ULING
Usa ka itom, daling madugmok, ug daling matuphan nga matang sa karbon, kasagaran mao ang nahibilin sa dili-bug-os nasunog nga kahoy. Sa karaang kapanahonan ang uling gihimo pinaagi sa pagtabon ug yuta nganha sa usa ka tapok sa kahoy ug inanay nga sunogon kini sulod sa ubay-ubayng mga adlaw nga may igoigo lamang nga hangin nga makasulod. Ingong resulta, ang halos puro nga matang sa karbon mao na lang ang mahibilin. Usa kini ka proseso nga nagkinahanglag panahon ug mainampingong pagbantay, apan gipalabi ang paggamit sa uling ingong sugnod kon gikinahanglan ang hilabihan ug makanunayong kainit nga walay aso. Walay ebidensiya nga ang kinaiyanhong mineral nga karbon gigamit sa karaang Israel.
Ang uling diha sa usa ka daob o sa usa ka bagahan gigamit aron ang usa mainitan kon bugnaw ang panahon. (Isa 47:14; Jer 36:22; Ju 18:18) Tungod kay makanunayon ang kainit niini nga walay kalayo ug aso, kini usab maayo kaayong gamiton sa pagluto. (Ju 21:9) Ang uling gikinahanglan gayod alang sa pagtunaw ug paglunsay sa mga metal; kon wala kini, dili maabot ug mamentinar ang taas nga mga temperatura nga gikinahanglan aron ang mga mineral mahimong lunsayng mga metal. (Isa 44:12; 54:16; tan-awa ang PAGDALISAY, TIGDALISAY.) Susama gayod ang gihimo karong adlawa sa pagsugnod sa usa ka tunawanan sa puthaw, diin ang mineral gipataliwad-an sa mga lut-od sa uling. Lagmit nga tungod niini nga pamaagi mitungha ang proverbio: Ang kalulot ngadto sa usa ka kaaway maoy sama sa mga baga sa kalayo diha sa iyang ulo; kini magpuypoy sa iyang kasuko ug magpagula sa maayo gikan kaniya. (Pr 25:22; Rom 12:20) Ang siga sa nagbaga nga uling gigamit sa mahulagwayong paagi sa “babaye nga maalamon” sa Tekoa aron sa pagtumong sa buhing kaliwat.—2Sa 14:1-7.
Apan, ang Hebreohanong mga pulong nga ga·cheʹleth ug pe·chamʹ wala kanunayng hubara nga “uling,” kay kini sagad nga nagtumong lamang sa nagsigang mga baga, o mga agipo. Ang kahoy gigamit ingong sugnod alang sa halaran sa tabernakulo (Lev 1:7, 8; 3:5), ug sa Adlaw sa Pagtabon-sa-Sala tungod sa “nagasigang mga baga sa kalayo gikan sa halaran” ang aso sa insenso motaklap ibabaw sa arka sa pakigsaad sama sa usa ka panganod. (Lev 16:12, 13) Gihulagway ni Isaias ang tigsimbag idolo nga naghimog usa ka diyos gikan sa mao ra nga kahoy nga iyang gigamit sa paghaling ug kalayo, nga pinaagi sa mga baga niana giluto ang iyang tinapay.—Isa 44:14, 15, 19.
Sa ubay-ubayng mga teksto sa Kasulatan ang “mga baga” gigamit diha sa daw mahulagwayon o masambingayon nga diwa, nga nagpaila sa bisan unsang nagsiga, init, nagkalayo nga substansiya. (2Sa 22:9; Job 41:21; Sal 18:8, 12, 13; 140:10; Isa 6:6; Eze 1:13; 10:2; 24:11) Ang init nga “nagasigang mga baga sa mga kahoyng retama” gigamit sa paghawas sa panimalos batok sa usa ka tawo nga may “dila nga malinglahon.”—Sal 120:2-4.