kahupayan gikan sa yugo sa Roma, ug nakakaplag ug andam nga mga sumusunod.” (The Jewish Encyclopedia, Tomo X, p. 251) Unya, niadtong 132 K.P., si Bar Kokhba (Bar Koziba), ang usa sa labing ilado sa mini nga mga mesiyas, giabiba ingong Mesiyas-hari. Sa pagpukgo sa pag-alsa nga iyang gipangunahan, ang Romanhong kasundalohan nagpatay ug linibo ka mga Hudiyo. Bisan tuod ang maong mini nga mga Mesiyas nagpakita nga daghang Hudiyo ang pangunang interesado sa usa ka politikanhong Mesiyas, gipakita usab nila nga sila nagpaabot gayod sa usa ka personal nga Mesiyas, dili lamang sa usa ka Mesiyanikong panahon o Mesiyanikong nasod. Ang pipila nagtuo nga si Bar Kokhba maoy usa ka kaliwat ni David, nga mahimong nakatabang gayod sa iyang pangangkon ingong Mesiyas. Apan, sanglit ang mga talaan sa kagikan dayag nga nalaglag niadtong 70 K.P., ang ulahing mga nangangkon ingong Mesiyas dili na makahatag ug pamatuod nga sila naggikan sa banay ni David. (Busa ang Mesiyas kinahanglang motungha sa dili pa ang 70 K.P., sama sa pagtungha ni Jesus, aron pamatud-an ang iyang pangangkon ingong manununod ni David. Kini nagpakita nga ang mga tawo nga nagpaabot pa gihapon sa yutan-ong pagtungha sa Mesiyas maoy sayop.) Lakip sa ulahing mga nangangkon sa pagka-mesiyas mao si Moises nga taga-Creta, kinsa miingon nga iyang bahinon ang dagat tali sa Creta ug Palestina, ug si Serenus, kinsa nagpahisalaag sa daghang Hudiyo didto sa Espanya. Ang The Jewish Encyclopedia nagtala ug 28 ka mini nga mga Mesiyas tali sa mga tuig 132 K.P. ug 1744 K.P.—Tomo X, pp. 252-255.

Si Jesus Gidawat Ingong ang Mesiyas. Ang makasaysayanhong ebidensiya nga makaplagan sa mga Ebanghelyo nagpakita nga si Jesus mao gayod ang Mesiyas. Ang mga tawo sa unang siglo, kinsa adunay katungod sa pagkuwestiyon sa mga saksi ug sa pagsusi sa ebidensiya, midawat sa maong makasaysayanhong impormasyon ingong tinuod. Sila segurado kaayo sa pagkatukma niini nga tungod niana sila andam nga moantos sa paglutos ug mamatay tungod sa ilang pagtuo pinasukad niana nga kasaligang impormasyon. Ang makasaysayanhong mga rekord sa Ebanghelyo nagpakita nga dihay lainlaing mga indibiduwal nga miila sa dayag nga si Jesus mao ang Kristo, o Mesiyas. (Mat 16:16; Ju 1:41, 45, 49; 11:27) Si Jesus wala moingon nga sila sayop, ug sa usa ka higayon iyang giadmitir nga siya mao ang Kristo. (Mat 16:17; Ju 4:25, 26) Usahay dili direktang isulti ni Jesus nga siya mao ang Mesiyas; usahay iyang gibaoran ang uban sa dili pagpahibalo niini. (Mar 8:29, 30; 9:9; Ju 10:24, 25) Sanglit si Jesus presente man diin ang mga tawo makadungog kaniya ug makakita sa iyang mga buhat, buot niya nga sila motuo sumala sa lig-ong pasikaranan niini nga ebidensiya, aron ang ilang pagtuo ipasukad sa ilang kaugalingong pagsaksi sa katumanan sa Hebreohanong Kasulatan. (Ju 5:36; 10:24, 25; itandi ang Ju 4:41, 42.) Karon ang rekord sa Ebanghelyo kon unsa si Jesus ug kon unsa ang iyang gihimo gitagana lakip ang Hebreohanong Kasulatan, nga naghatag ug dagayang impormasyon bahin sa kon unsay iyang buhaton, aron ang mga indibiduwal mahibalo ug motuo nga si Jesus mao gayod ang Mesiyas.—Ju 20:31; tan-awa ang JESU-KRISTO.